Багьалар йиберилсе, манат учузлаша ва алывчуланы «хапмагъа» башлай. Гертиден де, айлана ягъыбыздагъы багьалар йиберилген. Базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде артагъан багьаланы токътатмагъа бажарылмайгъаны арадан заман гетген сайын ачыкъ болуп гёрюне.
Россияны банкыны Къыбла пачалыкъ управлениеси билдирген кюйде, бу йылны башындан тутуп манатны учузлашыву 10 процентлеге ювукъ артып тура. Шо да савлай Россиядагъы ва Темиркъазыкъ-Кавказ федерал округуну оьлчевюнде берилеген санавлар булан тенглеширгенде, 2 – 3 процентлеге артгъан демеге ярай.
Демек, 2023-нчю йылда манатны учузлашыву 7, 7 процентге етишгени булан дазуланмай, гьали де оьзюню гючюн тас этегени, къыйматсыз болагъаны узатыла. Натижада, промышленный, къурулуш ва ашамлыкъ малланы, яшавлукъ-коммунал, медицина къуллукъланы багьалары да гётериле, уьстде де эсгерилгени йимик, къоллавчуланы «хапмагъа» башлай. Айлана якъдагъы сатыв-алыв ишлер юрюлеген ерлерде – базарларда, тюкенлерде малланы, къуллукъланы багьалары не саялы гьатдан оздурула деген сорав тувулуна.
Белгили болгъаны йимик, пачалыкъ ва дин байрамланы алдында багьалар артмагъа айрокъда амракъ бола. Неге десегиз, мердешленген кююнде, баягъы, къазанчны тынч ёлуна тюшген ломайчылар арагъа сугъула, къоллавчуланы ва мал болдурувчуланы башын-гёзюн чырмай. Сатагъанны иманы ёкъ, алагъанны амалы деген кюйде, аслу гьалда шо себепден алывчулар учун маллар ва къуллукълар багьа олтура.
Бу йылны башында республикабызны базарларында ва тюкенлеринде йымырткъаны багьасы гьатдан оздурулуп гётерилген эди. Арты булан бугюнлерде ораза байрамланы алдында этни, емишлени ва овощланы багьалары да талаплардан артда къалмай, алда юрюйгени ачыкъ болуп гёрюне…
Гьакъыкъатда, айлана якъдагъы артып тербейген багьаланы гьисапгъа алып, къоллавчуланы ихтиярларын якълайгъан къурумлар да этни ва йымырткъаны багьаларын гьайван-малгъа ва къушлагъа этилинеген зооветеринар къуллукъланы, энергия гючлени, емлени багьаларыны артыву булан байламагъа къарай. Гьайванчылыкъ ва оьсюмлюкчюлюк тармакъларда болдурулагъан продукцияны ишлетмеге, сакълавгъа салмагъа имканлыкълар республикабызда кёп тюгюл деп англатмагъа къарай.
Тек ломайчыланы оьз пайдалары учун арта барагъан гьаракатын да гьисапгъа алмай къойсакъ, дурус болмас. Озокъда, пачалыкъны ва халкъны сурсат аманлыгъын якълап, ломайчыланы алдына чатакъ салмакъ учун юрт хозяйство къуллукъчуланы талапларын гьисапгъа алып, логистика онгайлыкъланы, къуллукъланы болдурмасакъ бажарылмай.
Белгили болгъаны йимик, бизин республикабызда гьалиге ерли оьсюм-люкчюлюкден къайтарылагъан тюшюмлени 30 минг тонун сакълавгъа салмагъа имканлыкълар болдурулгъан ва пайдаландырыла. Гьакъыкъатда буса талаплагъа гёре 150 минг тон тюшюмню сакълайгъан ерлер герек.
Яшырмагъа тарыкъ болмай, юрт хозяйство продукцияны еринде ишлетмеге имканлыкълар аз саялы, сайламлы тюшюмлени авадан пайы республикабыздан тышгъа, Россияны регионларына ва шолай да тыш пачалыкълагъа гете. Шо да республикабызны ич базарларында алывчуланы янындан разисизликлени тувдурагъаны гьакъда унутмагъа тюшмей.
Промышленный тармакъда да багьаланы артыву ягъарлыкъ-майлав материалланы ва шолай да машинлеге, техникагъа салынагъан багьаларындан гьасил болагъаны англашыла.
Муна шо саялы да, гележекде бизин республикабызда ягъарлыкъ-энергетика комплексни оьсдюрювге имканлыкълар яратагъан инвестиция проектлени, производство, ишлетив предприятиелени къурувгъа ва пайдаландырывгъа беривге тергевню артдырмагъа таклиф этилинегени негьакъ тюгюл.
Яшырмагъа тарыкъ болмай, язда туристлени талаплары артагъаны саялы, бизин республикабызда артдагъы йылларда малланы ва къуллукъланы багьалары да ич ва тыш къоллавчулар учун багьа олтура.
Къ. КЪАРАЕВ.
