Тангала – бирисигюн школаларда биринчи зенг къагъылажакъ ва янгы охув йыл башлана. Дарслар башлангъанча, школаларда кёп иш этиле. Поллар сырлана, киреч чабыла, бузулгъан ерлер ярашдырыла. Яшлар школада гюнню кёп янын оьтгере, шону учун да оланы савлугъуна зарал болмайгъан кюйдеги имканлыкълар яратмакъны ва билим берив учун ясандырывлар гьазирлемекни де аслу маънасы бар. Шо жаваплы ишни сан яны булан кютмек учун бек къаст этиле, неге тюгюл де олар мунда 9 ай охума герек.
Алдагъы гюнлерде мен Хасавюрт району билим берив управлениесини начальниги Абдулла Абдуллаев булан ёлукъдум ва янгы охув йылгъа гьазирликни гьакъында лакъыр этдим.
Ол айтагъан кюйде, школаланы ичлери муаллимлени кёмеги булан охув йыл битгендокъ онгарыла. Муаллимлерине яшлар да, оланы ата-аналары да кёмек этеген гезиклер де бола. Аз-маз ишлер оланы гючю булан этилсе де, уллу ишлер учун кёп харж тарыкъ бола. Шолар да район администрациядан гёрсетиле.
Эгер де янгы школалагъа ярашдырыв учун аз харж гете буса да, 40-50 йыллар алда къурулгъа школалагъа мекенли ярашдырыв тарыкъ. Шо заманлардан берли охув ожакълагъа этилеген талаплар да артгъан. Райондагъы 60-гъа ювукъ школаны 16-сы проект булан къурулгъан, къалгъанлары охув ожакълагъа гелишдирилген. Артдагъы 5 йылны ичинде чи гьар тюрлю къуллукъдагъылар оьзлени талапларын кёп артдырып тура. Шоланы арасында террорчулукъгъа къаршы талаплар нечик кютюлегенине артыкъ агьамият бериле.
Ачыкълашдырып айтсакъ, школаланы барысына да видеокамералар салынма герек. А. Абдуллаев айтагъан кюйде, шолар бары да школаларда да ва яшлар бавларында да салынгъаны 3 йыллар бола. Сонг да, «къувунлу кнопкалар» салынгъан. Шолар ишлейген кюю юрекни рагьат этмей эди. Салып, кёп де гетмей, оланы яртысы ишлемей къалды. Шону учун да шо ишлени кютгенлер дагъы да чакъырылды. Районну башчысы Жамболат Салавов охув йыл башлангъанча 11,5 миллион манат къошум акъча маялар гёрсетди. Эгер энниден сонг шолар бары да ишлемесе, жаваплы адамлар такъсыргъа тартылажакъны айтды.
Бирдагъы янын айтса – от тюшювге къаршы ишлер юрютюв. Шо янындан да ерли МЧС-ни табилигине гиреген бёлюк оьзлени талапларын артдыргъан. Артдагъы йылларда от тюшювню натижасында болгъан балагьлар кёп затгъа гёзюнгню ачдыра. Шо от тюшювлерде яшлар оьлегенни, алдын алыв ишлени мекенли юрютмекни алгъа сала. Шолай гьал тувса, яшлагъа не этме герекни уьйретивлер де оьтгериле. Яшлар булан ёлугъувлар бола.
Олар бары да англашына, тек инг де къыйыны – школаланы къалкъыларын ялламайгъан сув булан ишлетив. Шолай школалар районда кёп.
Бирдагъы кемчиликни айтсакъ, о да кёп-кёп школаларда от тюшсе, сув алагъан къуюлар ёкълугъу. Ондан къайры да, тамларында ярылывлары булангъы школалар да бар. Озокъда, шолай школаларда толу ярашдырыв ишлер этме бажарылмай. Уьстевюне, биз алда айтып гетгеник йимик, Теречное, Хамавюрт, Къандавуравул, Акъболатюрт, Кимсиюрт, Янгы Кёстек, Солнечное юртлардагъы ва Эндирейдеги эки номерли школадагъы охувчулар 3 сменде охуйлар. Бирлерине гьар йыл уьстденсув ярашдырыв этиле. Оланы ярашдырмагъа нечакъы харж чыгъарса да, бир йылдан ариге бармай, гелеген йылда да шонча харж салма тюше. Кюй болгъандокъ, шо школаларда янгы биналар къурулажакъ.
Школаланы янгы охув йылгъа гьазирлигин тергемек учун къурумара комиссия къурула. Шолар август айны башында тергевлени башлай ва айны орталарына эслеген кемчиликлени айта. Охув йыл башлангъанча, шо кемчиликлени тайдырма заман да етише. Бу ерде шо масъала район оьлчевде алсакъ, районну башчысыны тергевюню тюбюнде сакълана. Гьар жумада болагъан генгешде Жамболат Салавов жыйынны школаланы охув йылгъа гьазирликден башлай.
Хасавюрт районда 23 мингге ювукъ яш охуй, тек шоланы барысы да мекенли школаларда охумайлар – охув ерлер етишмей. Гетген йылны ахырында районда Къадиротарда 120 яшгъа, Къарланюртда буса 502 яшгъа эки школа къурулду ва 1-нчи сентябрде экиси де ишге гьазир.
Мен охув ерлер етишмейгенни гьакъында Хасавюрт район администрациясыны башчысыны 1-нчи заместители Загьир Боташевге сорагъанда, ол 2018-нчи йылда федерал программагъа 4 школа гиргенни айтды: Акъболатюртда ва Кемсиюртда 120-шар яшгъа ери булангъы, Къандавуравулда ва Эндирейдеги 2 номерли школаларда буса 200-ер яшгъа ери булангъы биналар къурулажакъ. Кемсюртдагъы школа «бузукъ» деген программагъа къошулгъан. Ол айтагъан кюйде, Хамавюртда да 500 яшгъа ери булангъы школа къурма гёз алгъа тутулгъан. Загьир Гьажиевич 2019-нчу йылда да Хасавюрт районда 3 школа къурма деп федерал бюджетге гийирилген юртланы эсгере – Солнечное (802 ер), Эндирей (502 ер) ва Янгы Кёстек (400 ер).
Ондан къайры да, районда бузулуп гелеген школалар бар. Районну комиссиясы бары да школаланы тергеген ва бузулуп геле ва ярашдырыв тарыкъ деп 9 школаны сайлагъан: Борагъангечив, Адилотар, Яхсайдагъы 2 номерли школа, Шагада, Генжавул, Октябрьская, Пятилетика, Сивух, Янгы Саситли, Ботаюрт. Бу йылны ичинде Дагъыстанны башчысыны «100 школа» деген проекти арагъа чыкъды. Шогъар гёре ярашдырыв ишлер этме герек школалагъа 2 миллион манат гёрсетиле. Ерли администрация буса шону 5 процентин кёмек гьисапда берме герек. Сонг да, олар юртларда бажарывлу, далапчы адамланы табып, олагъа да кёмек этме гереклиги гьакъда айтма герек. Райода гьалиге Ботаюрт ва Тотурбийкъала школалар шо проектге гирген. Проект узатылса, шолай школалар дагъы да кёп болажакъ..
Бирдагъы масъала – охув китаплар. Китаплар етишмейгенлик билим беривню кёп артгъа тарта. А.Абдуллаев айтагъан кюйде, бу охув йылгъа школаланы охув китаплар булан таъмин этив 85 процентге етише. Оьтген йылда да шолай масъала арагъа чыгъып, район администрация етишмейген китапланы оьз харжына алгъан. Гьали школаланы директорларына списоклар этмек тапшурулгъан. Охувлар башлангъандокъ, шо списоклар топланажакъ. Етишмейгенлери болса, шолагъа да кёмек этилежек.
Янгы охув йыл башлана. Хасавюрт районну школаларына 23000 яш охума баражакъ. Шолардан 3310-ву шоланы посагъасын биринчи керен басажакъ. Гиччипавлар шо гюнню кёпден берли гёзлей. Шоланы янгыргъан школалар да гёзлейдир, неге тюгюл де янгы охув йылгъа гьазирлик бек тындырыкълы оьтгерилген.
