Эки керен Игит атгъа гёрсетилген…
Уллу Ватан давну къагьрулу йыллары арек гетген сайын, ону ортакъчыларына абурубуз арта. Олар булан оьктем болабыз, оланы игитлигине гьайранлыкъ этебиз. Атларын даимлешдирмек учун авлетлерибизге ва орамлагъа тагъабыз.
Давгъа гетгенлени кёбюсю къоччакъ кюйде дав этген, бирлери бир тюбек де атгъанча оьлтюрюлген, башгъалары есир болгъан ва белгисиз тас болгъан. Биз бугюн оьзюню Ватанын жаны йимик сакълагъан бабаюртлу Хайрулла Атакович Гьажиевни игитлиги гьакъда хабарлайбыз.
Х. Гьажиев 1923-нчю йылда Бабаюртда мадарлы яшайгъан агьлюде тувгъан. Огъар 12 йыл болагъанда «кулак» деп, буланы агьлюсюн Къазахстанны Жамбул областына сюргюн эте. Ол мунда атасына кёмек этип тура.
Уллу Ватан дав башлангъанда «кулакны» уланын давгъа йибермей туралар, ол гёнгюллю кюйде фронтгъа барма сююп, нечесе керенлер арза яза. Тек ону давгъа арадан бир йыл гетип, 1942-нчи йыл 22-нчи июнда йибере. Яш уланны Ереванда къурулгъан асгер бёлюкге сапёр этип белгилей, сонгунда олар Белорус фронтну 61-нчи атышывчу дивизиясына къошула. Шо дивизия 22-26-нчы августда Сухумиге чыгъа ва ондан таба Вермахтны 101-нчи егер дивизиясына къаршы тура. Хайрулла яра тийип, госпитальдан чыкъгъанда ону янгы къурулагъан 81-нчи атышывчу дивизиясына разведчик этип белгилей. Шу дивизия да 2 керен къурулгъан, биринчиси дагъытылгъанда, оланы резервге сала ва 1942-нчи йылны гюзюнде янгыдан толумлашдырып, Украина фронтну 48-нчи армиясына къошула.
Дивизия 1943-нчю йылны февраль айында Орлов областны Малоархангельск шагьарына багъып гьужумун башлай. Натижада бираз алгъа йылыша, тек кёп адамын тас эте. Поныри деген станцияны немислерден тазалай ва шо ерлени сакълап токътайлар. Шо алгъа барывларда сержант Хайрулла Гьажиевни бёлюгюню разведчиклерини де къошуму бола. Олар тутуп гелген немислер пайдалы маълуматлар бере.
1943-нчю йылны яллавлу яйында юрюлген Курск бойдагъы давну гьакъында кёп язылгъан. Шо давларда немислер эсгерилген дивизиягъа кёп гюч эте ва Семёновка, Бузулук, Поныри шагьарланы къайтарып алалар. Душманны гьалын билмей алгъа чабыв болмай, шону учун да разведчиклеге янгы тапшурув бериле. Бу гезик есир этмек учун кёпню билеген немис офицерни тутуп гелме герек. Прохоровка деген аты дюньягъа данг болгъан тарихи бойдагъы гьалны билмек учун разведчиклер немислер турагъан бойгъа терен гире ва инг де тарыкълы адамны тута.
Атасыны аты орамгъа тагъылагъан чарада Хайрулланы къызы Загьидат Устарбекова шо гьакъда да айтды. Шонда ол атасыны эсделиклери булан таныш этди. Инг де тамашасы, Прохоровканы боюнда Хайрулла подвалгъа гирип инг де тарыкълы немис офицерни есир этгени «Освобождение» деген кинода гёрсетиле. Шо гесек Хайрулланы игитлигинден алынгъан. Тутулгъан немисни сёйлетип, бизинкилер кёп затны билген ва эсгерилген бойдагъы давну утгъан. Шо игитлиги учун Хайрулла Къызыл Юлдуз орден булан савгъатлангъан.
Дивизия Орлов, Чернигов-Припятск, Калинковичск-Мозырск дав гьаракатларда ортакъчылыкъ эте ва алгъа юрюй. Биз оьзюню гьакъында хабарлайгъан Хайрулла да разведчиклери булан тарыкълы маълуматлар гелтире ва дав эте туруп, алгъа юрюй.
Львовск-Сандомирск урушда, Карпат тавланы артында, Праганы немислерден азат этегенде Хайрулла Гьажиев кёп къоччакълыкъ гёрсетген. Къоркъув билмейген разведчик инг де тарыкълы адамланы тутуп гелегенин де командирлери яхшы къыйматлагъан. Ол дав йылларда оьзю 32 немис офицерни есир этген. Эки керен Къызыл Юлдуз, Ватан Давну II даражалы орденлери, «Къоччакълыгъы учун» деген медаллар булан да 2 керен савгъатлангъан. Бир нече керенлер Оьрбашкомандующий И.В.Сталинни баракаллаларын да алгъан.
Хайрулла янгыз немислени есир этип тургъан десек, тюз болмас. Кёп санавдагъы давларда ва урушларда ортакъчылыкъ этген. Бир керен немислер оьзлени ярты бузулгъан уллу тобун танк булан сюйреп алып гетме къарайгъанда, ол гранаталар ташлап немислени де оьлтюрген, топну ва танкны яллатгъан.
1945-нчи йылны февралындагъы савгъатлав кагъызында командири Сысоевни булай сёзлери бар:
«Февраль айны биринден тогъузу болгъанча Х. Гьажиев немислени танклар булангъы 12 урушун гери урувда ортакъчылыкъ этди. Оьзю 6 немисни оьлтюрдю. Къоркъув билмейген сержант Х.Гьажиев янгыз савлай взводгъа къаршы ябушув юрютдю ва гранаталар атып, оланы гери къайтарды. Шо къоччакълыгъы учун Х.Гьажиев Къызыл Юлдуз орденге гёрсетиле». Савгъатлав кагъызлар бизин къумукъ улан нечик къоркъув билмейген ва тири улан болгъанны гёрсете. Шогъар командирлери де бек тамашалыкъ эте болгъан. Шону учун ону эки керен Совет Союзну Игити деген атгъа да гёрсетген, тек юртуна гьалын сорап язгъанда, ондан «кулакны уланы» деген кагъыз гелген. Шолай, къумукъ уланыбыз Игит атсыз къалгъан. Давдан сонггъу йылларда Бабаюртда ва районда жаваплы ишлерде ишлеген.
Артда-артда ону аты Бабаюртну орамына тагъылгъан. Оьзю тургъан ва яшагъан Жамбул шагьарда буса огъар эсделик де салынгъан ва уллу орамына атын да такъгъан.
