Гёз къоркъач, къол батыр деген айтывда да айтгъанлай, бир ишни этмеге урунсанг, башлап къыйын гёрюнсе де, ахырына чыкъмай къалмайсан. Айрокъда уллу ишлени къатынгиши башына алып юрюте буса, шолай адамлар булан оьктем боласан, олагъа ошамагъа къаст этесен.
Къарабудагъгентли Гьажи Къаппаровну агьлюсюнде 1970-нчи йылда тувгъан Къаламжат Гьажиевна Магьачкъалада оьсген. 1 номерли орта школаны тамамлагъан. Школаны да битдирип Дагъыстан пачалыкъ педагогика институтну школа чагъына етишмеген яшлар учун педагог-психологланы гьазирлейген факультетге охумагъа тюшген. Школаны бешлеге битдирген йимик, институтну да 1991-нчи йылда къызыл диплом булан тамамлагъан. Институтну 4-нчю курсунда охуйгъанвакътиде уьйленген.
Оьр билим алгъан сонг, 1992-нчи йылда, Къаламжат Гьажиевна Магьачкъаладагъы 90 номерли яшлар бавунда тарбиялавчу – психолог болуп ишлемеге башлай. Касбусунда сынав да топлай ва къурумчулукъ яндан иш гёрсетмеге бажара. 2002-нчи йылда ону тахшагьардагъы 67 номерли яшлар бавуна заведующий этип белгилей. Эсгерилген яшлар баву тезде къурулгъан ва бинасы эсгиленгенге гёре, яшланы мунда сакъламагъа къоркъунчлу экенни гёрген ёлбашчы Къаламжат Устарханова хас къурумлагъа шону янгыртмагъа герек деген масъаланы арагъа чыгъара. 2007-нчи йылда, гертилей де, 67-нчи яшлар бавуну иши токътатыла. Сонг онда янгы бина къурула. Яшлар баву учун шо бина къурулуп битгенчеге де огъар ёлбашчылыкъ этмеге таклиф берилгенде башлап рази болмай.
Тек ишлеп уьйренген Къаламжат Устарханова 2013-нчю йылда шо яшлар бавуна ёлбашчы этип белгилене.
Бугюнлерде Магьачкъала шагьарны Редукторный посёлогуну ягъасында ерлешген 77 номерли «Тюльпан» деген яшлар баву ачылгъанлы, 10 йылгъа айлангъан. Ону тыш гёрюнюшю де, ичини онгарылгъан кюю де тюнегюн ачылгъандай исбайы, таза ва гёрмекли. Гьали онда 430 гиччипав тарбиялана. Ишлейгенлени санаву буса 60-дан артыкъ. Яшлар бавуну уллу 3 къабатлы бинасы ва абзары бар. Мунда ишлейген тарбиялавчулар ва башгъа къуллукъчулар Къаламжат Устарханованы гьакъында жаваплы, талаплы, низамлы, бажарывлу ва адамны англайгъан ёлбашчы деп эсгере
Алдагъы гюнлерде мен эсгерилген яшлар бавуна баргъанда, яшлар юхлайгъан тюш вакъти эди. Яшлар бавуну тарбиялавчулары ва башгъа касбучулары бирлешип, Украинада юрюлеген хас дав агьвалатларда ортакъчылыкъ этегенлер учун оьзлер ва яшланы ата-анасыны къасты булан жыйылгъан рагьмулу кёмекни — топлангъан малланы йибермек учун гьазирлене эди.
Къайсы буса да бир къурумгъа гиргендокъ, ишни салынгъан кюю, коллективни сыкълашыву эс этилмей къалмай. Яшлар бавуну заведующийи Къаламжат Устарханова бир къуллукъгъа чыкъмагъа айлана туруп ёлукъса да, ол мен саялы ёлундан къайтды ва лакъыр этмеге рази болду.
– Къаламжат Гьажиевна, «Тюльпан» деген яшлар бавуна бинасы къурулмагъа башлагъанлы ёлбашчылыкъ этесиз. Къурулуш ишлени барышына, сан янына да тергев этмеге тюшгендир. Айрокъда гиччипавлар учун къурулагъан бинагъа жаваплы янашма герек.
– Гьали биз олтургъан яшлар бавуну бинасыны кюрчюсюн салмагъа башлагъанда мени мунда заведующий этип белгиледи. Къурувчулар, прораб ва башгъа ишчилер булан бирче бу бинаны мен де тургъузгъанман деп айтмагъа ярай. Яшлар бавунда ёлбашчы болуп ишлеген сынавум да баргъа гёре, тазалыкъ болдурувгъа къарайгъан къурумларыны, олай да от тюшювню алдын алывну ва башгъа тюрлю талаплагъа гёре нечик къурулмагъа гереклигинде яхшы англавум да бар эди. Ишчилер булан бирче резин этиклер де гийип, бу бина къурулагъанда кёп айландым. Бары да заманымны, гючюмню салып чалышдым. Бинаны къурулушуна къуршалгъанлар шу къатын къайдан гелип тюшдю башыбызгъа деп масхара эте эди. Гече 11-12-де уьйге къайтагъан гезиклерибиз бола эди. Бинаны проекти тюз этилмеген эди. Проектге гёре яшланы группасыны тюбюнде ашюй ерлешген эди. Проектни алышдырып, ашюйню башгъа ерге чыгъардыкъ. Ашюй бинаны проектине гёре этилген буса, тазалыкъ болдурув къурумларыны талапларына къыйышмайгъангъа гёре, яшлар баву заманында ишлемеге башламажакъ эди. Шолай да, опуракълар жувагъан ер проектде ёкъ эди. Шону да этдик. Къыйышмайгъан ерлерин тюзлеп, хас къурумлар салагъан талаплагъа гёре къурулушну тамамламакъ учун кёп къаст этмеге тюшдю. Неге тюгюл, шагьарны бу боюнда яшлар баву ёкъ эди. Яшланы санаву да арта эди. Къурулушну тез арада тамамлап, яшланы къабул этме герек деген масъала салынды. Бинаны ичини тизимин барын да оьзюм ойлашып этдим. Бир йыл оьтюп, 2014-нчю йылны октябр айында 77 номерли «Тюльпан» деген яшлар бавуна гиччипавланы къабул этдик.
– Сизге кёп йыллар ишлеген коллективни къоюп, янгы ерде янгы коллективни амалгъа гелтирмеге четим болмадымы?
– Янгы яшлар бавуна ёлбашчы этип мени белгилегенде бир нече касбучу мени булан бирче ишлемеге сюегенин билдирди. 67 номерли яшлар бавундан гелип ишлемеге йыракъ экенге де къарамайлы, «Тюльпангъа» чыкъды. Озокъда, инг башлап шогъар оьзюм де сююндюм. Бугюнлерде де олар мени булан яннавурумда чалыша. Сонг тарбиялавчуланы, башгъа касбучуланы да къабул этдик.
– Касбучуланы къабул этегенде инг башлап негер тергев этиле?
– Яшлар бавунда инг башлап адамлыгъы ва билими булангъы адамлар ишлемеге герек. Олтуруп лакъыр этегенде, къылыгъына, хасиятына тергев бергенде яшлар булан ишлеп бажаражагъы яда бажармажагъы билинмей къалмай. Касбучуланы инг башлап билимине ва адамлыкъ янына тергев беремен. Билими де, адамлыгъы да бар буса, къалгъан затгъа уьйретмеге бажарыла деп гьисап этемен. Бугюнлерде бизде ишлейген 60-дан артыкъ адам бар. Коллективге, оланы ишлейген кююне нечакъы да разимен. Гьариси оьзюню ишин бажара. Ишден къачмай, тартынмай къаст этип ишлей. Ингдеси, тарбиялавчулар – яшланы сюеген адамлар.
– Бары да къуллукъчулагъа рази болагъан гезиклер аз боладыр. Айрокъда къатынгишилени коллективи булан ишлемеге четим бола деп гьисап этиле. Булай татывлу коллективни амалгъа гелтиривню сырлары недир?
– Гьар адамны бир тюрлю хасияты бола. Психолог гьисапда да мен оланы хасиятларына гёре къыйышмагъа къаст этемен. Биз барыбыз да инсанларбыз. Шо инсанлыкъ хасиятны да унутмагъа ярамай. Сен рагьмулу янашсанг, англамагъа къаст этсенг, сагъа да шолай янашыв бола. Тарбиялавчуланы ва башгъа касбучуланы янындан магъа абур этегенин билемен, неге тюгюл де бири сама сёз къайтарып, тапшурулгъан ишни этмей къоймагъан. Мунда мени ишим тюгюл деп бирев де къол силлемей. Бир агьлюде йимик, бир-биревге къол ялгъап, кёмек этип ишлейбиз. Аслу ишинден къайры, барыбыз да бирче жамият ишлеге къуршалабыз, къошум ишлени этебиз. Яшлар бавунда янгыз яшлагъа гёз къаратып къойгъан булан болмай, башгъа гьар гюнлюк ишлер де бола. Мисал учун, яшлар бавуну майданы уллу, ону таза ва гёрмекли сакъламагъа герек. Гьар гюн дегенлей чечмеге герек масъалалар бола. Мен ишге алагъанда да нечик ишлемеге герек экенни англатаман, рази буса, ишге алына. Оьрде эсгергеним йимик, коллектив сыкълашып бир агьлю йимик чалышмагъа герек деп гьисап этемен. Биз барыбыз да сав адамларбыз. Тек не болса да, адам оьзюне, кютеген ишине, хасиятларына багьа бермеге, гьар гюнлюк гьаракатыны натижаларыны гьасиллерин чыгъарып билмеге герек. Айыплы буса, геч деп айтмагъа ярай. Айыплы бусам, гечип къой деп айтмагъа да боламан. Ёлбашчыгъа тавушун гётерип англатмагъа герек гезиклер де бола.
Озокъда, яшлар булан ишлемеге тынч тюгюл. Янгыз тарбиялавчулар, касбучулар булан тюгюл, яшланы ата-анасы булан да гьаллашмагъа тюше. Мунда кёбюсю 90-нчы йылларда тувгъан ата-аналаны яшлары геле. Оланы табиаты, тарбиясы, яшавгъа къараву башгъа. Тек оланы да англамагъа, эришивлю агьвалат болса, теренге тюшгенче, заманында чечмеге герек. Озокъда, сынавум да бу ишлерде кёмек эте. Тарбиялавчуланы да, ата-аналаны да мунда кабинетимде ярашып, артда къурдашлар болуп къалгъанлары да бар.
– Яшлар мунда берилеген ашдан тоямы ва ашамайгъанлары да бола чы…
– Яшлар бавларында гьар яшгъа гёрсетилеген ашамлыкъланы гесимлери бола. Шогъар гёре аш этилип бериле. Озокъда, осал ашайгъан яшлар бар. Тек шоланы да яшлагъа къарайгъан тарбиялавчулар оьзлер ашата. Мунда бары яшлагъа юреги авруйгъан, яшланы сюеген адамлар ашдан тоймагъан кюйде бир яшны да къоймажакъ. Тюшашны вакътисинде оьзюм де айланып тергев этемен.
– Кёбюсю яшлар бавларында ерлер етишмейгенликни себебинден яшланы санаву кёп деп гьисап этиле. Сизде де шолаймы, гезикде токътагъанлар кёпмю?
– «Тюльпан» Магьачкъала шагьарны артда къурулгъан, тек чалт оьсген районунда ерлешген. Шо себепден гезикге токътагъан яшланы санаву да аз тюгюл. Гезикде токътагъан бу йыл 1100-ден де артыкъ яш бар. Алдагъы йылларда оланы санаву дагъы да артыкъ эди. 2 йыллыкъ чагъындагъы яшланы бёлюгюнде нормагъа гёре 20 яш, 3 йыллыкъ чагъындагъы яшланы бёлюклеринде 25 яш бар. 4-7 йыллыкъ чагъындагъы яшланы бёлюклерине 30-35 яш юрюй. Шо токъташдырылгъандан эсе артыкъ буса да, гезиги гелгенде къабул этмей болмайбыз. Мени яшымны да ал деп дос-къардаш, къурдашлар да гелеген гезиклер бола. Биз гезиги етишген яшланы алабыз.
– Лакъыр этмеге заман тапгъаныгъыз учун кёп савболугъуз. Ишигизде уьстюнлюклер ёрайман.
–Сиз де савболугъуз.
