Ремонт – оьзюнгню янынгдан
Бу йыл тёлевлени береген квитанцияда «толу кюйде ремонт этив» деген янгы маълумат болажакъ. Шо маълуматны арагъа чыкъмакълыгъыны себеби шулай. Бу 2014-нчю йылдан тутуп, пачалыкъ кёп квартирлик уьйлени бютюнлей ремонт этмек учун харж бермежек. Артдагъы йылларда уьйлеге ремонт этив булан ЖКХ-ны реформалашдырывгъа аркъайынлыкъ этеген фонд машгъул бола эди. 5 йылны ичинде 15,2 миллион адам яшайгъан 130,5 минг уьйге ремонт этилген. Энниден сонг буса квартирлени ва уьйлени есилери оьзлер харж берме борчлу болажакълар. 2012-нчи йылда яшавлукъ кодексге этилген алышынывлагъа гёре бирдагъы-бир борчлу кюйдеги тёлев къошулгъан – бютюнлей ремонт этив. Шо тёлевню оьлчевю 1-нчи июльгъа белгили болажакъ. Уьлкени оьлчевюнде гьар квадрат метрге 6–10 манат болма ярай.
Булай алгъанда шо аз акъча тюгюл, тек экспертлер айтагъан кюйде, болмагъа тийишли оьлчев. Амма кёбюсю гезиклерде регион гьакимиятлыкъ эсгерилген оьлчевню 2 манатгъа ерли тёбен тюшюрмеге амракъ болалар. Шолай этилсе, гезикли уьйге ремонт этмеге бажарылмай къалмакъ бар. Лап да имканлы оьлчев гьар квадрат метрге 5–7–10 манат болма герекдир.
2014-нчю йылны январ айыны 1-не субъектлер аварийный – дёнген уьйлер деп саналмайгъан кёп къабатлы яшавлукъ уьйлеге капитальный ремонт этивню регион программасын онгармагъа герек эди. Шо сиягьгъа бир йылдан ремонт этилеген уьй де, он йылдан ремонт этилеген уьй де гирмеге бола. Капитальный ремонт учун топланагъан харжны къайдада сакълама бола. Капитальный ремонт этив регион операторуна инаныла яда кёп къабатлы яшавлукъ уьйню хас счётунда сакълана. Ватандашлар биринчи квитанциялагъа тёлевлер тюшме башлагъандан тутуп, регион оператор шо харжны умуми акъча булан бирче ишге салмагъа башлай.
Ондан къайры да, биринчи уьч йыл ремонт ЖКХ-ны фондундан таба этилме герек деп де ойлашыла. Экспертлени пикрусуна гёре, эгер уьй есилер регион оператор булан иш гёрмеге сюйсе, олар кёп аваралардан эркин болажакълар.
Капитальный ремонтну графигин тергеме бола, уьйге ремонт этмеге гезик гелгенде, шо гьакъда дыгъарлар байлай. Уьй есилерден ремонт учун жыйылгъан акъчаны инамлы кюйде сакълавгъа регионал бюджетлер жавап бере. Эгер регион фондда шо харж болмай къалса, ерли бюджет оьзюню харжыны гьисабына ремонт ишлени юрюте.
Эсгерейик, ремонт учунгъу взносдан дёнген, эсги болгъан, бузуп тайдырма герекли уьйлерде яшайгъан ватандашлар эркин этиле.
Гьар затны дазусу бола
ЖКХ-ны къуллукъчулары учун берилеген гьакъны индексини артывуна закон булан тогъас салынажагъы гьакъдагъы хабар халкъ учун уллу яхшылыкъ. Демек, регионларда коммунальный тёлевлени артывуну алды алынажакъ. Шолайлыкъ булан гьакимиятлыкъ адамлар учун этилеген тарифлени кёбюсю регионларда кюрчюсюз кюйде артдырывдан таймагъа къаст эте.
Эгер биз бугюн коммунал къуллукълар учун 100 манат тёлей бусакъ, артындагъы йыл 6 процентге арта деп белгиленген буса, 106 манатдан артыкъ тёлемежекбиз. Ахыр натижалы индекс узакъ замангъа, масала, 3–5 йылгъа белгиленежек, багьалагъа ва инфляциягъа гёре тёленежек. Эгер гьали инфляция 6 процент буса, тарифлени гётериливюн гьалиденокъ гьисап этмеге бола – 4,2 процент. Тарифлени къуллугъу шо санавну 2014, 2015, 2016-нчы йыллагъа белгилеген.
Гёз алгъа тутулагъан кюйде, пачалыкъ гьар регионгъа белгиленген 1,5 керенден артыкъ ЖКХ-гъа къуллукълары учунгъу тёлевню гётермеге болмажакъ. Гьал булай болмагъа ярай, масала, ЖКХ-ны къуллукълары учунгъу тёлевлени уьч йылны ичинде 10 процентге артдырмагъа сюйсе, губернатор шо санавну 15 процентге ерли тюгюл гётермеге болмай.
Эгер ахыр санавланы гьакъында айтсакъ, масала, коммунал къуллукълар саялы 1000 манатны орнуна – 1100 манат тёлеме тюшежек. Эгер губернатор аз артыкъ тёлеме герек демесе, кёп сийрек гезиклерде тёлевню ерли гьакимлик артдырмагъа бола. Тек шо заман шону себебин ачып-чечип кюрчюлендирмеге герек.
Ойлашылагъан кюйде, 2014-нчю йылдан тутуп янгы къайда тергелме башлажакъ. Башлап индекслер 3 йылгъа белгиленежек, сонггъа таба 5 йылгъа ерли узатылажакъ.
Индекслер май айны 1-не белгили этилежек ва 1-нчи июльда ишге гирежек.
Гесим булан саналажакъ
Бу йыл язда РФ-де электроэнергияны къоллавну социальный нормасы-гесими гийирилежек. Шону маънасы шулай. Электроэнергияны пайлавну экиге – «учузуна» ва «багьасына» айыргъан. Гесимге гёре харжланагъан энергия – учуз, артыкъ харжланса буса, гьар киловат учун тёлев де багьа. Экспертлер гьисап этеген кюйде, ватандашлагъа къарсалама зат ёкъ. Расчётлар шолай этилмеге герек чи, къоллавчуланы 80 проценти электроэнергияны харжлавну белгиленген гесим булан юрютежек.
Эсгерейик: «Росстатны» маълуматларына гёре, 2013-нчю йылда яшавлукъ-коммунал къуллукълар учун тёленеген гьакъ 9,8 процентге артгъан. Барындан да кёп газ артгъан – 15 процентге, электроэнергия – 13 процентге, исси сув 10,6 процентге артгъан.
