Гертиден де, оьрде эсгерилген институтланы алдында шоланы кюрчюлендиреген къурумну алышынгъанлыгъы булан бирче бары да гьакълашывлагъа янгыдан къарав, ФАНО-дан таба харж булан таъмин этив ва оьзге тюрлю терен масъалалар токътагъан.
Тек илмуну ёлунда этилип турагъан алышынывлар жагьил алимлени ишлемеге хошландырмайгъаны чы ачыкъ кюйде къала. Неге тюгюл, илму институтлагъа гёрсетилеген харжлар эки керенге кемижек деген сёзлер де юрюле. Тек ФАНО-ну ёлбашчысы М. Котюковну сёзлерине асасланып айтгъанда, илму ахтарывлар этмек учун йылгъа 90 миллиарддан да артыкъ акъча маялар гёрсетилмеге гёз алгъа тутулгъан. Ондан къайры да, гьар тюрлю грант акъчалар, пачалыкъны даражасында яшавгъа чыгъарылагъан программалагъа деп гёрсетилеген акъча маяланы да гьисапгъа алгъанда, илмулар академиялардагъы алышынывлар уьлкебизни оьсювюне болушлукъ этежек.
Россиядагъы яш алимлени 40 проценти, Илмулар академияны яшавундагъы «янгылыкълардан» сонг тыш пачалыкълагъа чыгъып ишлемеге сюегенини гьакъында айтгъан. Илмуну уьстюнде ишлемеге сюегенлер буса янгыз 8 процент болуп токътай.
Булай санавланы арагъа чыгъармакъ учун, 2 мингге ювукъ яш алимни арасында сорав-алыв оьтгерилген. Сорав берилгенлени кёбюсю гьисап этеген кюйде, Илмулар академияны гьалиги гьалын гёз алгъа тутуп айтгъанда, шону ишинде бир къадар алмашынывлар болмаса ярамай. Шолай да, оланы талчыкъдырагъан масъалаланы гьакъында айтгъанда, аслулары деп уьчню санамагъа бола. Биринчиси – оланы илму ахтарывлары ва шолагъа гёре арагъа чыкъгъан натижалар яшавда ер тапмайгъанлыкъ. Экинчиси буса – этилген янгылыкълагъа да къарамайлы, яш алимлер алагъан алапаны алышынмагъаны. Уьчюнчюсю де – илму сынавлар оьтгермек учун гёрсетилеген ясандырывлар эсгиленгенлик.
Бу тармакъда этилген янгылыкъланы гьар-бир якъдан якъламакъ учун ва ишни алгъа барывуну муратларында илму фонд яратылгъан. Янгы къурумну ишине багьа бермеге гьали тез деп ойлаша алимлени кёп яны. Неге тюгюл, илму алгъа бармаса, яшавну оьзге янлары да акъсама башлайгъаны герти. Тек алда Илмулар академиягъа берилген ихтиярлар гьали башгъа къурумгъа гёчгенлигин гьисапгъа алгъанда, авзу булан къуш тутагъандай болуп къала деген ой да бар. Неге тюгюл, сорав берилгенлени бир пайы илмуну ёлундан тайып, уьягьлюге къолай гелим гелтиреген тармакъланы сайлажагъы гьакъда да ачыкъ кюйде билдиргенлер. Олай болгъанда, илмуну гележеги нечик болажакъ деген пикру тува.
РАН-ны илму булан машгъул болагъан яшёрюмлерини советини ёлбашчысыны орунбасары Юлия Сердюкованы сёзлерине асасланып айтгъанда, Россияда илму тармакъда болуп турагъан гьалгъа тыш пачалыкъланы илму къурумлары сесленмей болмай. Японияны, Европаны ва США-ны илму-ахтарыв институтлары ва бир-бир компанияланы бёлюклери яш алимлени оьзлеге ишге къабул этмеге ва олагъа яшавлукъ этмек учун тийишли шартлар яратмагъа гьазир экенин айтгъан. Мисал учун айтгъанда, шоланы арасында Китайдагъы илму центрны, Японияны ва Къыбла Кореяны илму къурумларын эсгермеге ярай. Маълумат берив къуралларда шо меселдеги янгылыкълагъа тынглап къарагъанда, Россияны илмулар академиясында яш алимлер арагъа чыгъарагъан илму янгылыкъланы савлай дюньягъа малим этмеге тийишли деп санала.
Бу гьалгъа багьа бере туруп, Ю. Сердюкова оьзюню ойларын булай тамамлай:
– Гьалиге гьал олай айтардай алышынып битмеген демеге ярай. Неге тюгюл де, илму тармакъда болуп турагъан янгы алышынывлар гьали де натижалар бермеге башламагъан. Олай демек, яш алимлер оьзлени илму ишлери элинде тергев табажакъны билсе, тыш пачалыкълагъа гетмей къалмакъ да бар.
Бу масъала оьсюп гелеген яш наслуну гележегине тувра байлавлу экенин де англамагъа тарыкъ. Олай демек, гьалиги жагьиллени кёбюсю арагъа гьар гюн дегенлей янгыртылып чыгъагъан техника булан ишлей. Гележекде бизин уьлкедеги яш алимлер оьзлени тувгъан ва оьсген элине пайда гелтирер деп ойлайбыз.
Тек илмуну ёлунда этилип турагъан алышынывлар жагьил алимлени ишлемеге хошландырмайгъаны чы ачыкъ кюйде къала. Неге тюгюл, илму институтлагъа гёрсетилеген харжлар эки керенге кемижек деген сёзлер де юрюле. Тек ФАНО-ну ёлбашчысы М. Котюковну сёзлерине асасланып айтгъанда, илму ахтарывлар этмек учун йылгъа 90 миллиарддан да артыкъ акъча маялар гёрсетилмеге гёз алгъа тутулгъан. Ондан къайры да, гьар тюрлю грант акъчалар, пачалыкъны даражасында яшавгъа чыгъарылагъан программалагъа деп гёрсетилеген акъча маяланы да гьисапгъа алгъанда, илмулар академиялардагъы алышынывлар уьлкебизни оьсювюне болушлукъ этежек.
Россиядагъы яш алимлени 40 проценти, Илмулар академияны яшавундагъы «янгылыкълардан» сонг тыш пачалыкълагъа чыгъып ишлемеге сюегенини гьакъында айтгъан. Илмуну уьстюнде ишлемеге сюегенлер буса янгыз 8 процент болуп токътай.
Булай санавланы арагъа чыгъармакъ учун, 2 мингге ювукъ яш алимни арасында сорав-алыв оьтгерилген. Сорав берилгенлени кёбюсю гьисап этеген кюйде, Илмулар академияны гьалиги гьалын гёз алгъа тутуп айтгъанда, шону ишинде бир къадар алмашынывлар болмаса ярамай. Шолай да, оланы талчыкъдырагъан масъалаланы гьакъында айтгъанда, аслулары деп уьчню санамагъа бола. Биринчиси – оланы илму ахтарывлары ва шолагъа гёре арагъа чыкъгъан натижалар яшавда ер тапмайгъанлыкъ. Экинчиси буса – этилген янгылыкълагъа да къарамайлы, яш алимлер алагъан алапаны алышынмагъаны. Уьчюнчюсю де – илму сынавлар оьтгермек учун гёрсетилеген ясандырывлар эсгиленгенлик.
Бу тармакъда этилген янгылыкъланы гьар-бир якъдан якъламакъ учун ва ишни алгъа барывуну муратларында илму фонд яратылгъан. Янгы къурумну ишине багьа бермеге гьали тез деп ойлаша алимлени кёп яны. Неге тюгюл, илму алгъа бармаса, яшавну оьзге янлары да акъсама башлайгъаны герти. Тек алда Илмулар академиягъа берилген ихтиярлар гьали башгъа къурумгъа гёчгенлигин гьисапгъа алгъанда, авзу булан къуш тутагъандай болуп къала деген ой да бар. Неге тюгюл, сорав берилгенлени бир пайы илмуну ёлундан тайып, уьягьлюге къолай гелим гелтиреген тармакъланы сайлажагъы гьакъда да ачыкъ кюйде билдиргенлер. Олай болгъанда, илмуну гележеги нечик болажакъ деген пикру тува.
РАН-ны илму булан машгъул болагъан яшёрюмлерини советини ёлбашчысыны орунбасары Юлия Сердюкованы сёзлерине асасланып айтгъанда, Россияда илму тармакъда болуп турагъан гьалгъа тыш пачалыкъланы илму къурумлары сесленмей болмай. Японияны, Европаны ва США-ны илму-ахтарыв институтлары ва бир-бир компанияланы бёлюклери яш алимлени оьзлеге ишге къабул этмеге ва олагъа яшавлукъ этмек учун тийишли шартлар яратмагъа гьазир экенин айтгъан. Мисал учун айтгъанда, шоланы арасында Китайдагъы илму центрны, Японияны ва Къыбла Кореяны илму къурумларын эсгермеге ярай. Маълумат берив къуралларда шо меселдеги янгылыкълагъа тынглап къарагъанда, Россияны илмулар академиясында яш алимлер арагъа чыгъарагъан илму янгылыкъланы савлай дюньягъа малим этмеге тийишли деп санала.
Бу гьалгъа багьа бере туруп, Ю. Сердюкова оьзюню ойларын булай тамамлай:
– Гьалиге гьал олай айтардай алышынып битмеген демеге ярай. Неге тюгюл де, илму тармакъда болуп турагъан янгы алышынывлар гьали де натижалар бермеге башламагъан. Олай демек, яш алимлер оьзлени илму ишлери элинде тергев табажакъны билсе, тыш пачалыкълагъа гетмей къалмакъ да бар.
Бу масъала оьсюп гелеген яш наслуну гележегине тувра байлавлу экенин де англамагъа тарыкъ. Олай демек, гьалиги жагьиллени кёбюсю арагъа гьар гюн дегенлей янгыртылып чыгъагъан техника булан ишлей. Гележекде бизин уьлкедеги яш алимлер оьзлени тувгъан ва оьсген элине пайда гелтирер деп ойлайбыз.
