Гьали Интернетни къоллап билмейген яшлар да ёкъдур деп айтмагъа ярай. Бу охув йылдан башлап, школалар учун «Дневник.ру» деген сайт ачылды. Эсгерилген сайтда ата-аналар учун, муаллимлер ва охувчу яшлар учун гьарисини оьзю къоллап болагъан бёлюклери бар. Бу сайтны кёмеклиги булан ата-ана яшны школа булан байлавлу бары да маълуматланы, янгылыкъланы билип бола. Гьар гюн дарсларда алгъан къыйматы, уьйде этилмеге деп тапшургъан ишлери булан таныш болма имканлакъ бар.
Интернетни пайдасыны да, зараллы янларыны да дазусу ёкъ. Пайдалы маълуматлардан къайры, оьсюп гелеген яшлар учун бир пайдасы да ёкъ гьар тюрлю янгылыкълар да толгъан. Озокъда, ата-анасы яшлары охугъанны сюймейген материаллардан къоруйгъан къайдаланы тапмагъа герек. Касбучулар айтагъан кюйде, 8–12 йыл болагъан яшланы Интернетде янгыз къоймагъа тюшмей.
Бугюнлерде компьютер, Интернет бар ожакъларда 3 йыл болагъан яшлар да суратлагъа, видеоберилишлеге, мультфильмлеге оьзбашына къарап бола. Охуп-язып билеген яшлар буса, озокъда, Интернетден таба къайда да гирме бажара.
Яшланы психологу Ума Генжеева ойлашагъан кюйде, гьалиги яшавну талапларына гёре Интернетни яшлар да къоллап билмеге герек. Интернетден таба тынч кюйде пайдаланма болагъан маълуматлардан яшланы магьрюм этмеге тюшмей. Тек яш компьютерни алдында нечакъы заман тура, къайсы сайтлагъа гире, шону тергевсюз къоймагъа тюшмей. Эгер де яшны гёнгюлюне, оьзюню хасиятларына таъсир этмейген кюйде Интернетде турагъан заманны дазуландырма герек. Эгер де оьсюп гелеген оьрюм яшлар уьюндегилерден эсе, Интернетдеги къурдашларына, къатнайгъан адамларына кёп заманын йибере буса, гележекде ону психикасы бузулма имканлы.
14 йыл битмеген яшлагъа алдында, айрокъда олар янгыз буса, Интернетге гирме имканлыкъ бермегиз. Сиз уьйдеги заманда компьютерни оьзюгюз гёрюп, тергев этип болагъан ерде сакълагъыз. 7 йыл битмеген яшлар компьютерни алдында гюнде 30 минутдан артыкъ заманны йибермесин. Яшлагъа оюнлардан эсе, айлана якъдан билмеге болагъан пайдалы маълуматланы алмагъа кёмек этигиз. Компьютерни тюз ёлда къоллап уьйренсе, ону заралындан пайдасы кёп болажакъ.
Ума Генжеева эсгереген кюйде, Интернет булан пайдаланагъан яшлагъа онда берилеген маълуматланы бирлери гьакъыкъатгъа къыйышмай къалма имканлы экенин, китапланы, газетлени, журналланы кёмеклиги булан тенглешдирип, тергеп къарама гереклигин англатма тюше. Яшны талапларына, ону гьаваслыгъына тергев берсегиз, яшларыгъыз сизден насигьатлар къаравуллажакъ, сизин оюгъузгъа, пикругъузгъа тергев бережек.
Яш булан бирче олагъа багъышлангъан сайтланы списогун къуруп, айрыча папкагъа ерлешдирме, сизин разилигигиз булан башгъа къужурлу сайтланы да тапма, оланы да къоллама болагъан ёлну табыгъыз.
Яшланы англаву болсун учун уллулагъа ерлешдирилген сайтлар барны билдиригиз. Олар янгыз уллулар учун берилгенни англатма герек. Неге тюгюл, яшланы къараву токътамасын, агьамият бермесин деген маълуматлардан азат этмеге бажарылмай. Кёбюсю сайтларда тарыкъсыз маълуматлар, рекламалар ерлешдириле. Олай сайтларда компьютерни программаларын бузагъан вируслар барны да унутмагъа тюшмей. Оьзю кёп сюеген мультфильмлени, оюнланы, суратланы сонг компьютерден табып болмажакъны яшгъа буварма герек.
Интернетни къоллайгъан гьар оьрюм яш кёбюсю гьар гюн, бирлери жумада бир нече керен «Одноклассники», «В контакте» деген сайтларда ортакъчылыкъ эте. Сёзсюз, къатнавну натижасында яшланы тенглилери булангъы бетге-бет лакъыры, сёзю гелишмейген даражагъа тюшюп къалма имканлы.
Олай да, белгисиз бир арив къызны суратын салып, оьзю ким экенни билдирмей оьзюню хайыры учун адамланы алдатып, оланы гьакъында бары да халкъ билмеге тюшмейген маълуматланы алма къаст этегенлер кёп бар. Шолай гьиллачыланы тузагъына тюшмесин учун, оьрде де эсгергеник йимик, Интернетни къулу болмайгъан кюйде, гьар гюн дегенлей тергев этме, англатма тюше.
Компьютерге салынагъан вируслагъа къаршы программаланы къолламакъ да пайдалы. Оланы кёмеклиги булан «къоркъунчлу» сайтлардан сакъланмагъа да бола.
Интернетни, янгы охувчу яшлар учун къурулгъан «Дневник.ру» деген сайтны айланасына ата-аналаны барысы да къуршалып битмеген. Муаллимлер, школаланы директорлары бары да охувчу яшлар, оланы ата-аналары къуршалсын учун «Дневник.ру» сайтгъа охувчуланы ата-анасы да, яшлар оьзлер де къатнагъанны гьайын эте.
Сизин яшларыгъызны билим даражасы, англаву оьссюн учун, компьютерни, Интернетни тюз кюйде къоллама къаст этигиз.
Интернетни пайдасыны да, зараллы янларыны да дазусу ёкъ. Пайдалы маълуматлардан къайры, оьсюп гелеген яшлар учун бир пайдасы да ёкъ гьар тюрлю янгылыкълар да толгъан. Озокъда, ата-анасы яшлары охугъанны сюймейген материаллардан къоруйгъан къайдаланы тапмагъа герек. Касбучулар айтагъан кюйде, 8–12 йыл болагъан яшланы Интернетде янгыз къоймагъа тюшмей.
Бугюнлерде компьютер, Интернет бар ожакъларда 3 йыл болагъан яшлар да суратлагъа, видеоберилишлеге, мультфильмлеге оьзбашына къарап бола. Охуп-язып билеген яшлар буса, озокъда, Интернетден таба къайда да гирме бажара.
Яшланы психологу Ума Генжеева ойлашагъан кюйде, гьалиги яшавну талапларына гёре Интернетни яшлар да къоллап билмеге герек. Интернетден таба тынч кюйде пайдаланма болагъан маълуматлардан яшланы магьрюм этмеге тюшмей. Тек яш компьютерни алдында нечакъы заман тура, къайсы сайтлагъа гире, шону тергевсюз къоймагъа тюшмей. Эгер де яшны гёнгюлюне, оьзюню хасиятларына таъсир этмейген кюйде Интернетде турагъан заманны дазуландырма герек. Эгер де оьсюп гелеген оьрюм яшлар уьюндегилерден эсе, Интернетдеги къурдашларына, къатнайгъан адамларына кёп заманын йибере буса, гележекде ону психикасы бузулма имканлы.
14 йыл битмеген яшлагъа алдында, айрокъда олар янгыз буса, Интернетге гирме имканлыкъ бермегиз. Сиз уьйдеги заманда компьютерни оьзюгюз гёрюп, тергев этип болагъан ерде сакълагъыз. 7 йыл битмеген яшлар компьютерни алдында гюнде 30 минутдан артыкъ заманны йибермесин. Яшлагъа оюнлардан эсе, айлана якъдан билмеге болагъан пайдалы маълуматланы алмагъа кёмек этигиз. Компьютерни тюз ёлда къоллап уьйренсе, ону заралындан пайдасы кёп болажакъ.
Ума Генжеева эсгереген кюйде, Интернет булан пайдаланагъан яшлагъа онда берилеген маълуматланы бирлери гьакъыкъатгъа къыйышмай къалма имканлы экенин, китапланы, газетлени, журналланы кёмеклиги булан тенглешдирип, тергеп къарама гереклигин англатма тюше. Яшны талапларына, ону гьаваслыгъына тергев берсегиз, яшларыгъыз сизден насигьатлар къаравуллажакъ, сизин оюгъузгъа, пикругъузгъа тергев бережек.
Яш булан бирче олагъа багъышлангъан сайтланы списогун къуруп, айрыча папкагъа ерлешдирме, сизин разилигигиз булан башгъа къужурлу сайтланы да тапма, оланы да къоллама болагъан ёлну табыгъыз.
Яшланы англаву болсун учун уллулагъа ерлешдирилген сайтлар барны билдиригиз. Олар янгыз уллулар учун берилгенни англатма герек. Неге тюгюл, яшланы къараву токътамасын, агьамият бермесин деген маълуматлардан азат этмеге бажарылмай. Кёбюсю сайтларда тарыкъсыз маълуматлар, рекламалар ерлешдириле. Олай сайтларда компьютерни программаларын бузагъан вируслар барны да унутмагъа тюшмей. Оьзю кёп сюеген мультфильмлени, оюнланы, суратланы сонг компьютерден табып болмажакъны яшгъа буварма герек.
Интернетни къоллайгъан гьар оьрюм яш кёбюсю гьар гюн, бирлери жумада бир нече керен «Одноклассники», «В контакте» деген сайтларда ортакъчылыкъ эте. Сёзсюз, къатнавну натижасында яшланы тенглилери булангъы бетге-бет лакъыры, сёзю гелишмейген даражагъа тюшюп къалма имканлы.
Олай да, белгисиз бир арив къызны суратын салып, оьзю ким экенни билдирмей оьзюню хайыры учун адамланы алдатып, оланы гьакъында бары да халкъ билмеге тюшмейген маълуматланы алма къаст этегенлер кёп бар. Шолай гьиллачыланы тузагъына тюшмесин учун, оьрде де эсгергеник йимик, Интернетни къулу болмайгъан кюйде, гьар гюн дегенлей тергев этме, англатма тюше.
Компьютерге салынагъан вируслагъа къаршы программаланы къолламакъ да пайдалы. Оланы кёмеклиги булан «къоркъунчлу» сайтлардан сакъланмагъа да бола.
Интернетни, янгы охувчу яшлар учун къурулгъан «Дневник.ру» деген сайтны айланасына ата-аналаны барысы да къуршалып битмеген. Муаллимлер, школаланы директорлары бары да охувчу яшлар, оланы ата-аналары къуршалсын учун «Дневник.ру» сайтгъа охувчуланы ата-анасы да, яшлар оьзлер де къатнагъанны гьайын эте.
Сизин яшларыгъызны билим даражасы, англаву оьссюн учун, компьютерни, Интернетни тюз кюйде къоллама къаст этигиз.
