Россияны террорчулары да тыш пачалыкъдагъы къурдашларыны борчун къайтармай къоймайлар. Оьзлени адамларын ябушувлар юрюлеген ерлеге: Афгъанистангъа да, Ирангъа да, Ливиягъа да, муна гьали Сириягъа да йиберелер.
Ихтиярланы якълайгъан къурумлар бизин вагьгьабылар 2013-нчю йылны башында Сириягъа ёл салма башлагъанны эс этгенлер. Айры-айры регионлар тыш пачалыкълагъа гетген оьзлени адамларыны гьисабын юрютелер. Мисал учун, Дагъыстанда ябушув юрюлеген ерлеге 200-ден де артыкъ адам гетген. Савлай Россиядан гетгенлени санаву 1 мингге бара. О – хас кюйде берилеген санавлар. Темиркъазыкъ Кавказдан ва Волга бойдан тыш пачалыкълагъа гетген адамланы санавун бирев де билмей. Берилеген маълумат – герти санавну учу-къырыйы. Гетегенлени агъымы гьали де токъталмагъан.
Сирияны пачалыкъ асгерлери къаршы тургъанланы къысып, артгъа теберип башлагъанына да къарамайлы, агитаторлар россиялыланы Сириягъа чакъыралар. Чакъырагъанлар, сёз ёругъуна айтагъан кюйде, Сирияны дазусундан чыкъгъан сонг, гелгенлер документлерин амирге берме гереклер. Бираз ойлашагъан адамгъа белгили: яш адамлар кёп уста салынгъан оьзюнден чыкъма къыйын къармакъгъа тюшелер. Амма алты айдан сонг, олагъа агьлюлерин гелтирме, яш адам уьйленмеген буса, бир йылдан сонг ерли къызланы алып, агьлю къурма ихтияр бериле. Ону булан тамамланып да къалмай, ол къуллукъ этеген отряд шо аваралагъа чыгъагъан харжны оьзюню бойнуна ала. Жигьат учун ябушагъанлар оьзлер де ярлы адамлар тюгюл. Давда ортакъчылыкъ этмейгенде олар гюнюне 25 доллар, ортакъчылыкъ этегенде 400 доллар алалар. Темиркъазыкъ Кавказда къайда бола олар бир гюнде 12,5 минг манат къазанма. Амма гьар минутда оьлме болагъан къоркъунчлукъ да бар.
Бу ерде олагъа бермеге онча акъча къайдан геле деген сорав тувулуна. Америкалылар шо «яшыртгъынны» сырын ачгъанлар. Олар айтгъан кюйде, янгыз Сириядагъы давну тюгюл, дюньяда болагъан террор ишлени барын да харж булан Сауд Арабыстан якълай. США-ны эсгерилген Королевство булан къурдашлыкъ аралыкълары баргъа да къарамайлы, шолай билдирив этилген.
Шолай билдирив этилсе де, Сауд Арабыстан террорчуланы харж булан таъмин этив ишин токътатмай. Шо саялы дин террорчулукъгъа 2001-нчи йыл 11-нчи сентябрден сонг ер-ерде гючлю чапгъынлар этилсе де, ону гьаракаты осал болмагъан. Сауд Арабыстанны террорчулагъа кёмеги янгыз харж булан тамамланып къалмай, 2013-нчю йыл апрель айда Сауд Арабыстанны ич ишлер министерлиги 1239 оьлюм суд гесилген адамны азат этип, савутландырып, айлыкъ алапа да берип, Сириядагъы давгъа салгъанлар. Шо адамланы дав агьвалатлагъа къуршайгъаны янгыз биринчи керен тюгюл. Олай гезиклер кёп болгъан.
Сирияны оппозиционерлерини сыдырасына Россиядан гелгенлени кёп сююп алалар. Ювукъ Гюнтувушда федерал излевден яшынгъан кёп санавда жинаятчылар жыйылгъан. Олай гелгенлеге бир-бир енгилликлер де гёрсетилген. Оланы гьазирлеп де турмай, шоссагьат давгъа, «къазанма» бакъдыралар.
Вагьгьабыланы пропагандасына инанып, Сириягъа барагъан боевиклени муна шолай къаршылайлар. Оланы бири-бири булангъы аралыгъы бизин туснакъгъа салынгъанланы къатты низамы йимик бола. Ерли халкъны такъсырлавлар, оьлтюрювлер, оьлгенлени мал-матагьын урлавлар, тиштайпаланы хорлавлар, наркотик къоллав онда адатланып къалгъан. Алда, гьалиги боевиклер уьлкени герти ватандашлары болуп тургъан заманда, олар оьзлер не учун туснакъгъа тюшген буса, гьали олагъа шо ишлени такъсырланмай такрарлама имканлыкъ тувулуна.
Халкъара террорчулукъну харж булан таъмин этеген теманы гьакъында айта туруп, дав юрюлеген ерлеге барагъан яш адамлагъа айтма сюер эдик: «Биревлени оюнчакълары болмакъны арив гёремисиз?»
Сауд Арабыстан Сириядагъы эришивлюкню оьз пайдасына къоллап, нап долларланы онда юрюйген ватандаш давгъа ташлап, оьз политикасын яшавгъа чыгъара. Олар береген харж болмаса, бир лозунг да, экстремист лидерлер де ондагъы давну отун сёнме къоймай сакълама болмас эди. Ювукъ Гюнтувушдагъы гьал долларланы гючюнден гьасил болагъанны яш адамлагъа билме заман болгъан эди.
Сириягъа давгъа гетегенлени санаву бизге белгили деп эсибизге геле, амма онда тезликде къазылагъан къабурларда даимге къалажакъ яш адамларыбызны санавун билежеклер бармы экен? Ону Аллагьдан къайры адам билмес.
Ихтиярланы якълайгъан къурумлар бизин вагьгьабылар 2013-нчю йылны башында Сириягъа ёл салма башлагъанны эс этгенлер. Айры-айры регионлар тыш пачалыкълагъа гетген оьзлени адамларыны гьисабын юрютелер. Мисал учун, Дагъыстанда ябушув юрюлеген ерлеге 200-ден де артыкъ адам гетген. Савлай Россиядан гетгенлени санаву 1 мингге бара. О – хас кюйде берилеген санавлар. Темиркъазыкъ Кавказдан ва Волга бойдан тыш пачалыкълагъа гетген адамланы санавун бирев де билмей. Берилеген маълумат – герти санавну учу-къырыйы. Гетегенлени агъымы гьали де токъталмагъан.
Сирияны пачалыкъ асгерлери къаршы тургъанланы къысып, артгъа теберип башлагъанына да къарамайлы, агитаторлар россиялыланы Сириягъа чакъыралар. Чакъырагъанлар, сёз ёругъуна айтагъан кюйде, Сирияны дазусундан чыкъгъан сонг, гелгенлер документлерин амирге берме гереклер. Бираз ойлашагъан адамгъа белгили: яш адамлар кёп уста салынгъан оьзюнден чыкъма къыйын къармакъгъа тюшелер. Амма алты айдан сонг, олагъа агьлюлерин гелтирме, яш адам уьйленмеген буса, бир йылдан сонг ерли къызланы алып, агьлю къурма ихтияр бериле. Ону булан тамамланып да къалмай, ол къуллукъ этеген отряд шо аваралагъа чыгъагъан харжны оьзюню бойнуна ала. Жигьат учун ябушагъанлар оьзлер де ярлы адамлар тюгюл. Давда ортакъчылыкъ этмейгенде олар гюнюне 25 доллар, ортакъчылыкъ этегенде 400 доллар алалар. Темиркъазыкъ Кавказда къайда бола олар бир гюнде 12,5 минг манат къазанма. Амма гьар минутда оьлме болагъан къоркъунчлукъ да бар.
Бу ерде олагъа бермеге онча акъча къайдан геле деген сорав тувулуна. Америкалылар шо «яшыртгъынны» сырын ачгъанлар. Олар айтгъан кюйде, янгыз Сириядагъы давну тюгюл, дюньяда болагъан террор ишлени барын да харж булан Сауд Арабыстан якълай. США-ны эсгерилген Королевство булан къурдашлыкъ аралыкълары баргъа да къарамайлы, шолай билдирив этилген.
Шолай билдирив этилсе де, Сауд Арабыстан террорчуланы харж булан таъмин этив ишин токътатмай. Шо саялы дин террорчулукъгъа 2001-нчи йыл 11-нчи сентябрден сонг ер-ерде гючлю чапгъынлар этилсе де, ону гьаракаты осал болмагъан. Сауд Арабыстанны террорчулагъа кёмеги янгыз харж булан тамамланып къалмай, 2013-нчю йыл апрель айда Сауд Арабыстанны ич ишлер министерлиги 1239 оьлюм суд гесилген адамны азат этип, савутландырып, айлыкъ алапа да берип, Сириядагъы давгъа салгъанлар. Шо адамланы дав агьвалатлагъа къуршайгъаны янгыз биринчи керен тюгюл. Олай гезиклер кёп болгъан.
Сирияны оппозиционерлерини сыдырасына Россиядан гелгенлени кёп сююп алалар. Ювукъ Гюнтувушда федерал излевден яшынгъан кёп санавда жинаятчылар жыйылгъан. Олай гелгенлеге бир-бир енгилликлер де гёрсетилген. Оланы гьазирлеп де турмай, шоссагьат давгъа, «къазанма» бакъдыралар.
Вагьгьабыланы пропагандасына инанып, Сириягъа барагъан боевиклени муна шолай къаршылайлар. Оланы бири-бири булангъы аралыгъы бизин туснакъгъа салынгъанланы къатты низамы йимик бола. Ерли халкъны такъсырлавлар, оьлтюрювлер, оьлгенлени мал-матагьын урлавлар, тиштайпаланы хорлавлар, наркотик къоллав онда адатланып къалгъан. Алда, гьалиги боевиклер уьлкени герти ватандашлары болуп тургъан заманда, олар оьзлер не учун туснакъгъа тюшген буса, гьали олагъа шо ишлени такъсырланмай такрарлама имканлыкъ тувулуна.
Халкъара террорчулукъну харж булан таъмин этеген теманы гьакъында айта туруп, дав юрюлеген ерлеге барагъан яш адамлагъа айтма сюер эдик: «Биревлени оюнчакълары болмакъны арив гёремисиз?»
Сауд Арабыстан Сириядагъы эришивлюкню оьз пайдасына къоллап, нап долларланы онда юрюйген ватандаш давгъа ташлап, оьз политикасын яшавгъа чыгъара. Олар береген харж болмаса, бир лозунг да, экстремист лидерлер де ондагъы давну отун сёнме къоймай сакълама болмас эди. Ювукъ Гюнтувушдагъы гьал долларланы гючюнден гьасил болагъанны яш адамлагъа билме заман болгъан эди.
Сириягъа давгъа гетегенлени санаву бизге белгили деп эсибизге геле, амма онда тезликде къазылагъан къабурларда даимге къалажакъ яш адамларыбызны санавун билежеклер бармы экен? Ону Аллагьдан къайры адам билмес.
Висхан Халитов.
