Айтмагъа сюегеним, бугюнлерде, дагъы да ачыкълашдырып айтгъанда, 2013-нчю йылны октябр айыны 29-нда газетни баш редактору Камил Алиев, экономика ва бизнес бёлюкню редактору Къарамагьаммат Къараев Къаягент районда болду. Районну охувчулары ва шолай да ерли пачалыкъ къурумланы, ясли бавланы, школаланы, савлукъ сакълав ва билим берив идараланы башчылары, къуллукъчулары булан ёлугъуп, газетни бугюнгю къысматына, алгъа салынгъан борчлагъа ва язылывну масъалаларына байлавлу болуп гьакълашдыкъ.
Ёлугъувда ортакъчылыкъ этген «Къаягент район» деген муниципал къурулувуну башчысыны борчларын заманлыкъгъа кютеген Жалил Магьамматович Алациев жыйынны ачды ва ону ортакъчыларына натижалы иш ёрады. Жыйынны юрютген ону заместители Ольга Къурбановна Ибрагьимова «Ёлдаш» газетни баш редактору Камил Алиевге сёз берди.
Шондан пайдаланып, ол жыйынны ортакъчыларына-охувчулагъа газетни бугюнгю гьалына, борчларына ва шоланы нечик яшавгъа чыгъарылагъанына байлавлу болуп къысгъаракъ, тек толу кюйде маълумат берди. О гьакъда айта туруп, баш редактор районда охувчуланы санаву кемийгенин ичибушуп эсгермей болмады. Неге тюгюл, 2013-нчю йылны экинчи яртысына къумукъ тилде чыгъарылагъан анадаш газетине язылгъанланы умуми санаву 330-дан оьтмеди. Гьакъыкъатда буса районда газетге язылагъанланы санавун 700–800-ге етишдирмеге имканлыкълар ёкъ тюгюл эди. Шону учун, Дагъыстанны башчысы Рамазан Абдулатипов да таклиф этеген кюйде, газетни къуллукъчуларыны да, охувчуланы да арасындагъы байлавлукъланы асувлу чалышывун камиллешдирмеге тюше.
– Озокъда, гьалиги заманда, маълумат беривню гьар тюрлю пачалыкъ ва айрыча иш гёреген къайдалары кёп къолланагъанда, телевидение, Интернет ва оьзгелери булан ярыш ачып ишлеме тынч тюгюл, – деди, оьзюню сёйлевюню жамын чыгъара туруп, Камил Магьамматсалигьович. – Тек биз заманны талапларындан артда къалма хыял этмейбиз. Шону учун оьзюбюзню хас милли сайтларыбызны, электрон почтабызны пайдаландырабыз. Гюнде гьар тюрлю тармакълардан берилеген маълуматлар булан таныш болагъанланы санаву 5 мингден кем болмай. Гьалиден етти йыл алдан тутуп, газетни орусча «Времена» деген къошумлугъу чыгъарыла. Къошумлукъдагъы макъалалар тезги охувчуларыбыз булан бирче бугюнлерде шагьарларда яшайгъан, ана тилин яхшы билмейген къумукъланы ва оьзге миллетлени вакиллерини талапларын да гьисапгъа алып гьазирлене ва печат этиле. Тюзюн айтмагъа герек, шогъар да къарамайлы, бизин милли къуралыбызны чалышывунда четимликлер де къаршылашмай къалмай. Шоланы биз сизин булан байлавлукъда чечмеге умут этебиз ва гележекде байлавлугъубуз асувлу болажагъына инанмагъа сюебиз. Неге тюгюл, савлай дюнья оьлчевюнде алгъанда да, «Ёлдаш» – къумукъ тилде чыгъарылагъан биргине-бир республика жамият-политика къурал.
Баш редактордан сонг чыгъып сёйлеген ёлдашлар Первомайское юртдагъы орта школаны директору Али Халимбеков, Оьтемиш орта школаны директору Магьаммат Магьамматов, районну билим берив ва маданият бёлюгюню башчысы Исматпаша Арсланов, район газетни баш редактору Айгъази Мустапаев ва оьзге ёлдашлар арагъа салынгъан масъалалагъа байлавлу болуп оьз пикруларын ташдырды. Газетлер оьз заманында етишдирилмей, почтадан таба геч къала, критика ва аналитика макъалалар аз деп сёйлейгенлер де оьз пикруларын аян этди.
– Бизин район ва республика газетлерибиз, мен ойлашагъан кюйде, алдына салынгъан борчларын кютювге намуслу кюйде жаваплылыкъны гьис этип янаша, – деди «Тюзлюкню шавласы» деген район газетни баш редактору Айгъази Мустапаев. – Айтмагъа сюегеним, оьз дазуларыны, охувчуларыны ичиндеги талаплар булан дазуланмайлы, халкъара оьлчевюнде де тергевню тартагъан масъалаланы гётерив булан машгъул бола. Почта байлавлукъну айыбын бизин уьстюбюзге салмагъа тюшмей. Газетлени охувчулагъа оьз заманында етишмейгени бизин де талчыкъдыра. Шону учун гележекде газетлени охувчулагъа оьз заманында етишеген кюйню этмесек бажарылмай. Сонг да, охувчулар газетни ишинде осал ортакъчылыкъ этегени ичингбушдура. Тюзю, Башлыгент ва Оьтемиш юртлардагъы орта школаларыны бизин булангъы байлавлугъу яман тюгюл. Оьзгелеге де олардан уьлгю алмагъа заман болгъан. Неге тюгюл, газетни дагъыдан-дагъы бай ва къужурлу этеген охувчулар болгъанны сюер эдик.
– Мен эс тапгъанлы, анадаш газетибизден айрылмагъанман, – деп узатды, Айгъазини сёзюне къошум эте туруп, Оьтемиш орта школаны директору Магьаммат Магьамматов. – Башгъа, бетин гёрюп айтагъаным тюгюл, К. Алиевни асувлу гьаракаты булан «Ёлдаш» алдан эсе гьали хыйлы къужурлу болгъан. Критика, аналитика макъалалар, озокъда, кёп болма тарыкъ. Шо чечмеге бажарылмайгъан масъала тюгюл. Тек почтаны иши юрекни рази къалдырмай. Жумагюн печатдан чыгъарылагъан газетлер бизин къолубузгъа итнигюн тюше.
– Газетлер оьз чагъында етишмейгени саялы, бир-бир гезиклерде айыпны охувчулар бизге салагъаны гёнгюнгню буза, – деди Къ. Къараев. – Гертиден де, почтаны ишинде кемчиликлер бизге бакъгъан якъда да аз тюгюл. Лап да яманы – гьали газетлер Къаягентден таба оьтюп, Дербентге гетип, ондан къайтып районгъа гелгинче кёп заман къолдан чыгъагъаны. Уьстевюне, ари-бери юрюй туруп, ёл уьстюнде газетлер де тас бола. О гьакъда бизге Къаягент почтаны къуллукъчулары да разисизлигин билдирип айтмай тюгюл.
Яшырмагъа негер тарыкъ, почта гьалиги имканлыкълагъа, шартлагъа гёре газет-журналланы охувчулагъа оьз заманында етишдирме болмай, харжы аз деп кант эте. Иш харжда буса, бу йылны ахырындан тутуп, савлай Россияда почта байлавлукъну камиллешдирмек учун почта къуллукъчуланы алапаларын артдырма умут этиле. Шону булан янаша оьзлер редакциялар да охувчулагъа газетлер гечикмей заманында етишсин учун, гележекде язылывну онгайлы ва учуз къайдаларын пайдаландырма токъташгъан.
– Гелигиз, бугюн биз бары да айыпны почтагъа салып къоймайыкълар, – деди Къаягент районну билим берив управлениесини начальниги Къамболат Къамболатов. – Не этмеге герекбиз? Узун сёзню къысгъасы, анадаш газетибизге язылма да герек, ону охума да герек, охугъан сонг, ойлашдырагъан агьамиятлы масъалалагъа сесленмеге де тюше. Муна шо заман газет бизин милли ортакъ къуралыбыз болажакъ. Магъа белгили кюйде, районда «Ёлдашгъа» язылагъанланы тенг яртысы – билим берив тармакъда чалышагъанлар. Шолар дагъы да кёп болсун учун къаст этилежек.
Озокъда, Къамболат Шараповични пикрусу булан мен де разилешмей болмайман. Мени тезги муаллимим бугюн алгъа салынгъан масъаланы дурус англады, тюз гьасил чыгъарды ва пайдалы таклиф берди.
Ёлугъувда ортакъчылыкъ этген «Къаягент район» деген муниципал къурулувуну башчысыны борчларын заманлыкъгъа кютеген Жалил Магьамматович Алациев жыйынны ачды ва ону ортакъчыларына натижалы иш ёрады. Жыйынны юрютген ону заместители Ольга Къурбановна Ибрагьимова «Ёлдаш» газетни баш редактору Камил Алиевге сёз берди.
Шондан пайдаланып, ол жыйынны ортакъчыларына-охувчулагъа газетни бугюнгю гьалына, борчларына ва шоланы нечик яшавгъа чыгъарылагъанына байлавлу болуп къысгъаракъ, тек толу кюйде маълумат берди. О гьакъда айта туруп, баш редактор районда охувчуланы санаву кемийгенин ичибушуп эсгермей болмады. Неге тюгюл, 2013-нчю йылны экинчи яртысына къумукъ тилде чыгъарылагъан анадаш газетине язылгъанланы умуми санаву 330-дан оьтмеди. Гьакъыкъатда буса районда газетге язылагъанланы санавун 700–800-ге етишдирмеге имканлыкълар ёкъ тюгюл эди. Шону учун, Дагъыстанны башчысы Рамазан Абдулатипов да таклиф этеген кюйде, газетни къуллукъчуларыны да, охувчуланы да арасындагъы байлавлукъланы асувлу чалышывун камиллешдирмеге тюше.
– Озокъда, гьалиги заманда, маълумат беривню гьар тюрлю пачалыкъ ва айрыча иш гёреген къайдалары кёп къолланагъанда, телевидение, Интернет ва оьзгелери булан ярыш ачып ишлеме тынч тюгюл, – деди, оьзюню сёйлевюню жамын чыгъара туруп, Камил Магьамматсалигьович. – Тек биз заманны талапларындан артда къалма хыял этмейбиз. Шону учун оьзюбюзню хас милли сайтларыбызны, электрон почтабызны пайдаландырабыз. Гюнде гьар тюрлю тармакълардан берилеген маълуматлар булан таныш болагъанланы санаву 5 мингден кем болмай. Гьалиден етти йыл алдан тутуп, газетни орусча «Времена» деген къошумлугъу чыгъарыла. Къошумлукъдагъы макъалалар тезги охувчуларыбыз булан бирче бугюнлерде шагьарларда яшайгъан, ана тилин яхшы билмейген къумукъланы ва оьзге миллетлени вакиллерини талапларын да гьисапгъа алып гьазирлене ва печат этиле. Тюзюн айтмагъа герек, шогъар да къарамайлы, бизин милли къуралыбызны чалышывунда четимликлер де къаршылашмай къалмай. Шоланы биз сизин булан байлавлукъда чечмеге умут этебиз ва гележекде байлавлугъубуз асувлу болажагъына инанмагъа сюебиз. Неге тюгюл, савлай дюнья оьлчевюнде алгъанда да, «Ёлдаш» – къумукъ тилде чыгъарылагъан биргине-бир республика жамият-политика къурал.
Баш редактордан сонг чыгъып сёйлеген ёлдашлар Первомайское юртдагъы орта школаны директору Али Халимбеков, Оьтемиш орта школаны директору Магьаммат Магьамматов, районну билим берив ва маданият бёлюгюню башчысы Исматпаша Арсланов, район газетни баш редактору Айгъази Мустапаев ва оьзге ёлдашлар арагъа салынгъан масъалалагъа байлавлу болуп оьз пикруларын ташдырды. Газетлер оьз заманында етишдирилмей, почтадан таба геч къала, критика ва аналитика макъалалар аз деп сёйлейгенлер де оьз пикруларын аян этди.
– Бизин район ва республика газетлерибиз, мен ойлашагъан кюйде, алдына салынгъан борчларын кютювге намуслу кюйде жаваплылыкъны гьис этип янаша, – деди «Тюзлюкню шавласы» деген район газетни баш редактору Айгъази Мустапаев. – Айтмагъа сюегеним, оьз дазуларыны, охувчуларыны ичиндеги талаплар булан дазуланмайлы, халкъара оьлчевюнде де тергевню тартагъан масъалаланы гётерив булан машгъул бола. Почта байлавлукъну айыбын бизин уьстюбюзге салмагъа тюшмей. Газетлени охувчулагъа оьз заманында етишмейгени бизин де талчыкъдыра. Шону учун гележекде газетлени охувчулагъа оьз заманында етишеген кюйню этмесек бажарылмай. Сонг да, охувчулар газетни ишинде осал ортакъчылыкъ этегени ичингбушдура. Тюзю, Башлыгент ва Оьтемиш юртлардагъы орта школаларыны бизин булангъы байлавлугъу яман тюгюл. Оьзгелеге де олардан уьлгю алмагъа заман болгъан. Неге тюгюл, газетни дагъыдан-дагъы бай ва къужурлу этеген охувчулар болгъанны сюер эдик.
– Мен эс тапгъанлы, анадаш газетибизден айрылмагъанман, – деп узатды, Айгъазини сёзюне къошум эте туруп, Оьтемиш орта школаны директору Магьаммат Магьамматов. – Башгъа, бетин гёрюп айтагъаным тюгюл, К. Алиевни асувлу гьаракаты булан «Ёлдаш» алдан эсе гьали хыйлы къужурлу болгъан. Критика, аналитика макъалалар, озокъда, кёп болма тарыкъ. Шо чечмеге бажарылмайгъан масъала тюгюл. Тек почтаны иши юрекни рази къалдырмай. Жумагюн печатдан чыгъарылагъан газетлер бизин къолубузгъа итнигюн тюше.
– Газетлер оьз чагъында етишмейгени саялы, бир-бир гезиклерде айыпны охувчулар бизге салагъаны гёнгюнгню буза, – деди Къ. Къараев. – Гертиден де, почтаны ишинде кемчиликлер бизге бакъгъан якъда да аз тюгюл. Лап да яманы – гьали газетлер Къаягентден таба оьтюп, Дербентге гетип, ондан къайтып районгъа гелгинче кёп заман къолдан чыгъагъаны. Уьстевюне, ари-бери юрюй туруп, ёл уьстюнде газетлер де тас бола. О гьакъда бизге Къаягент почтаны къуллукъчулары да разисизлигин билдирип айтмай тюгюл.
Яшырмагъа негер тарыкъ, почта гьалиги имканлыкълагъа, шартлагъа гёре газет-журналланы охувчулагъа оьз заманында етишдирме болмай, харжы аз деп кант эте. Иш харжда буса, бу йылны ахырындан тутуп, савлай Россияда почта байлавлукъну камиллешдирмек учун почта къуллукъчуланы алапаларын артдырма умут этиле. Шону булан янаша оьзлер редакциялар да охувчулагъа газетлер гечикмей заманында етишсин учун, гележекде язылывну онгайлы ва учуз къайдаларын пайдаландырма токъташгъан.
– Гелигиз, бугюн биз бары да айыпны почтагъа салып къоймайыкълар, – деди Къаягент районну билим берив управлениесини начальниги Къамболат Къамболатов. – Не этмеге герекбиз? Узун сёзню къысгъасы, анадаш газетибизге язылма да герек, ону охума да герек, охугъан сонг, ойлашдырагъан агьамиятлы масъалалагъа сесленмеге де тюше. Муна шо заман газет бизин милли ортакъ къуралыбыз болажакъ. Магъа белгили кюйде, районда «Ёлдашгъа» язылагъанланы тенг яртысы – билим берив тармакъда чалышагъанлар. Шолар дагъы да кёп болсун учун къаст этилежек.
Озокъда, Къамболат Шараповични пикрусу булан мен де разилешмей болмайман. Мени тезги муаллимим бугюн алгъа салынгъан масъаланы дурус англады, тюз гьасил чыгъарды ва пайдалы таклиф берди.
Къ. Къараев.
Суратларда: президиум; залдан гёрюнюш;
Автор чыгъаргъан суратлар.
