– Республиканы къыбласында яшасакъ да, биз Къаягент районну загьматчылары юрт хозяйство тармакъны оьсдюрювде этеген къошумуна, етишеген оьр натижалагъа сукъланып къарай эдик,– деп башлады оьзюню сёйлевюн Дагъыстанны юрт хозяйство ва сурсат министри Мусафенди Велимуратов.
Гертиден де, Къаягент районну топуракъчыларыны загьмат уьстюнлюклери савлай республикада яхшы белгили. Артдагъы авур йылларда жамиятны яшавунда, экономиканы оьсювюнде кёп пуршавлукълар болду. Тек, шогъар да къарамайлы, районну халкъы аслу тармакъгъа арт бермеген. Район агрокомплексде бугюн коллектив хозяйстволардан 8 пачалыкъ унитар предприятие, 5 юрт хозяйство бирлешивлер (СПК), 157 фермер хозяйство, 13184 кёмекчи абзар хозяйство (ЛПХ) иш гёре. Къысгъача айтгъанда, загьмат тёгегенлени 85 проценти /15057 адам/ юрт хозяйство тармакъда чалыша. Бу–уллу гюч.
Жыйынны ачып ва юрютген Къаягент муниципал къурулувуну башчысы Магьамматэмин Гьажиев оьзюню гиришив сёйлевюнде денгиз бойда ерлешген Къаягент район юрт хозяйство тармакъны юрютмеге Аллагь берген ер: тюз авлакълар, бай топуракъ, тав ва тавтюп бойлар, онгайлы гьава шартлар барлыгъын жыйылгъанлагъа исбатлады.
Натижалар
яман тюгюл
Районну юрт хозяйство тармагъындагъы предприятиелени ёлбашчылары, топуракъда загьмат тёгегенлер ишин тюз онгарса, бар имканлыкълардан асувлу пайдаланса, районну экономикасы, халкъны яшаву оьр даражагъа гётерилежегине бирев де шекленмей. Шо гьакъда айта туруп, районну юрт хозяйство правлениесини ёлбашчысы Бийболат Исмайылов яшаву юрт хозяйство булан байлангъан адам гьисапда районну юрт хозяйство тармагъындагъы гьалланы бары да янларына терен къыймат берди, уьстюнлюклер булан кемчиликлени де бар кюйде арагъа чыгъарды. 2016-нчы йылда этилген ишлени 2015-нчи йылны гьасиллери булан тенглешдирди.
Натижалар яман тюгюл. 2016-нчы йылда районда 30570 тон юзюм, 3088 тон емишлер оьсдюрюлген, 12561 тон ашлыкъ, 21175 тон овощлар къайтарылгъан. Гьайванчылыкъда 9346 тон сют, 1255 тон эт сатылгъан, 39,3 тон юн къыркъылгъан. Акъчагъа айландыргъанда, 2 миллиард 157 миллион манатны ишлери этилген.
Янгы юзюм
бавлар салына
Юзюмчюлюк–районда аслу тармакъ.Бавланы майданлары 3926 гектаргъа етишген. Шоланы 3244 гектары тюшюм бере. Тармакъда Янгы Викъри СПК-ны, «Кировский», «Каспий» пачалыкъ унитар предприятиелени коллективлери алда юрюй.
2016-нчы йыл 282 гектарда янгы юзюм бавлар салынгъан. Жаваплы ишде «Гьюсемегент», «Къаягент» пачалыкъ унитар предприятиелер алда юрюй.
Юзюмчюлюк тармакъда кемчиликлер де ёкъ тюгюл. Шоланы себеби – тийишли чаралар белгиленген болжалларда оьтгерилмейгенлик, юрюлеген ишлени сан яныны осаллыгъы. Юзюмчюлюкню касбучулары да етишмей. Школаны битдирген яшлар юзюм бавларда ишлемеге, юзюмчюню касбусуна охуп оьр билим алмагъа алгъасамай. Юзюмчю касбуну кёбюсю усталары да пенсиягъа чыкъгъан. Загьмат тёгюп чалышагъан саялы пенсионерлени пенсиялары да гётерилмей. Шону учун олар ишден таялар.
2016-нчи йылда райондагъы уллу юрт хозяйство предприятиелер 43 миллион 594 минг манат таза хайыр къазангъан. Шо 2014-нчю йылны гьасиллери булан тенглешдиргенде 3 керен артыкъ.
Кёмеклер
гёрсетиле
Юрт хозяйство ишлени юрютювде пачалыкъны ягъындан кёмек де гёрсетиле. ГУП-лагъа, СПК-лагъа, КФХ-лагъа 122 миллион манат берилген. Районда янгы иш башлагъан 3 фермерни гьариси 1 миллион 45 минг манат акъча, грантлар алгъан.
Хоншу республикаларда фермерлер, юрт хозяйстводагъы предприятиелер бирлешип ишлемеге гьаракат эте. Бизин авлакъчыларыбыз биригип ишлемеге тартыналар, инаныв ёкъ. Юрт хозяйство управлениени къуллукъчулары, юрт хозяйство министерлигини касбучулары булан бирге биригип ишлевню пайдасын топуракъчылагъа англатмагъа гереклер.
Кемчиликлер де ёлугъа
Авлакъчылар 2016-нчы йыл яхшы натижалагъа етишгенлер. 5501 гектаргъа чачылгъан гюзлюк будайланы гьар гектарындан орта гьисапда 22,1 центнер ашлыкъ къайтарылгъан. «Каспий» унитар предприятиени авлакъчылары буса шо санавну 36 центнерге гётермеге бажаргъан.
Районну авлакъчылары гетген йыл 21175 тон овощлар да оьсдюрген. Артдагъы 3–4 йыл районда 26,4 гектарда теплицалар къурулгъан. Шону булан 52 хозяйство машгъул. 2016-нчы йылда республикада къурулгъан 40 гектардагъы теплицаланы 10,5 гектары Къаягент районда ерлешген.
Авлакъчыланы ишинде кемчиликлер де ёлугъа. Кёбюсю хозяйстволарда гюзлюклени чачывгъа заманында гьазирлик гёрюлмей. Сатылып алынагъан урлукъланы сан янына тийишли тергев берилмей, чачыв кампания белгиленген болжалларда юрюлмей, гербицидлер ва оьзге кюйлевючлер де аз къоллана.
Гьайванчылыкъ гелимли тармакъ болмаса да, бугюн тарыкълы тармакълардан санала. Сют, эт райондагъы охув ожакъланы охувчулары, яшлар бавларындагъы гиччипавлар учун болмаса болмайгъан юрт хозяйство продукция гьисаплана. Гьайванчылыкъны юрютмеге районда бары да шартлар: отлавлукъ, биченликлер, сюйген чакъы салам бар. Тек ишлер къурумлу юрюлмейгенге гёре, алынагъан эт, савулагъан сют санав ва сан якъдан осал.
Районну юрт хозяйство тармагъын сугъарыв сув булан таъмин этив масъала да гьалиге толу чечилмеген. Шо буса къайтарылагъан гелимни къадарын кемите. Бугюн районда бар 47605 гектар юрт хозяйство топуракъланы янгыз 6700 гектары тюгюл сугъарылмай. Булай гьал «Каспий», «Оьтемиш», «Чкаловский» пачалыкъ унитар предприятиелерде бек гьис этиле.
Юрт хозяйствода алынагъан гелим юрт хозяйство техника булан таъмин болувдан да кёбюсю гьалда гьасил бола. Бугюн бу масъаланы чечивде де кёп кемчиликлер бар. Районну хозяйстволарына 80 трактор, ашлыкъ орагъан 12 комбайн, 185 юрт хозяйство машин, агрегатлар етишмей. Сонг да, 2001-нчи йылда районда ачылгъан МТС бегетилген. Янгы техниканы сатып алмагъа хозяйстволаны акъча маялары ёкъ, лизингге гирмеге де борчлар къоймай.
Докладгъа гёре сёйлеген «Кировский» деген пачалыкъ унитар предприятиени директору, юзюмчюлюкню айтылгъан устасы Бурлият Гьажиеваны терен маъналы сёйлевю жыйылгъанланы айрыча тергевюн тартды. Бурлият оьзю юрютеген хозяйстводагъы гьалны суратлады. Уьстюнлюклери гьакъда айтып къоймай, кемчиликлеге де айрыча
агьамият берди. Ол юзюмчюлени республиканы ва Россияны оьлчевюнде чечилме герекли масъалаларын да арагъа чыгъарды.
Жыйынны ахырында Дагъыстанны юрт хозяйство ва сурсат министри М.А.Велимуратов топуракъчыланы соравларына тындырыкълы ва толу жаваплар берди, 2017-нчи йылда олагъа янгы уьстюнлюклер ёрады.
Жыйынны ортакъчылары арагъа салынып ойлашылгъан масъалаланы чечивге байлавлу къарар да къабул этдилер.
Магьамматрасул Ибрагьимов.
Къаягент район.
СУРАТДА: жыйынны президиуму.
