Сорав – жавап
– Яйлыкъ лагерлер ишлеме башлагъан. Шонда яшлагъа оьзлени нечик юрютме герек?
– МЧС билдиреген кюйде, лагерде яшгъа оьзбашына айланып турма ярамай, ол къайда экенни вожатый билме герек. Вожатый болмаса, лагерден тышгъа чыкъма да герекмей. Яшлагъа таныш тюгюл емишлени ашамагъа ярамайгъанны да англатма тюше. Яшны гёнгю арив тюгюл буса, шоссагьат вожатыйгъа айтма яда тезликде медпунктгъа барма герек. Бир ерде де от якъма ярамай, эгер де гюеген ийис билинсе, тезликде билдирме тюше. Электрик къураллагъа тийип турма ярамай, сувдан сакъ болма тюше, экскурсиялагъа баргъанда яшлардан айрылма да гёрсетилмей.
– «Защитники Отечества» деген фонд къурулгъанлы йылдан да артыкъ бола. Шондагъылар не иш булан машгъуллар?
– Россияны Президентини сиптечилиги булан къурулгъан шо фонд аслу гьалда хас асгер гьаракатдагъыланы масъалаларына къарай. Асгер къуллукъчулагъа бары да кёмекни этме къурулгъан: медицинадан башлап, шоланы яшав гьалларын яхшылашдырывгъа ерли. Шону ичине курортлагъа йиберив, юридический кёмеклер этив, сакъатланы тарыкълы техника ясандырывлар булан таъмин этив, яшёрюмлени тарбиялавгъа къуршав ва шолай дагъы да кёп тюрлю ишлер гире.
Фондну филиаллары бары да регионларда ачылгъан. Масъаласы бар яда кёмек тарыкъ адам шо фондгъа билдире, олар да гезикге гёре оланы арзаларына къарай. Бир йылны ичинде фондну атына 1,1 миллион арза гелген. Фондну ёлбашчысы Анна Цивилёва билдиреген кюйде, шоланы 950 минги чечилген.
– 3-4 гюн ял алмакъ учун ишлейген ерден алапа тёлемейген гюнлер алма тюше. Отпусканы башындан тутагъан кюйде этме бажарыламы?
– Шону учун ишни ёлбашчысы булан гьакълашма тюше. Эгер де сени ишинг жаваплы ва адам болмаса ярамай буса, орнунга 3-4 гюнге ишлеме адам тапма къыйын бола. Йылны ичинде ял алагъан ва байрам гюнлени жамлашдырса, 118 гюн ишлемейбиз. Шоланы къоллама бола буса, башгъа гюнлени алма тарыкъ да тюгюлдюр.
– Бираз алда Санкт-Петербургда оьтгерилген экономика форумда налог тёлевюн ёрукълашдырмакъ учун кёп яшлы агьлюлеге 100 миллиард манат йиберилежек деди. Шо нечик пайланажакъ?
– Яхшы тынглагъан бусагъыз, шо акъча темиркъазыкъ бойда яшайгъанлагъа берилежек. Оланы айлыкълары уллу экенге, олардан 15 процент подоходный налог тутула. Кёп яшлы агьлюлеге шо налогун 6 процентге ерли тёбен тюшюрмек учун шолай компенсация кёмеклер этилежек. Загьматны министри Антон Котяков билдирген кюйде, шо акъча 4 миллион агьлюде яшайгъан 10 миллион яшлагъа берилежек. Шо да йылны ахырында этилежек.
– Кёп эт ашамакъны арив айтмай, адамгъа йылда нече кило эт ашама герек экен?
– Россияны савлукъ сакълав министерлиги билдиреген кюйде, адамгъа йылда 70-75 кило эт ашама тарыкъ. Шону яртысы къуш эт болса яхшы. Гюнде буса 200 грамдан артыкъ болмаса яхшы. Шону да эки бёлюп ашаса пайдалы болар. Бизин уьлкеде адамлар толу кюйде эт булан таъмин этиле ва гьарисине 80 килодан тие. Башгъа пачалыкъларда гьар адамгъа 42-43 кило тюгюл тиймей.
– Асгерде къуллукъ этеген адамланы яшларына къошум пособиелер берилеми?
– Асгердеги адамгъа аслу пособие берилгенден къайры да, къошум гьисапда яшына 3 йыл битгенче гьар айда 16 698 манат бериле. Шо акъча мобилизация булан чакъырылгъан буса да 3 йылдан сонг да, асгерде къуллукъ этип битгендокъ да токътатыла.
– Пенсиягъа 2 йыл алда чыкъма бола деп айтыла? Шо къайда кимлеге къоллана?
– Эки йыл алда пенсиягъа эргишилеге 42 йыл, къатынгишилеге 37 йыл стажы бар буса чыкъма бола эди. Тек эргиши 60 йыл болгъанча, къатынгиши 55 йыл тамам-ланмай туруп чыкъма болмай. Стажгъа къатынгишини яшгъа 1,5 йыл битгенден сонг декретдеги заманы яда ишсиз деп гьисапгъа алынып тургъан йыллары гирмей. Сувукъ ерлерде ишлегенлеге енгилликлер бар.
Гьазирлеген Гебек КЪОНАКЪБИЕВ.
