Аминат Камилова  Гьели юртлу Тажутдин ва Узлипат Алхазовланы  агьлюсюнде 1976-нчы йылда Магьачкъалада тувгъан. 37 номерли орта школаны охуп битдирген.

Биз къайсыбыз да юрегибизге ювукъ, жаныбыз ушатагъан касбуну сайлайбыз. Муаллимни касбусун сайлавда буса бизге шо касбуну юрютген ювукъ адамларыбыз яда биринчи муаллимибиз болушлукъ эте. Аминат Камилованы анасы Узлипатны муаллим  яда доктор болмагъа хыялы болгъан. Тек  мурадына етмеге къысмат буюрмагъан. Анасыны хыялын яшавгъа чыгъарып, Аминат Тажутдиновна Камилова  муаллимни касбусун сайлагъан.

 

Орта школаны тамамлагъан сонг, ол  1998-нчи йылда Дагъыстан пачалыкъ университетни биология-химия факультетини психология бёлюгюне охумагъа тюше. Психологну касбусуна ес болуп, бир вакъти яшлар бавунда психолог болуп чалыша.  Ондан сонг школа интернатда муаллим-психологну ишин юрюте. Тек гиччиден берли биринчи класда муаллими  дарслар береген кюю, яшлагъа илиякълы янашыву гёз алдындан таймай.  Магьачкъала шагьардагъы 50 номерли школада башлапгъы класланы муаллимине ер болгъанда, бир де ойлашмай, яшлагъа дарс бермеге токъташа. Башлапгъы класланы муаллимине де охуп эсгерилген школада Аминат Камиловна ишлейгенли гьали 10 йылдан артыкъ бола.

Муаллим болуп чалышагъан йылларда ол  бай сынав топлагъан. Оьр категориялы муаллим ва «Россия Федерацияны билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу» деген атгъа лайыкълы болгъан.  Ондан къайры да, Аминат Тажутдиновна  даим билимлерин камиллешдире. Артдагъы йылларда  нейропсихология булан машгъул. Бу тармакъгъа байлавлу бир-нече курсланы охугъан.  Нейропсихология билимлерин школада яшлар булан ишлейгенде  къоллайгъандан къайры,  айрыча четимликлери булангъы яшлар булан да чалыша.

 

«Яшларынга йимик янашма герек»

 

– Аминат Камиловна, сиз башлапгъы класларда дарслар юрютегенигиз 10 йылдан да артыкъ бола. Яшлар булан ишлемеге къыйынмы?

– Биринчилей, яшланы сюймейген адам муаллим болуп ишлеп болмайдыр деп эсиме геле.  Яхшы муаллим янгыз оьзюню ишин яхшы билеген, англавлу ва бажарывлу болгъандан къайры да,  охувчулагъа да оьзюню яшларына йимик янашмагъа герек. Шо саялыгъа буса ярай, магъа ишлемеге бирдокъда къыйын тюгюл.

– Айрокъда башлапгъы класланы охувчулары  ял алагъан гюнлени  вакътисинде алгъан билимлерин де унутуп къала, оланы эсине гелтирмеге, дарсгъа тергев бакъдырмагъа тюше деп эсгере бола. Гьали язбашгъы каникулланы вакътиси.  Гертилей де шолаймы?

– Яшлар язлыкъ каникулланы вакътисинде охув материалны уну­та­гъан­ гезиклер бола. Биз каникулланы вакътисинде, масала, адабиятдан гьар тюрлю асарланы охусун деп тапшурув беребиз. Муаллим берген тапшурувдан да артыкъ этип, яшлары булан охувгъа тергев береген ата-аналар да бар. 3 айны узагъында китапны ачмайгъанлар да бола. Шо саялы бары да яш бир йимик болмай. Охутув материалны йылны башында эсге алабыз. Шолайлыкъда яшлар охувгъа, билим алывгъа гирише. Озокъда шону учун гьар тюрлю къайдаланы да къолламагъа герекли бола. Гьар яшгъа айрыча янашмагъа тюше, яшланы  бажарывлугъуна, пагьмусуна гёре ишлеймен.

– Бугюнлерде неченчи класгъа ёлбашчылыкъ этесиз? Башлапгъы класланы муаллими болмакъ тычмы?

– Бу йыл мен 4-нчю класны ёлбашчысыман. Оьзюмню ишимни кёп сююп кютегенге буса ярай, магъа къыйын тюгюл, яшланы да кёп сюемен. Мени яшавумда яшланы кёп сюе­ген, олагъа оьзлени яшларына йимик янашгъан муаллимлер къаршы болгъан. Мен де олагъа ошамагъа къаст этемен.

 

Ожакъда тергелеген яш яхшы охуй

 

– Муаллим булан бирче яшланы билимине, тарбиясына ата-ана да къошум этмеге герек деп айтыла. Шо якъдан ата-аналарыны къаравуна, янашывуна разимизиз? Оланы янындан къошум болагъаны билинеми?

– Яшларыны охувуна тергевлю янашагъан, айрыча агьамият береген, ортакъчылыгъын болдурагъан агьлюлени яшлары охутув программаны тынч кюйде ала десем, дурус болур. Оьрде де эсгергеним йимик, бары да агьлюлер яшларыны охувуна бир йимик агьамият бермей. Озокъда, ата-аналар авлетини школа яшавунда ортакъчылыкъ этмеге герек. Немкъорай янашмагъа ярамай. Яшлар да ата-анадан уьлгю ала. Яш да ону охувуна агьамият берегенни гёре буса, яхшы охумагъа, муаллимни де, ата-ананы да разилигин алмагъа къаст этежек. Охувчуларымны ата-аналары  да мени къастымны якълай. Болагъан къошумун этмеге къаст эте. Шолай ата-аналаны яшлары да оьзлени тенглилери булан тез гьаллаша.

– Охувчуланы гьар тюрлюлери бола. Бирлери къаныгъып, билимлер алмагъа талпынып охуй.  Осал охуйгъан, билим алмакъда гьайы ёкъ яшлар да  бола. Шону себеби недендир? Шолай яшлар яхшы охусун учун не этмеге герек?

– Гьар яшны битими башгъа йимик, къараву, къастлыгъы да оланы гьарисини башгъа-башгъа бола. Яшлар охумагъа талпынсын учун охувгъа гьасиретлигин, гьаваслыгъын уятмагъа герек.

– Сиз психолог да дюрсюз. Психолог гьисапда охувчуларыгъыз булан нечик ишлейсиз? Психологну тергевюне гьажатлы яшлар кёпмю?

– Кёп тюгюл. Тек яшлар оьзлени  гьакъылыны гючюне, бажарывлугъу­на, имканлыкъларына инамлыкъны артдырагъан­ къайдаланы къоллама тюше. Гьалиги заманда яшланы чы нечик де, уллуланы психологиясына да таъсир этиле. Гиччиденокъ яшланы заманын тюз къолламагъа уьйретмеге герек. Яшлар булан гьар тюрлю темалагъа класдан тышда дарслар, лакъырлашывлар оьтгеремен. Гьар яшны негер буса да бир пагьмусу, гючлю яны бола. Шону арагъа чыгъармагъа кёмек этмек, талпынмакъ–муаллимни борчу. Бир яш янгыз къаравунгну кёмеклиги булан англатып бола буса, башгъасына етишдирмек учун кёп ишлемеге герек. Демек,  яшларына тындырыкълы тергев этмейген агьлюлерде кёбюсю гьалда яшланы охувунда да четимликлер тувулуна.

– Ишигизде четимлик­лер ёлугъамы? Не затны алышдырмагъа сюер эдигиз?

– Четимликлер бар, аз тюгюл деп айтсам да ялгъан болмас. Муаллим кёп заманын гьар тюрлю кагъыз­ланы онгармакъ учун харжламагъа борчлу бола. Яшлар булан кёп къатнамагъа, сапаргъа чыкъмагъа, кружоклар оьт­гермеге заман аз къала.

 

«Билим алыв осал болгъан»

 

– Гьалиги заманны охув системасы сизин рази къалдырамы?

– Умуми билим беривге артдагъы йыллардагъы алышыныв ва янашыв рази къалдырмай. Билим алывну къыйматы осал болгъан. Шону, яшлар буса да, охувчулар да гьис эте ва оланы охувуна янашывун осаллашдырагъанына ичимбуша.

– Яшланы охувуна, тарбиялавгъа байлавлу  ата-анасына не йимик  насигьатлар берер эдигиз?

– Ата-аналар яшларына гьар къайсы якъдан тергевлю болмагъа герек – охувуна, ич дюньясына, хасиятларына. Гьакъыллы, билимли, тарбиялы адам болуп оьсмеге янгыз школа тюгюл, ата-ана да кёмек  этмеге герек. Яшларыгъызгъа, къурдаш, кёмекчи болугъуз. Олагъа яхшы хасиятланы сингдирмеге къаст этигиз. Мен де оьзюмню яшларыма йимик, охувчуларыма да уьлгю болмагъа къаст этемен.

– Гележекде алдыгъызгъа салгъан не йимик хыялларыгъыз, муратларыгъыз бар?

– Биз къайсыбыз да уьс­тюнлюклеге талпынма, яхшы ишлемеге,  агьлюбюзге, жамиятгъа пайда гелтирмеге къаст этебиз. Мени де, Аллагь буюрса, нейропсихология кабинет ачып  ишлемеге хыялым бар. Шо гьалиги заманда айрокъда яйылгъан илму. Ону кёмеклиги булан гьар тюрлю четимликлери булангъы яшланы дарманларсыз сав этмеге бажарыла.  Бугюнлерде школа чагъына етишмеген ва башлапгъы класланы яшларыны да арасында тилкъав, эси осал, тервгевсюз, тынглавсуз яшлар кёп. Бу четимликлер  барысы да яшланы мийи булан байлавлу. Нейропсихологияны кёмеклиги булан  эсгерилген аврувланы сав этмеге, четимликлеринден азат этмеге бола.

– Кёп савболугъуз. Юрегигизге тутгъан мурадыгъызгъа етишме насип болсун. Ишигизде уьстюнлюклер ёрайман.

– Сиз де савболугъуз.

 

Патимат БЕКЕЕВА.