Шаир ва журналист Жават Закавов къумукъ ва дагъыстан охувчулагъа «Ай ярыкъ гечелер», «Танга ачылгъан эшик», «Юлдузлу янгур», «Къаракъуш», «Йыр дюньям», орусча чыкъгъан «Речка детства моего», «Крылья песни» деген китаплары булан белгили. Бу номерде авторну янгы шиъруларын охувчуланы тергевюне беребиз.
Адабият бёлюк.
Оьзден кюйде яшадынг
Анам гетди… бир къавгъасыз… тюшюнде…
Мен бир сёз де къалдым айтма болмайлы.
Гетди анам… къайтгъынчагъа ишимден…
Инанмадыкъ, анам, гетип къалмайлы
Бир къавгъасыз, ялкъдырмайлы, инжитмей.
Гетдинг анам, эсделикге суратлар
Къалды бизге, къарап эсге алмагъа…
Къайгъыбызны бёлдю дослар ва ятлар…
Къайгъырсакъ да къайтмажакъсан, сен анам,
О дюньядан къайтып гелген ёкъ адам.
Яшажакъсан эсибизде, юрекде,
Бир-биревден болсакъ да биз арекде.
Герти дюнья о якъда деп айталар,
Бир гюн биз де о дюньягъа гелербиз.
Къайда герти, къайда ялгъан билербиз.
Бу дюньяда кюте туруп намуслар
Азиз анам, не гёрдюнг, не гёрмединг…
Егилсенг де намуслагъа оьгюздей,
Намусузгъа, ягьсызгъа сыр бермединг.
Ач ятсанг да, яшларынг ач къоймадынг,
Къаратмадынг сюнкюсюне ятланы.
Яшларынг токъ этдинг-оьзюнг тоймадынг.
Табулар деп къолунг булан бергенинг,
Къызгъанмадынг садагъанг ва савгъатынг.
Хоншуларынг берген багьа савунгда:
«Ниярханум, воллагь-биллагь, сав къатын!»
Тас этдинг сен нюрюн эки гёзюнгню
Яшав бермек учун тапгъан баланга.
Къызгъанмадынг савлугъунгну, оьзюнгню.
Анам гетип, орун-орнум бошады,
Абзар-уьйлер бош дангылгъа ошады.
Къапулар да чакъда-чакъда бегиле,
Хоншулар да айда-йылда бир геле.
Анам гетген, яшай бизде эсделик,
Анабызны айтгъан бизге сёзлери:
«Сююгюз деп, ананг йимик, халкъынгны,
Гьарам байлыкъ алдатмасын гёзлеринг.
Гьарам малны ожагъынга гийирсенг,
Гьарам малгъа дамагькарлап гёз сатсанг,
Уручудай отдан гёлек гиерсен,
Бил, уланым, шо гюнден сонг сен ятсан».
Шу сёзлери анабызны буваргъан,
Бугюнде де къулагъыма чалына.
Гьарам малгъа, гьарам ишге барагъан
Аякъларым артын ерли алына.
Эсимде бар: гиччи иним, беш йыллыкъ,
Къаз йымыртгъа табып уьйге гелгени.
Яшырмагъа къараса да инибиз,
Анам шону эс этгени, билгени.
Йымыртгъаны берип гел деп есине,
Бек къайнашып, ону ёлгъа салгъаны,
Шо буварыв бизге де дарс болгъаны…
Рагьмулукъгъа уьйрете эди анабыз,
«Яшгъа-къартгъа гёре, вёре, болма», – деп,
«Халкъ арада этип эрши ишлени,
Яш башынгны сёз-келекге салма», — деп.
Он бир яшгъа пайлап берип сюювюнг,
Бир-биринден айырмадынг яшларынг,
Уллу агьлюню алсанг да сен бар югюн,
Кант этмединг, оьзден кюйде яшадынг.
«Рагьмулу бол адамлагъа, рагьмулу,
Рагьму этмек арив къылыкъ адамда.
Рагьму этип гёрсет халкъгъа пагьмунгну,
Рагьму этсенг, къоймас Тенгир адама!»
Шу сёзлерин унутмайман анамны,
Рагьму этгенмен, къыйын этип оьзюме.
Адамланы яшыраман яманын,
Эрши ишин бетлемеймен юзюне.
Оьмюрюмде этмегенмен ачув-оьч,
Шишип-гёбюп, юрек тутуп болмайман.
Рагьмусуз деп бир адам да айтмас гьеч,
Рагьму этип, арымайман, талмайман.
Дос-къардашгъа, ювукълагъа, къурдашгъа,
Кёмек къолум узатылгъан кююнде.
Арив сёзюм, насигьатым яш-юшгъа,
Яш сююнсе, юрегим де сююне.
Рагьму этип, кёмек этип инсангъа,
Тюзюн айтса, тапмадым бет-ярыкълыкъ.
Къуллукъ этдим, языкъсынып гьар жангъа,
Англадым мен инсанлагъа тарыгъым.
Хантавлатып, артымдан таш атса да,
Къарамадым къайтарышын этмеге.
Инангъаным, чёп де гёрмей, сатса да,
Мен болмадым сёйлемейли оьтмеге.
Къарамагъыз сатып алма рагьмуну,
Рагьму алтын тюгюл, рагьму сатылмай!
Не де тюгюл тюбек, минген экиге,
Ямангъа да топ-от болуп атылмай.
Бу дюньяны давдан-шавдан сакъласа,
Рагьмулукъдур сакъламагъа болагъан.
Инсан урлукъ рагьмусузну ёкъласа,
Рагьмулукъдур бу дюньяда къалагъан.
«Рагьмулу бол, вёре, къулум, къарама
Оьч алмагъа, оьчлюк юрек гемирер.
Яманлагъа оьчлю болма ярамай,
Этилмеген юрек ташдан, темирден.»
Буварувун анам айтгъан сёзлени,
Мюгьлетге де унутмайман, эсимде.
Рагьмулукъ бар, рагьмусузгъа гёзленип,
Рагьмулукъну гючю «оьрде», Есимде!
Янгызлыкъ
Юрек къутура,
Янгызман уьйде.
Яшама къыйын
Къалсам шу кюйде.
Язбаш, яз гелген,
Къырда май, апрель.
Гёнгюл булгъавур…
Боран… Сувукъ ел.
Чум чечек ачгъан
Сап-сари болуп.
Баълим де тура
Бюрлери толуп.
Нар, инжир терек
Къатты къыш къысып,
Юху, уявлу…
Туралар пысып.
Бавдан айлансам,
Гёнгюл ачыла.
Пашман ойларым
Тая, чачыла.
Юрегим алар,
Гьайымны этер,
Къыйын, тынчыма
Агьлюм бар етер.
Уланым Къурбан
Сююнчюм, жаным…
Торайып геле,
Тутма бир яным.
Янгызман, янгыз
Болмаса олар.
Къумугъум болмаса
Бек къыйын болар.
Къумугъум, бар чакъы
Оьзденмен, савман!
Бир ел, бир боран
Алмас зор тавман!
Минг макътав Тенгириме
«Танг яхшы болсун!» – дейсен,
Иржая туруп тангдан.
Тангдагъы таза гьава
Гюч, къуват бере сангъа.
Тангдагъы сюзюк ойлар
Ярыкъ эте юзюнгню,
Тазалай гёнгюллени,
Ругьландыра оьзюнгню.
Танг булан уянадыр
Сюювюм гьасиретли.
Тангдагъы таза хыял
Тазалай къайгъы-дертни.
Тангдагъы гюн шавлагъа
Яшыл отлар ланц эте.
Тангдагъы умутлагъа
Айт, сюйгеним, не ете?
Тангны гюмюш чыкълары
Табиатны чаядыр.
Сююп, сюйдюртюп билмей
Гетген оьмюр заядыр.
Яшадым, оьмюр сюрдюм,
Гьёкюнчюм ёкъ йыллагъа.
Сюювюмню салгъанман
Тангда язгъан йырлагъа.
Тереземден танг ярыкъ
Урунгъанда гёзюме,
Минг макътавлар этемен
Тенгириме, тюзю, мен.
Минг макътав Тенгириме
Танг ярыкъгъа уятгъан.
Насиплидир гюн яшап,
Гече парахат ятгъан.
Насиплимен гелип сен
Тангым къутлап гетгенге.
Есибизге разимен
Сени къаршы этгенге.
Насиплидир гьар адам
Талайлы болса тангы.
Сюйгенимден ругьланып,
Башлайман гюнню янгы.
