(Шарапутдин Алюковну 100 йыллыгъына)

 

Гьали-гьалилерде  Къызылюрт район­ну Чонтавул юртунда 1 номерли орта школада Шарапутдин Алюковну 100 йыллыгъы­на багъышлангъан жыйын оьтгерилди.

Шарапутдин Устархановични юбилей йыллыгъына багъышлангъан эсделик жыйынны алдында мунда гелгенлеге выставка экспонатлар булан таныш болма имканлыкъ болду.

 

Шарапутдин Алюков яшавуну кёп янын муаллим касбугъа багъышлагъан ва шо  тармагъыны оьсювюне хыйлы къошум этген адам. Эсгерилген экспонатларда Шарапутдин Алюковну иш ва яшав ёлларыны бир-бир мюгьлетлери гёрсетилген.

Шо жыйынны барышында хыйлы йыллар педагогика гьаракатгъа къуршалгъан Ша­рапутдин Алюковну загьмат ёлу ва ону яратывчулугъу гьакъында лакъыр юрюлдю.

Залгъа жыйылгъанланы арасында Алюков тухумну агьлюлери, къардашлары, къурдашлары, бирче иш юрютгенлер, бирче чалышгъанлар ва къонакълар да бар эди.

Эсделик жыйын Шарапутдин Алюковну гьакъындагъы «Муаллимни эс­де­лигине багъышлана» деген видеофильмге къарав булан башланды. Мунда белгили муаллимни яшав ёлун суратлайгъан кёп маълуматлар ва суратлар гёрсетилди. Шарапутдин Устарханович оьмюрюню 50-йылдан да къолай янын билим беривге багъышлагъан. Директорну заместители гьисапда ол гележек наслуну тарбиялавда оьз къошумун этген. Инг алдын башлапгъы класларда дарс беривчю, сонг тарихи дарсны артда да ата юртундагъы школада тарбиялав шини юрютген.

Шарапутдин Устарханович 1924-нчю йыл январ айда тувгъан, ону агьлюсю Екатерина Никитична буса ондан бир йыл гиччи. Бу эркъатын экиси де – муаллимлер, бир-бирине сююп къошулгъанлар.

Шарапутдин Устарханович ва Екатерина Никитична оьрлюклеге етишип, ата юртуну атын да гёрмекли этген ва оьсюп гелеген яш наслугъа да уьлгю болуп токътай.

Хасавюртдагъы педагогика училищени охуп битдирген сонг, Шарапутдин Уллу Ватан давгъа чакъырыла ва немис-фашистлени дагъытывда ортакъчылыкъ этген. Ол байлавлукъну болдурагъан асгерчилени бёлюгюнде къуллукъ этген ва Къызыл асгерлени сыдрасында Польша, Венгрия йимик пачалыкъларда юрюлген къызгъын давлардан оьтген. Фронтда гёрсетген къоччакълыгъы учун «Кавказны, Варшаваны ва Будапештни азатлыгъы учун» деген медаллагъа ес болгъан. Дагъы да ону тёшюн «Уллу Ватан давда Уьстюнлюк  къазангъаны учун» деген медаль безеген.

Давдан сонггъу йылларда Шарапутдин Алюков ата юртунда муаллим, «Ленинский путь» деген район газетни редактору, КПСС-ни Къызылюрт райкомунда ишлеген. Шо вакъти ол Уллу Ватан давну ветеранларыны председатели де болгъан, къайратлы загьматы учун «Дагъыстанны ат къазангъан муаллими» деген сыйлы атгъа ес болгъан.

Муаллим касбуну юрюте туруп, яшав ёлунда яхшы натижаланы да болдургъан. Шогъар гёре болма ярай, сынавлу касбучу гьисапда гьар охувчуну юрегине ёл тапгъан. 1990-нчы йыл март айда Шарапутдин Устарханович 66 йыллыкъ чагъында герти дюньягъа гёче.

Шарапутдин Алюковну Чонтавулда ерлешген орта школаны оьсювюн болдурмакъ учун этген къошуму гёрмекли. Ону къысматы яш наслу учун да бек таъсирли. Шо гьакъда мунда чыгъып сёйлегенлер оьз пик­руларын айтдылар.

Инг башлап межитни имамы Арслан Аскеровгъа сёз берилди. Ол оьсюп гелеген яш наслу учун ислам динни янындан алгъанда да къылыкъ, намус ва эдеп йимик адамны хасиятларын тарбиялавда алдын ерли бай сынав топлагъан муаллимлерибиз уьлгю болуп токътайгъанын ташдырды.

Сонг Чонтавул юрт администрациясыны башчысы Биймурат Мурзабеков сёз алды. Ол да гележекде яш наслу учун белгили муаллимни дарслары уьлгю болуп токътажагъын айтды.

Эки номерли гимназияны директору Элдар Къапуров билим беривню район управлениесини ёлбашчысы Гьайбулла Гьажиевни къутлав сёзлерин эсгере туруп, Шарапутдин Устарханович кёп наслуну тарбиялагъанын ва олагъа билим бергенин эсгерди, шолар салгъан сокъмакъдан энни бизге де таймай юрюме герекни айтды.

Эсли наслудан Шарапутдин Устархановични тарбиясын алгъан, ону алдында оьсгенлени арасында буссагьатгъы вакътиде арабызда яшайгъан Зайнутдингьажи Алхановну, Бозигит Атаевни, Устархан Алюковну ва Сайпулла Акъамовну атларын эсгерме ярай.

Шарапутдин Алюковну эсделигин сакълай ва ол этген яхшы ишлеге къыймат бере туруп, Зайнутдин-гьажи Алханов, Алмакъсут Атаев энниден сонг да оьз къошуму булан ол этген рагьмулу, пайдалы ишлени артдырма тарыкъбыз дедилер.

Шарапутдин Устархановични гьакъында сёз айтгъанланы арасында савунда ону булан ишлеген  ва ону яхшы таныгъанлардан «Эсге алыв» деген видеофильмде улланаларыбыз, ажайларыбыз алгъышлар тиледи.

Майминат Къапурова, Халжат Къазаматова, Маржанат Темирханова ва Жумахан Сайпуллаев бай сынав топлагъан муаллимлерден санала.

«Ал дёгерчик гьыз этсе, арты да шондан юрюр» дегенлейин, Махлухан Аскерова, Салимат Алиева, Абидат Терикова, Гьава Мугьутдинова, Хаммат Гьимматов ва Бурлият Акъамова муаллим касбуну танглагъан.

Айшат Ансарова, Абидат Терикова ва Бурлият Акъа­мова оьз эсделиклеринде Шарапутдин Устархановични тарбиялавуна тюз багьа берди. Айшат огъар багъышлангъан  бир-нече шиъруларын охуду. Чинкдеси, Бурлият ал вакътини эсге ала туруп, Уллу Уьстюнлюкню юбилейине байлавлу чарада «Разведкада яра тийип ятадым» деген йырны йырлагъанда, Шапапутдин Устарханович: «Я къызым Бурлият, бу чу мени лап да кёп сюеген йырым, сен де ону къайдан билдинг» деп айтып къысып къучакълагъан болгъан. Мунда да, аргъанчы Зайнутдин  Атаевни макъамына гёре, залда жыйыл­гъанлар биринден-бири алып дегенлей, Бурлият булан шо йырны бирге йырладылар.

Охувчу къызлардан къурулгъан бийив ансамбли жыйылгъанланы бийивю булан тергевюн тартды.

Амет Хасаев оьзюню эсделигинден бир мисал гелтирди. 4-нчю класда охуйгъанда «Зарница» деген асгер-патриот оюндан оланы класы биринчи ерни алгъан ва савгъат гьисапда Игит-шагьар Волгоградгъа эскурсиягъа баргъанлар ва суратлар да алдыргъанлар.

Хаммат Гьимматов 30 йыл бою орта школада къурумчулукъ ишни юрютген. Алдын ерли бийив кружоклар булан Хасавюрт райондагъы Боташюртгъа ерли чыкъгъанлар.

Бозигит Атаев оьзю язгъан шиъруларын охуду. Ол да оьз гезигинде Шарапутдин агъайыбызны кёп «таягъы» тийгенлерден санала.

Биймурат Давутов энниден сонг да Шарапутдин Устархановични эсделигине бирден-бир агьамият бермекни эсгерди ва оьз вакътисинде ишлеген орта школаны янында ону атын даилешдирмекни масъаласын гётерди. Шо буса оьсюп гелеген наслуну тарбиялавда аслу роль ойнайгъанын бирдагъы керен исбатлай.

Янгыз загьматгъа берилгенден къайры да, Шарапутдин Алюков поэзиягъа бакъгъан якъдагъы сюювюн шиърулар язып, шону охувчулагъа етишдирме къасткъылгъан. Ону таъсирли кюйде язгъан шиърулары анадаш тилибизде чыгъагъан­ «Ёлдаш» газетни бетлеринде де бир нече керенлер ерлешдирилген.

Охувчу къыз Камилла Къазаматова ону «Халкъым» деген шиърусун охуду. 4-нчю класны охувчу къызы Гюлмира Халалова буса «Татам ва алтын сагьат» деген шиъруну гёгюнден бек арив охуду.

Амина Терикова сынавлу муаллим Шарапутдин Алюковну  Уллу Ватан давну йылларындан берли кёп сюеген «Анюта-медсестра къыз» деген йырны йырлап савлай залдагъыланы къурчун къандырды.

Бу эсделик жыйынны барышында Шарапутдин Алюковну уланы, Свердловск областда асгерчи врач болуп ишлейген Аскерхан йиберип гелген адрес кагъызны да малим этдилер. Аскерхан оьзю сайлагъан касбугъа мекенли тюшюнген касбучу гьисапда танывлу ва абур-сый къазангъан.

Варислери Устархан Алюков, ону къызардашлары Вазипат, Кабират ва Зугьра гелгенлени разилигин алды. Устархан Алюков: «Мени атам оьзюню янашыву булан бизге уьлгю болуп токътады. Оьзюню савунда бизден де яшавгъа шолай янашывну талап эте эди. Атам загьмат ёлларымны токъташывуна да бек таъсир этди. Ону гьар даим де билим ва сынав топлав булан къурулагъан алгъа талпыныву, гьар тюрлю ишлени яшавгъа чыгъармакъ учун оьзтёрече къасткъылыву бар эди. Ол оьзюню гиччи ватанын кёп сюеген патриот гьисапда танытды. Биз бугюн шулай эсде къалар йимик гюн ортакъчылыкъ этгенигиз саялы гьакъ юрекден барыгъызгъа да разилигибизни билдирме сюебиз!», — деди..

Айлина Валиева «Къумукъ халкъ» деген йырны йырлап, жыйылгъанланы разилигин алды.

Тындырыкълы гьазирленген эсделик жыйынны ишин юрютген, бир номерли Чонтавул орта школада муаллим — къурумчу Марина Терикова жыйылгъанланы разилигин къазанды.

Эсделик ахшамны ахырында Алюковланы тухум-тайпасы эсделикге сурат алдырдылар.

 

Алибек САЛАВАТОВ.

СУРАТЛАРДА: Ш. Алюков; Алюковланы тухум-тайпасы.