Ерлеге: юртлагъа, шагьарлагъа ат къоягъанлыкъ бырындан баш алып гелеген бир аламат адатдыр. Шолагъа атланы да халкъ, нечик-мечик де тюгюл, гьакъылы гьасил чыгъаргъан сонг маъна да берип къоя. Гьасили, алдынгъы Темирхан-Шурагъа да инкъылапны игит къагьруманы Уллубийни аты да негьакъ ерден къоюлмагъанны англавлу адамлар яхшы билелер.
Оьзюню гёрмекли батырларына халкъны гьакъылтёбелери эсделикни шагьарда тёр майдангъа салагъан мердешни, ким ойлашгъан буса да, тюз этген. Гертиден де, тергевю де, эси де къолай яш уллу къоччакъны таш суратына ою булан гьюрмет этип оьте. Заманлар, наслулар нечакъы алышынса да, халкъны талайлы этмек учунгъу гьаракатда баш берип юрюген ва артда да жанын къурбан этген эр уланлар, эсделикге дёнюп, арада бар йимик болуп уьнем яшайлар.
Тек, нечакъы аччы тийсе де айтайым, тезде тийишли гёрюлюп къаплан ругьлу уланлагъа салынгъан эсделик таш ясавлагъа (памятниклеге) гьалиги наслуну вакиллери болгъан гьакимлени бир-бирлери жаны авруп янашмай, неге буса да шоланы асырап сакълавда гьеч къулагъы ёкъ. Эсигизде къалгъан буса, мен гетген йыл Буйнакск шагьарны баш майданында инкъылапны. къоркъув билмейген игити Уллубий Данияловични таш суратыны гьалын, эки янындагъы онгсузлукъну гёргенде, бираз къабунуп, шагьарны гьакимиятыны атына айып да этип макъала язгъан эдим. Иш язмас йимик де тюгюл чю дагъы. Шагьарны гьакимияты сыйынгъан уллу бинагъа Уллубий къарап токътагъан йимик гёрюне. Уллубий оланы гёре буса да, олар чы гёрмей бугъай шонча уллу сурайыл суратны. Неге?..
Биринчилей, мен гьисап этеген кюйде, шагьарны башын тутгъан ёлдашлар тарихден, милли сыйлылыкъланы гьакъыкъатыны маънасын англавдан арек адамлар болма тарыкъ. Ёгъесе, еринде, шагьарда яшайгъанлар да, гелген, гетген де оьтеген ерде ясалгъан памятникни шу кюйде «оьгей» гёрмес эди. Гьакимиятны арив безендирилген абзар алдына, орта оьлчевдеги гюлбарына, бавуна къарагъанда, Уллубийни эсделик белгиси, шону аякълыгъыны эки къырыйы гертиден де, гёзден тюшген йимик гёрюне. Дёрт де яны сибирилмейгени шоссагьат гёзге тие. Неге ярамай айланасыны тийишли ерлерине чечеклер, япырагъыны тюсю къышы, язы булан алышынмайгъан уьлкю оьсюмлюклер, яшыл кюйде турагъан тереклер орнатмагъа, плиткасын алышдырып, лап аривлерин къайтара салмагъа?..
Шулай масъала арагъа чыкъса, харж ёкъ дейгенлер кёп ёлугъа. Мен де ва гьакъыллы ою булангъы оьзге ёлдашлар да ташдырабыз: харж етише, амма гьаким къуллукъланы башын тутгъан бир-бир ёлдашлагъа менлик булан оьзденлик етишип битмей.
Бизин бий уланыбыз Уллубийни аты шагьаргъа йимик, районгъа да ортакъ. Айтагъаным да, бу йыл гюзде районгъа 100 йыл битегенликге багъышланып байрам шатлыкълар болду. Шо гюн лап биринчилей районну вакиллерини уллу гюбю, Уллубийге гьюрмет этип, памятникни алдына жыйылды, адатын этип, гюл байлам да салды. Шо заман мен памятникни «башындагъы» гьалгъа къарап, ичимден бишдим, уялдым. Тек гьакимлени бири сама шонда онгсуз гёрюнеген бир затгъа да тергев берип билмеди бугъай деп ойлашдым. Памятник буссагьатда да шо кююнде.
Гьакъыл береген бу да кимдир деп ойлашма да бола бир-бир ёлдашлар. Гьакъыл беривден, буварывдан мен арекмен. Тек шулай агьамиятлы, оьзденлик оьзеги бар масъалагъа гьакимиятгъа «егилген» тайпаны гёзюн ачдыртма къарайгъанлыкъда мен гьеч бир «эрши» затны гёрмеймен.
Яхшы, шону къояйыкъ! Эгер шагьарны гьакимиятындагъыланы шонда онча гьайы ёкъ буса, неге ярамай райондагъылагъа шо эсделикни балкъытар йимик чаралар гёрме къарамагъа? О эсделик шагьарныки чи, районгъа тиймей… деме бола бир-биревлер. О тюз тюгюл. Неге тюгюл, бизин район да юрюте Уллубий Буйнакскийни атын. Стадион да дюр чю шагьарны «еслигинде! Район тапды чы шону арив онгармагъа.
Гьасили калам, кёп узакъ созмай, шагьарны, районну гьакимиятлары, нечик де акъчаны къытлыгъындан «пакъыр» буса, ярай чы ортакълашып сама белгисин беземе чакъы мая топламагъа. Демек, гьакимиятны экиси де (шагьар, район) Уллубийни памятнигин урусбай этип онгармакъ учун умпагьатлы чаралар гёрмеге борчлу!
Абдулла БУГЛЕНЛИ.
