Реклама – бизин девюрлерде тувулунгъан «аламат» тюгюл. Алдагъы заманлагъа гёз къаратсакъ, гьатта зор уллу Россия империясында инкъылапны оьртенин къабуздуруп бажаргъан В.Ленин бир-бир асарларында сатыв-алыв масъалаланы айланасында лакъыр юрюте туруп, шо биз айтагъан рекламаны эсгере.
Совет Союз амалгъа гелип, мекенли аякъгъа тургъанда, Гюнбатыш пачалыкълардан артда къалма сюймей, рекламаны эркин кюйде къоллама башлай. Тек бизин уьлкедеги рекламаны оьзтёречелиги бола. Мисал учун, пачалыкъ оьзюню ватандашларын «Аэрофлотну» самолётлары булан учмагъа ва акъчаларын аманат кассаларда сакълама чакъыра. Тек мен билсем, шо заманларда СССР-де Аэрофлотну самолётларындан къайры дагъы бир самолёт да учмай ва адамланы маяларын топлайгъан биргине бир аманат кас болгъан.
90-нчы йылларда уьлкебиз де тозулуп, «капитализмни» къурма гиришдик. Бир мюгьлетни ичинде ёкъ ерден «бизнесменлени» къавуму арагъа чыкъды. Олар реклама деген «атны» тез ерледи, югенин къолуна алды. Оьзлеге зарал болса да, «сыйлы» малларын 300 манатны орнуна 299 манатгъа сатмагъа гьазир эди. Шону герти багьасы буса, 50 кепекге токътай эди.
Гьалигилери чи алдагъылардан эсе хыйлы да озгъан. О замангъы наслуну тюшюнде де гёрюнмес йимик янгы къайдаланы къоллай. Айрокъда телевидение реклама булан тыгъылып толгъан. Гьар гюн уьюнге жибинни бездиреген вызыллаву йимик гирип геле. РФ-ни «Рекламаны гьакъындагъы» законуну 11-нчи статьясына гёре, телевидениедеги реклама берилишлени 20 процентинден артыкъ болмагъа тюшмей. Тек шо низам сакъланагъангъа уллу шекликлер тувулуна. Рекламасыз бир затгъа да парахат къарап болмайсан. Маънасы да, шону къаравчулагъа нечик таъсир этилежеги бир де гьисапгъа алынмай. Масала, белгили «Звезда» деген каналда Уллу Ватан давну гьакъындагъы чебер фильм юрюлюп тура. Шону бёлюп, къайдагъы онгсуз, онгмагъан рекламаны гёрсетелер. Яхшы чы гьали телевизорланы пультлары бар, алда йимик каналланы буруп айландырмагъа тюшмей, тез башгъасына гёчесен.
Артдагъы вакътилерде мен эс этген кюйде, рекламаларда сизин не аврувдан да къутгъарып, сав этип болажакъ «сигьрулу дарманланы»гьакъында кёп айтыла. Эгер де шо «дарманын» къоллама башласагъыз, врачгъа да барма тарыкъ тюгюл, тергевлерден де чыкъмакълыкъда гьажатлыкъ ёкъ, тез аврувугъуздан къутулажакъсыз. Шолай рекламаланы лап ахырында, тергевлю тынгласагъыз, эки сёз булан буса да, таклиф этилеген препарат дарман тюгюл экени эсгериле. Демек, ону пайдасыны гьакъында гьалиге бир ерде де токъташдырылгъан мекенли маълумат ёкъ.
Кимге тарыкъдыр реклама? Шогъар мекенли жавап бермек учун, айрыча, терен ахтарывлар юрютмеге тюшедир. Тек бир затны ташдырып айтмагъа боламан – мени йимик къаравчуланы кёбюсюнде шонда гьажатлыгъы ёкъ.
