Хасавюртдагъы Уьстюнлюкню орамыны башындагъы уьстю ябулгъан канзилерден тюпге тюшгенде, женнетге къаршы болгъандай гьис этесен. Бу йыл 1-нчи сентябрде шу ерде 604 яшгъа ери булангъы янгы школа-гимназия ачылды. Алдагъы гимназияны орнуна этилген бу янгы бинада яшлагъа толу билим алмакъ ва юреги ушатагъан касбугъа уьйренмек учун бары да имканлыкълар болдурулгъан.

М.Горькийни аты тагъылгъан гимназия алда­гъысындан 2 керенге уллу. 650 яш олтуруп болагъан ери булангъы актовый зал, 340 яшгъа бирге аш берме бажарылагъан ашхана, гимнастика залы, 2 китапханасы ва инг янгы дарс берив техника булан ясандырылгъан 47 ва шолай башгъа тюрлю кабинетлери бар.

 

Мени къаршылама чыкъгъан гимназияны директору Зарема Абдулвагьитовна Арсланованы сююнчюн англама болабыз. Школаны ал тамында ол оьзю охугъан йыллардагъы школаны бинасыны суратын гёрсете туруп, гьалигисини имканлыкълары гьакъда хабарлай.

– Сююнчюбюзню дазусу ёкъ,  – дей ол. –Янгыргъан гимназия 1-нчи сентябрде кёп абурлу къонакълар да гелип ачылды. Дагъыстанны Гьукуматыны Председателини орунбасары Муслим Телякъавов, Россияны Пачалыкъ Думасыны депутаты Сайитпаша Умаханов, Дагъыстанны Халкъ Жыйынны ва шагьарны депутаталары, шагьарны башчысы Корголи Корголиев шу билим берив ожакъ шагьарлылар учун инг сыйлы савгъат экенни айтып къутладылар. Байрамча оьтгерилген митингде шу охув ожакъны гьали кёп белгили адамлар битдиргенни эсгере туруп, бугюнгю яшлагъа имканлыкълар артгъанны да айтды.

– Эсги бинасын бузгъангъа рази тюгюллер язгъан сёзлени охуп, гертиден де шону да сакълама бажарылмай болгъанмы экен деп мен де ойлашдым…

– Шону бузуп янгысын этмеген буса, гьар йыл са­йын артагъан  бу бойдагъы яшлар къайда охума герек эди? Бугюн 3 къабат гимназияда 1340 яш 47 класда охуй. Шолагъа билим беривде 103 муаллим чалыша. Эки сменде охусакъ да, къошум дарслар, тюрлю-тюрлю кружокланы юрютме имканлыкълар артгъан. Алда шоланы бирисин де этип болмай эдик…Гьали 3-нчю къабатда роботлар, тюрлю-тюрлю ашлар этме, опуракъ тикме, шашка-шагьмат ойнама уьйренеген айрыча ерлерибиз бар. Яшланы тюрлю-тюрлю гьаракатлагъа къошма ва шо ишни юрютмек учун да ерлер гьазирленген.

Бизин «Ватан», «Мен ахтарывчуман» деген гьаракатларыбыз бар, айрокъда ёл юрюшню къайдаларыны «Зебра» деген гьаракатына къуршалгъан яш инспекторлар республикадагъы ярышларда оьр болдулар. «Орлята России» деген гьаракатны ортакъчылары ёлбашчысы Загьидат Абдуллаевна Абдуллаева да булан Туапседе оьтгерилген форумда ортакъчылыкъ этдилер. «Юнармияны» ортакъчылары ва волонтёрларыбыз да шагьарда оьтгерилеген бир ишден де къалмайлар. Бирдагъы аслу масъа­лабыз да чечилди, бизин гимназияда анна тиллеге де тергев бериле. Эгер де алда шо дарсланы юрютме айрыча ерлер ёкъ эди буса, гьали гьар миллетни, къумукъ, авар ва мычы­гъыш тиллени айры кабинетлери де бар. Муаллимлер оьзлени кабинетлерин язывчуланы, шаирлени суратларын салып безеп ва башгъа гёрсетив аламлар булан ясандырма болалар.

Школаны алдан берли гелген музейи де бар, гьали школа уллу этип къурулгъанда, шогъар кёп ер берилген. Шону ишин юрютеген кююне къарайгъан конкурсда бизин музей республикада экинчи ерни алды. Эки хорубуз бар, школа театрыбызгъа да айры кабинет гьазирлегенбиз. Олар гиччи спектакль салып да битдилер. Компьютерден ва телефонлардан ялкъгъан яшлар шо кружок­лагъа кёп сююп гелелер. Сюйсе оюнчакъ болсун, сюйсе опуракъ, оьзюнгню къолунг булан этгендей болмай чы. Айтагъаным, гьар яшны пайдалы ишге къуршама къарайбыз.

Гертиден де, школа шайлы генглешген, эки де янында къошум биналар да бар. Шоларда спорт, актовый ва бийив заллар, футбол, волейбол ва баскетбол ойнама майданчалар ишлей. Абзар боюнда буса шолай топ оюнланы бары да жураларын юрютме болардай майданчалар, чапма болагъан хас ёллар бар.

Школаны ичлерин чи айтып да турмайман. Тамлары янгыча безендирилген. Россияны ва Дагъыс­танны гимнлери, белгили адамланы гьакъыллы сёзлери яшлагъа чы нечик де, уллулагъа да таъсир эте.

Гимназияны бай тарихи бар ва кёп йылланы узагъында Хасавюрт шагьарда биргине-бир охув ожакъ болуп тургъан. Школаны эсги бинасын къурма 1936-нчы йылда башлап, бир йыл да къалмай битген. 1937-нчи йылда орус машгьур язывчу Максим Горькийни аты берилген школада биринчи выпуск болгъан. 1941-нчи йылда школаны биринчи директору яхсайлы жугьут Лазарь Ишваевич Шаулов шо йыл школаны охуп битген 19 яш булан бирге гёнгюллю кюйде давгъа гете.  Капитан Л.Шаулов асгер бёлюкде комиссар болгъан ва къоччакълыгъы учун Къызыл Юлдуз орден булан савгъатлангъан. Давларда ону булан гетген бары да охувчулары оьлген, оьзю буса сав къайтгъан. Алтмышынчы йылларда школаны абзарында давдан къайтмагъанланы атларын да язып, ол эсделик белги ачгъан.

1965-нчи йылда 3 къабат школа ишге салына ва шонда 600 яш охуй, йыллар гете туруп, шо да тарлыкъ этме башлай.

2005-нчи йылда школа гимназиягъа айлана. Арадан 2 йыл гетип гимназия­да «Динамо» деген футбол команданы гьалиги тренери Гьажи Гьажиевни атындагъы футбол школа ачыла.  Шо буса яшёрюмлени дюньяда инг де кёп адам сюеген футбол оюнгъа гьаваслыгъын артдыра. Школаны командасы шагьардагъы школаланы утуп, республика оьлчевде ойнама башлагъан.

Гимназияда билим берив ва яшланы тарбия­лав да оьр даражада салынгъан. Оьтген заманны ичинде бу охув ожакъны 4 мингден де артыкъ адам битдирген, шолардан 158-вю алтын ва гюмюш медаллагъа ес болгъан.

Выпускиклени школадан сонггъу талигьи де тергевню тюбюнде. Шолардан 900-ю муаллимлер болгъан, 850-вю – врачлар, 21-и алим, юрт хозяйствода ёлбашчы болуп – 400, далапчылар болуп – 220 ва инче саниятны къуллукъчулары болуп буса 14 адам ишлеген ва ишлей.

Уьлкени ва республиканы оьсювюне оьз къошумун этгенлер – космосну ахтарывда яхшы гьаракаты болгъан, Ленинчи савгъатны лауреаты В.Егоровну, Дагъыстанны Гьукуматыны председатели А.Мирзабековну, партияны Дагъыстан обкомуну секретары А. Орусхановну, илмуланы докторлары М.Магьамматовну, Н. Къазанбиевни, Р.Мусаевни, Пачалыкъ Думаны депутаты С.Решульскийни, Хасавюрт шагьарда ва районда жаваплы ишлерде ишлеген кёп оьзгелени адамлар атларын бугюнлерде де уллу гьюрмет булан эсгере.

– Школада яш муаллимлер кёп баргъа ошай?

– Оланы кёбюсю бизин школаны битдирип, къайтып муаллим болуп гелгенлер. Яшланы сюймей бусанг, муаллим болуп ишлеме бек къыйын, шу гьали гелген къызлар да 5 йыл алда оьзлер де охувчулар эди. Олар яшланы бары да хасиятларын билелер. Тек олай деп тергевсюз къоймайбыз, яннавуруна сынаву бар муаллимлени, насигьатчыланы  салабыз. Школада ишлей туруп сав оьмюрюн йиберген муаллимлер бар. Оланы дёртевю бугюнлерде де бизин арабызда. Валентина Георгиевна Вовк ва Мадинат Темирсолтановна Басханова ишлейгенли 57 йыл бола, Татьяна Владимировна Хамзина – 52 йыл, Малхиш Болатхановна Умарова буса ишлейгени 56 йыл бола.

Бу гимназияны билим беривю инг яхшы деп гьисаплана.  Артдагъы 3 йылны ичинде 57 яш Бютюроссия олимпиадаларда ортакъчылыкъ этген ва савгъатлы ерлеге ес болгъан.

Гимназиядагъы муаллимлени 29-ву оьр даражалы, 22-вю – Дагъыстанны билим беривюню отличниги, 19-ву – Россияны умуми билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу. Айтагъаным, муаллимлени яртысы –яхшы сынаву бар муаллимлер.  Шону учун болма да ярай, мунда ЕГЭ-ни орта балы – 59 процент. Шо яман санав тюгюл.

– Артдагъы заманда школаларда яшланы арасында эришивлер ва эрши ишлери гьакъда айтыла бола. Шоланы арасында сизин гимназияны охувчуларыны гьакъында бир де эшитмегенмен…

– Шолай хабарлар бизин де талчыкъдыра, тек тарбия ишге даим де тергев бериле. Гимназияда полицияда гьисапгъа алынгъан ва тарбия­гъа къыйынлы яшлар ёкъ деме ярай. Бизде къурулгъан ата-аналаны комитети яхшы ишлей. Зарифа Стамбулова шону бек арив юрюте. Уьстевюне, аталаны советин де къургъанбыз, шогъар да Ибрагьим Муртазалиев башчылыкъ эте. Жыйынларыбыз жанлы кюйде юрюле. Гертисин айтма герек, яшны тарбиясы ожакъдан башланма герек, тергевсюз къалгъан яшдан къыйын зат ёкъдур. Яшлар бавундагъы тарбияны да артгъа теберме ярамай. Ата-аналар яшына жаваплы, даим де ону тергевден тайдырмай турма герек бола. Бары да ата-ана оьзюню авлети бир даражалагъа етишгенни сюе, тек таман чакъы тергев этмей. Шоланы ва гимназияны янындан тергев барны гьис этсе, къайсы охувчу да низамлы болма къарай.  Тарбияламакъ учун биз тюрлю-тюрлю касбу юрютегенлер ва загьматны ветеранлары, артдагъы заманда буса хас асгер гьаракатны ортакъчылары булан кёп санавдагъы ёлугъувлар оьтгеребиз. Шо да – тарбияны бир гесеги.

Бу ишде мени орунбасарым Айшат Гишиева кёп кёмек эте. Шону къасты булан яшланы алдында наркоманияны, террорчулукъну заралы гьакъында лекциялар оьтгериле, демек, тарбияны башгъа-башгъа янларын къоллайбыз. Гьали кёп яшны къоллап, гимназияда «Эсделикни бавун да» салдыкъ. Яшларыбызны къасты булан хас асгер гьаракатда ортакъчылыкъ этегенлеге, сакъат яшлагъа кёмеклер жыябыз. Олагъа кагъызлар язабыз, кёмек йиберебиз.

Охувчуларыбызны арасында бек гьаракатчылары бар. Мисал учун, Микайыл Стамбулов гьали-гьалилерде оьтгерилген «Мир глазами детей» деген республика конкурсда биринчи ерни алды. Ол онгаргъан видеролик инг де яхшысы деп гьисап этилди. «Движение первых» деген гьаракатны ортакъчылары 2-нчи ерделер.

Тергевлер де, экзаменлер де гимназияда билим берив яхшы экенни гёрсете. Биз етишген натижаларыбыздан тёбен тюшме сюймейбиз, шону сакълама ва артдырмакъ учун дагъы да яхшы ишлеме герекбиз. Бары да имканлыкълар болдурулгъан янгы школада осал ишлеме де, осал билимлер алма да ярамас. Шолай болмасын деп биз бары да бажарывлугъубузну салып ишлежекбиз.

– Муратларыгъызгъа етишме насип болсун!

–  Савболугъуз!

 

БИЗИН МАЪЛУМАТ:

Зарема Абдулвагитовна Арсланова Хасавюртда тувгъан. М.Горькийни атындагъы школада охугъан, сонг Дагъыстан Пачалыкъ университетни биология, 2002-нчи йылда буса Магьачкъалада управление ва бизнес институтну юридический факультетлерин битдире.

2016-нчы йылдан берли Хасавюртдагъы М.Горькийни атындагъы гимназияны директору болуп ишлей.

Социология илмуланы кандидаты, Россия Федерацияны халкъ муаллими, Россияны умуми билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу.

 

Лакъырлашывну язгъан

Гебек КЪОНАКЪБИЕВ.