Россияны монополиягъа къаршы Дагъыстанда иш гёреген федерал управлениесини коллективи алгъа салынгъан агьамиятлы борчларын яшавгъа чыгъармакъ учун юрюлеген гьаракатда арадан оьтген заманны ичинде бир къадар натижалагъа етише демеге ярай.

Шо гьакъда эсгерилген управлениени башчысы Къагьир Бабаев республикабызны информация масса къуралларыны къуллукъчула-рына берген баянында разилик булан эсгерди.  «Бугюнлерде натижалы иш гёрсетеген коллективлени арасында биз 2-нчи даражалы группа-сыны сыдрасында ерлешгенбиз. Озокъда, шону булан дазу-ланмагъа тюшмей», – дей ол. Коллективни гьаракатыны натижаларына байлавлу болуп журналистлени янындан берилген соравлагъа къайтарылгъан жаваплар тёбенде «Ёлдашны» охувчуларыны тергевюне бериле.

 

– Къуллукъланы ва малланы сатып алмакъ учунгъу 44 номерли Федерал Закон не учун къурулгъан?

– Айлана якъдагъы къоллавчулар учун ишлейген базарлардан, къурумлардан къуллукъланы яда буса малланы сатып алмакъ учун къурулгъан. Шогъар харлы къурумлар бюджетден гёрсетилинген харжларына гёре талап да эте. Харжлар федерал, регион ва ерли муниципал къурулувларыны янындан гёрсетиле. Шолай харжлагъа кимлер ес болагъанын пачалыкъ токъташдыра.

– Къагьир Абуталибович, сизин коллективни алдына салынгъан борчлар некъадар яшавгъа чыгъарылгъан.

– Оьтген йылны гьасиллерине гёре етишилген натижаланы гьакъында  алда эсгерилген эди. 2023-нчю йылны гьасиллерине байлавлу толу маълумат сонг берилежек. Бу йылны биринчи яртысында къуллукъланы ва малланы болдурагъан къурумлар ва айрыча адамлар алгъан борчларына толу жаваплылыкъ булан янашмагъаны оланы чалышывунда кемчиликлер къаршылашагъаны разисизликлени тувдура. Муна шо саялы да, тапшурувланы яшавгъа чыгъармай чаналатагъан тайпалар –  борчланы йырагъан айып­лылар жавапгъа тартыла.

– Борчларына  сувукъ-салкъын янашагъанлар, тапшурувланы йырагъан тайпалар нечик аян этилине?

–  Пачалыкъны  ва шолай да муниципал къурулувларыны гьажатларына байлавлу этилинеген къуллукълагъа, чыгъарылагъан маллагъа харлыланы арзаларына ва гьар гюнлюк ишге байлавлу плансыз тергевлер оьтгерилип шартланы бузагъанлар аянлашдырыла.

– Ерлерден гелген билдиривлеге гёре бу йыл арз этегенлени пайдаларын якъламакъ учун нечесине къаралгъан, жавап берилген?

– 63 арзагъа къаралгъан, шоланы арасындан  тапшурувларына айсенилик булан янашагъаны саялы 28-и хас реестрге гьисапгъа алынгъан бола .

– Къагьир Абуталибович, савлай Дагъыстанда 63 арза къаралгъаны англашыла, шо кёпмю яда азмы? Дыгъарлар бузулуп нече арза гелген?

– Дыгъарланы шартларын бузгъан мал ва къуллукъ болдурувчуланы уьстюнден 765 арза гелген эди, шоланы 64-сю къабул этилмей есилерине къайтарылды, 335-ине заманында тийишли жаваплар да берилди. 311 гезик тапшурувланы алагъанлар дыгъарланы шартларын бузгъаны ачыкъ этилди.  Яшырмагъа тарыкъ болмай, 2022-нчи йылда арадан оьтген вакътини ичинде тапшурув дыгъарланы  талаплары 216 керен бузулгъан эди. Озокъда, йыл сайын дыгъарлашывлар кёп болгъан чакъы кемчиликлер де аз болмажагъы аян. Биз де шондан хантав къалмай иш гёребиз.

– Гьалиги заманда сатывдагъы къуллукъланы ва малланы реклама этив генг кюйде юрюлюп турагъаны тергевню тарта. Шо гьаракатда малын,  къуллукъларын малим этивде де кемчиликлер къаршылашмай тюгюл. Кемчиликлени, ялгъан рекламаланы алдын алмакъ учун не йимик чаралар гёрюле?

–  Гертиден де, шону къоллавчуланы арзалары да ачыкъ этип гёрсете. Бу йыл да адилли рекламаны законлу талапларын бузагъанлыгъы гьакъда бизге 101 билдирив гелген эди. Озокъда, базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде адилсиз тогъатартывда бирев-биревню къыйыкъсытма къасткъылагъаны ачыкъдан сезиле. Шолай кемчиликлени алдын алмакъ муратда 19 гезик тийишли чаралар гёрюлген, 6 гезикде буса адилли тогъатартывну низамын бузагъаны саялы судлагъа берилген ва ишлер ачылгъан. Дыгъар девюрню тогъатартывуну шартларында административ  къайдада такъсырланагъанлар да аз къаршылашмай, айыплыланы 400-ге ювугъу гьисапгъа алынгъан ва жавапгъа тартылгъан.

– Законланы, низамны буза­гъанлардан пачалыкъны пайдасына нечакъы харж алынгъан?

– Умуми кюйде алгъанда къоду салывланы натижасында 27,2 миллион манат пачалыкъны пайдасына къайтарылгъан. Ери гелген сонг озокъда,  жаваплы ёлбашчы къуллукъда ишлейген 217 гьаким ва 11 къурум  айыплы болуп такъсырлангъаны гьакъда тайрыча эсгермеге герек.

– Къагьир Абуталибович, уьс­тде де эсгерип гетдигиз, дыгъарланы  шартларын бузагъанлар реестрде гьисапгъа алына деп, оланы ахыры нечик бола?

– Борчларына намуслу кюйде янашмай дыгъарланы шартларын бузагъанлар реестрге гийирилсе, 2 йылгъа пачалыкъ тапшурувлагъа ес болмакъ учун имканлыкълардан, ортакъчлыкъ этив аукционлардан магьрюм къала.

– Пачалыкъ ва муниципал тапшурувлагъа ес болма муштарлылар такъсырлавну реестрине тюшмесин учун къуллукъланы ва малланы болдургъанча алда не этмеге герек?

– УФАС-ны управлениесини къуллукъчулары да борчларын яшавгъа чыгъарыв булан тувра байлавлу. Олагъа да бизин булан байлавлукъда иш гёрмеге тюше, тийишли документлери булан ювукъдан таныш этген сонг дыгъар­лашмагъа имканлыкъ да берилежек. Пачалыкъ тапшурувлагъа ес болгъан сонг кемчиликлер йиберилегенин-йиберилмейгенин биз тергевлени оьтгеривню натижасында гьисапгъа алабыз ва тийишли буса жавапгъа тартабыз.

– Сынав гёрсетегени йимик, бир-бирде пачалыкъ тапшурувланы йырагъанлар оьзлени айыбындан чайылып ишин узатма муштарлы бола. Такъсырлавну реестринден чыгъып оьз ишин узатмакъ учун не этмеге герек бола?

– Озокъда, пачалыкъ тапшурувлагъа ес болуп сонг дыгъарда токъташдырылгъан шартланы себеп­лерин де англатмай гери урагъанлар такъсыргъа тартыла. Шолай гезиклерде инамлыкъны тас этегенлер заманын къолдан чыгъармайлы алданокъ ойлашса, пайдалы болур эди. Инамлыкъдан чыкъгъанлар- такъсырлавну  реестрине гиргенлер шондагъыланы сыд­расындан чыкъмакъ учун суд булан байлавлукъ тутмагъа герек. Судну къарары чыгъарылмай туруп инамлыкъны къайтарма бажарылмай. Суддан таба онгарылгъан англатыв кагъызлагъа гёре тийишли къыймат бериле. Инамлыкъдан чыкъгъан дыгъарчылар оьзлени тийишсиз айыплагъан деп гьисап этеген гезиклеринде, яшайгъан еринде тюгюл, иши гьисапгъа алынгъан ердеги арбитраж судгъа билдирмеге герек. Неге десегиз, айлана якъдагъы тогъатартывда  заманлыкъгъа къурулгъан ялгъан компаниялар, къурумлар пачалыкъ тапшурувлагъа ес болуп байынма къарайгъаны сынавда ачыкъ болуп гёрюне.

– Къагьир Абуталибович, бизин республикабызны шартларында яшавлукъ-экономиканы оьсдюрювге байлавлу болуп юрюлеген тогъа-тартывда къайсы тармакъларда кемчиликлер кёп къаршылашагъаны гьакъда не айтмагъа боласыз?

– Къурулуш ва яшавлукъ-коммунал къуллукъланы кютеген тармакъларда тогъатартывну ва шолай да дыгъарлашывну законлары бузулагъан гезиклеге кёп къаршылашабыз. Шо саялы да ­айыплы компаниялар, къуллукълар материал якъдан такъсыргъа тартыла. Шолайлыкъда. пачалыкъны пайдасына миллионлар булангъы харжлар да къайтарыла.

– Бизин республикабызда адилли тогъатартывну законларын бузагъанлар кимлердир?

– Пачалыкъ къурумлар йимик айрыча иш гёреген компаниялар, акционер жамиятлар, далапчылыкъ булан машгъул болагъан тайпалар ва оьзгелери. Мисал учун айтсакъ гьали-гьалилерде тогъатартывну законун бузгъаны саялы «ДагЭнерЖи» деген ихтиярлары дазуландырылгъан жамиятгъа 21 миллион манат къоду салынгъан ва шолай башгъаларына да. Законгъа гьюрмет булан янашмайгъанлар плансыз оьтгерилеген тергевлени натижасында жавапгъа тартылагъаны гьакъда унутмасакъ  гележекде ишибиз асувлу болур.

 

 Къ. КЪАРАЕВ.