Магьаммат Билаловну 75 йыллыгъына

Магьаммат Билаловну, Бабаюрт районну Люксембург юртунда, санныкъдан чыгъып гелген саргъайгъан кагъыздагъы тархгъа гёре, тувгъан гюню 1948-нчи йыл 21-нчи августда. Бизин уллуаталарыбыз агъа-инилер.  Шо кагъызлар табулгъанча мен ону яшавда уллуагъасы болуп гелгенмен. Бир йыл школаны алда битгенмен, уллагъасына тийишли кюйде оьр къыйматлагъа охугъанман, алим болгъанман.

Ол буса Люксембургдагъы 8 йыллыкъ школаны битген сонг орта билим Бабаюртда алды. Армияда къуллукъ этди. Къайтгъан сонг Магьачкъалада ДГУ-ну филология факультетин битдирди. Бабаюртда район газетде, районну билим берив бёлюгюнде ишледи, Люксембургда муаллим, Къызларда школаны директору болду… Гьали пенсияда, ата юртунда.

Жагьил заманда ону генг яврунлу, исбайы къаркъарасына, чарчымлыгъына, гючюне къарап кёп къызлар сююп де къала эди. Мен ичимден гюнчюлюк эте болгъан бусам да ярайдыр…Ол даим муаллим болуп ишлеп де турмады. Яхшы яшав излеп янгыз да, агьлюсю булан да уьлкебизни айланып, ишлеп, ер алышдырып дегенлей де гелди. Эки ай алда ондан зенг болду, мени тамаша этди. Сорашып битген сонг ол: «Билемисен, Мустапа, мен шиърулар да язаман», – деди. Биревден де мен о гьакъда эшитмегенмен. Балики, санныкъда табулгъан саргъайгъан кагъызланы, оьзюню герти тувгъан заманын билген сонг (менден 13 гюн уллу болуп чыгъа) онда агъалыкъ гьислер уяндымы экен?! Гьасили, узакъ йыллар язып тургъан шиъруларын «Ёлдаш» газетге йибердим.

Гьюрмет булан профессор Мустапа БИЛАЛОВ.

 

Мен тюзлюкню тапмадым

 

Оьмюр бою излей туруп, тапмадым,

Тюзлюк, сени гьызынг сама гёрюнмей.

Чаба туруп бир талчыкъ да къалмады,

Сени барлап мен оьтмеген сюрюнмей.

 

Сюрюн-йыгъыл, сонг туруп чап янгыдан,

Шолай гьалда йыллар гетди арадан.

Арып сама токътар, деп аз замандан,

Етермен,–деп, оьтюп шо бир таладан.

 

Талаланы тарлан боюн айланып,

Етишмедим, тюзлюк, сени артынгдан.

Мен етгенче битдинг бугъай пайланып,

Яда буса гечиндингми къартынгдан?

 

Буса сагъа тазиятгъа турайыкъ,

Языкъ халкълар сагъа алгьам этсинлер.

Къалгъанына башгъа ойлар къурайыкъ,

Амалсызлар баш амалын этсинлер.

 

Яхшылагъа сенден сонг не къалажакъ?

Тюзсюзлюкню къурагъанлар сююнер.

Ягьлы эрлер къыйынлыкъдан талажакъ,

Тюзлюк, сени якъламагъан тююнер.

 

Алдын йимик бир-биревге атышып,

Янгы яшав къурабыз, деп айланыр.

Ягьы ёкълар баягъылай тартышып,

Яхшы ишлер яревкеге пайланыр.

 

Мен Таргъуну сюемен

 

Сюемен мен, Таргъу, сени тавунгну,

Этегингде Анжи-къала ерлешген.

Айланангны алгъан къумукъ юртланы,

Къонушларын шагьар булан тенглешген.

 

Сюемен мен Таргъу тавну энишин,

Денгиз сувлар толкъун болуп ялынгъан.

Анжидеги орамланы тегишин,

Янгы уьйлени, къутукълардай салынгъан.

 

Билемен мен, Таргъу, сени къургъанлар,

Эркекликни, намуслукъну якълагъан.

Олардан сонг тувагъан яш уланлар

Аталаны адатларын сакълагъан.

 

Мен Таргъуну гёзеллигин сюемен,

Минг йыл бою Къумукъланы къаласын.

Бугюн учун тозулгъандай гёремен,

Асил халкъны кёп бырынгъы уясын.

 

Жан яшавда тала экен

 

Бар деп айтып чыгъардынг тар ёллагъа,

Ёргъалатып, алпыллатып, ёртдуруп.

Бараман мен сен гёрсетген соллагъа,

Алашамда Къарткъожакъдай олтуруп.

 

Ёллар десенг, макътар йимик болмагъан,

Атым десенг, арпа ашап тоймагъан.

Сюрюн-хабын, сыргъала бир солугъа.

Тураман мен ахыр гюнге ёлугъа.

 

Бу ёлумну арты нечик болур  деп?

Булай этсем, гюн нормасы толур деп.

Гьайдайман мен атым чалда къамалмай,

Ат уьстюнде йыллар гете саналмай.

 

Йыракъ болгъан барагъан шо солларым,

Юген тарта талды мени къолларым.

Тёшлемеге тарыкъ ёлну башлагъан,

Уьстюнлюклер энни мени ташлагъан.

 

Ташласа да, тартынмайман артындан,

Атым десенг, гьаран юрюй къартындан.

Ат къартайгъан, мен де шолай болгъанман,

Яшав ёлну талчыгъындан тойгъанман.

 

Бу гюн мени бир талчыкъ да бошатмай,

Къарт юрегим осаллыкъны ошатмай.

Яшда йимик бараман мен тартынмай,

Заман гетген ишлер алгъа артылмай.

 

Юрек сюймей тыгъыслыкъда турмагъа,

Къартлыкъ къойса, сюе шатлыкъ къурмагъа..

Гьар-бир затны оьз заманы бола экен!

Заман гетип, жан яшавдан тала экен!

 

Ватанымны сюемен

 

Мен сюемен Хазарымны толкъунун,

Тав бетлени отлавларын, къолтугъун.

Къумукътюзню сюемен мен еслерин,

Чалышагъан юртлу халкъны сеслерин.

 

Авлакъланы сюемен мен сюрювюн,

Ону ичинде сабанчыны юрювюн,

Гюзлюклени яшыл тюсге батывун,

Тереклени асгерчидей къатывун.

Тарлавлагъа тийип оьсген бавланы,

Бийиклигин бизин Кавказ тавланы,

Толкъунланы чачыравун денгизден,

Къотанларда къой къозлавун эгизден.

 

Мен сюемен Къара ногъай чёллени,

Янгурдан сонг онда оьсеген гюллени,

Эсге алып Кадрияны сёзлерин,

Ушатаман ногъай элни гёзелин.

 

Кёстекни мен ана юртдай сюемен!

Алимсолтан яшлай гетип гюемен.

Мен сюемен Анварны йырларын,

Ол чечеген кююн тилни сырларын.

 

Люксембургну сюемен мен барлыгъын,

Яшёрюмге Люксембургум тарлыгъын,

Ватан эркин, ёл алсынлар айынып,

От отлайгъан къой сиривдей яйылып.

 

Тав бет юртдан сюемен мен Таргъуну,

Къазанышны, Эрпелини, Бойнакъны,

Сюемен мен Дербентни – къарт маргъуну,

Къумукъ ашдан макътанылгъан къоймакъны.

 

Яшав ёлну тюрлюлюгюн сюемен,

Айланалар алышына бошамай.

Тюрленивлер чалт гете, деп гюемен,

Бир гюнюбюз башгъасына ошамай.

 

Гюл чечекли Люксембургну боюнда

 

Къайда мени яйнап оьтген яшлыгъым?

Люксембургну гюл чечекли боюнда!

Къайда къалды яшда ойнагъан ашыгъым?

Гюл чечекли Люксембургну ёлунда.

 

Яшда ойнагъан ювукъларым къайдалар?

Бир-экиси гюл чечекли бойдалар.

Къалгъанлары агъач атлар екдирген,

Дюнья булан талашывун битдирген.

 

Яш юрекге сююв гьислер тамдыргъан,

Къызлар къайда юреклени яндыргъан?

Гюл-чечекли къызлар минген атлагъа,

Гетме сююп юртдан тышгъа, ятлагъа.

 

Бир мюгьлетге токътатсагъыз ялына,

Къарар эдим яшлыгъымны гьалына!

Ахыр гезик гюл чечекли бойлардан,

Къыдырмагъа къызлар сюйген ёллардан.

 

Чанг чыгъара гетди яшлыкъ заманлар,

Арабыздан гьеч чыкъмады яманлар.

Бир-биревге ёлукъгъанда сююндюк,

Къыйынлыкълар тувгъанлагъа тююндюк.

 

Гюл чечекли юртум яшна яшлагъа,

Къурч алсынлар сени гёзел ёлунгдан!

Сен савгъат деп бизден къатарбашлагъа,

Тутдурайым оланы гюл боюнгдан.