Истанбулну къырыйындагъы Силиври шагьарында Тюрк Республиканы 100 йыллыкъ юбилейине багъышлангъан агьвалатлардан сонг, бу пачалыкъны тахшагьары Анкарагъа ёл чыкъмагъа гьазирлик гёрдюк. Ери гелгенде эсгерип къоймагъа сюемен. Айтагъаным, мени де, оьзге ёлдашланы да Тюркияны берекетли топура­гъына ондагъы Дагъыстан маданият жамиятыны вице-президенти Яшар Оз ва ону агьлюсю, жамият чалышывчу Асият Оз чакъырып бардыкъ. Олар алданокъ бек арив, кимге де пайдасы тиеген,  къужурлу программа да къургъан эдилер. Оланы экисини де бел бюгюп, чабып айланып, гьай этивюню яхшылыгъындан биз ондагъы  гёрмекли, абурлу  адамлары булан ёлукъма болдукъ.

Гьасили, эртенги ашыбыздан сонг биз барыбыз да  мекенли онгайлыкълары булангъы автобусгъа да минип Анкарагъа тербендик. Ёл бойну узагъына дёрт де якъдагъы яшыллыкълагъа, гёзелликлеге  къарай, илгьам ала  туруп, ахшамгъа таба Анкарагъа етишдик. Огь, нече де арив, таза шагьары да бар. Бир янындан, бырынгъылыкъны, бирдагъы янындан, гьалиги яшавну ийислери уруна.  Бизин Яшар ва Асият ханум  тазалыкъгъа йыртыллайгъан, арив шартлары булангъы къонакъюйге ерлешдирдилер. Артда  бизин, къонакъланы,  ахшамгъы ашгъа, банкет залгъа чакъырагъанны билдирдилер.

Арив белсенип,  онгарылып бардыкъ. Къарайбыз, Имам Шамилни заманындагъы давланы вакътисинде Тюркиягъа гёчюп гетген Темиркъазыкъ Кавказ, Дагъыстан тамурлары булангъы ватандашларыбызны наслулары башында Тюркиядагъы Дагъыстан маданият жамиятыны президенти Фатин Дагчынар да булан хошгелди этип, къашларын герип, къулачларын яйып алдыбызгъа чыкъдылар.  Тюрклени татывлу ашлары булан тизилген столланы тёрюнде  олтуртдулар.

Бир вакъти Асият ханум яныма гелип, биревню гёрсетип: «Паху, шу къумукъ тамурлары булангъы гёзел къатын булан танышмагъа ихтиярынг бар»,–деди. Олай дегенде, юрегимде бир тамаша айрыча сююв гьислерим артгъандай болду. Толкъун уруп ташыйгъандай гьис этдим, туруп янына бардым. Вай, о  сююнген кюйню мен сизге  англатмагъа сёзлер де тапмайман. Тезден берли миллетине гьанкъып, йыллар бою къаравуллап тургъанны эследим.

Экибиз де бир-биревню къысып къучакълап, хыйлы заман айрылмай токътагъанбыз. Гьай аман, гёресен дагъы нечик бир-биревге къаныбыз тарта деп ойлашдым. Шо мюгьлетде мен Фатма Айдоган деген Эгей денгизни ювугъунда, Анкарада яшайгъан гёзел къумукъ къатынны да къурдашларымны сыдрасыны инг тёрюне сыйындырдым.  Мен огъар: «Сенден башгъа къумукълар бармы мунда?»–деп сорап битгенче, ол шоссагьат биревню номерин алып, зенг урду. О да кёплер таныйгъан, бизге де гелип гетген Тефик къурдашыбыз болуп чыкъды. Ол юртдаман деп гелип болмады. Фатма къумукъча билемен деп чи айтды, тек янгылыш сёйлеп къоярдан уяламан деди.

Шо залны ичине нюр шавла яйылгъан йимик,  дагъыдан да бек ярыкъ болду. Къарайман, бары халкъны гёзлери сююнчден, сюювден толгъан, бир-биревню эжел заманлардан берли таныйгъан йимик парахат сыр чечелер, кюлкюню сеси залны ичине сыйышмай. Шонда Кавказ ва Дагъыстан  тамурлары булангъы тю­рк­лер жыйылгъан эди.

Мажлисни башындан ахырына ерли Асият ханум жанлы ва шат кюйде юрютдю. Бир-бирев булан таныш этди. Башлап Тюркиядагъы Дагъыстан маданият жамиятны президенти Фатин Дагчынаргъа сёз берди. Ол сёзюн башлай туруп:

–Сиз барыгъыз да бизин ата топуракъларыбыздан хошгелдигиз,–деди. Бизин къурум къурулгъанлы кёп йыллар бола. Биз гьар йыл йимик тюрлю-тюрлю чаралар оьтгеребиз. Неге тюгюл, биз Дагъыстан ва Темиркъазыкъ Кавказ бизин унутгъанны сюймейбиз. Биз, Аллагь буюрса, янгы, янгы ёлугъувлар этмеге, дагъы да аралыкъланы беклешдирмеге къаражакъбыз. Бизге гелгенигиз учун разилигимни билдиремен»,–деди.

Шонда бир оланы, бир де бизин якъдан аралашдырып сёйлевлер болду. Бир-биревге юреклерибизни эшиклерин герип ачдыкъ. Магъа сёз бергенде, мурадымны  тюркче айтмагъа тюшдю.

–Бизин гьюрметли азиз къардашларыбыз, ювукъларыбыз, къурдашларыбыз. Биз сизге тамурларыгъыз баш алагъан ата топуракъларыгъыздан, ана эллеригизден къайнар саламлар гелтирдик. Биз сизден не къадар сююнегенибизни билсегиз, сюювюбюз дюньялагъа сыймажакъ эди. Бизин тилибиз де бир, юреклерибиз де бир, тамурларыбыз да бир»,–дегенде, барысы да харс уруп бизге разилигин билдирди. Шонда Дагъыс­танны Халкъ Жыйыныны депутатлары, телевидение­ни, газет-журналланы ва илмуну къуллукъчулары, жамият чалышывчулар да мукъаятлы кюйде сёйледилер. Шондан сонг бизге барыбызгъа Тюркиягъа 100 йыл деген белгиси ва  Имам Шамилни сураты булангъы алтын тюслю тизме ярайгъан, накъышлангъан бошгъаплар савгъат этдилер. Ахырда эсделик сурат да чыгъардыкъ.

Артындагъы гюн бизин дагъыдан да бек умпагьатлы, агьамиятлы ёлугъувгъа элтдилер. Айтагъаным,  Тюркия Гьукуматыны янындагъы тыш пачалыкълардагъы жамият къурумлар булан байлавлукъ юрютеген управление бу бары да оьтгерилген гьаракатланы гьар якъдан якълап кёмек этген.

Мен бу управлениеде  эксперт болуп бек гьаракат этип чалышагъан, бизге де кёмеклешген  Элиф Ялчын Акчамны атын да айрыча эсгермеге ти­йишли гёремен. О бизин Солтан-Мутну атындагъы фонд ер тербенгенде ­тю­рк­леге кёмек этгенни де эсгерди, Надирсолтанны да билегенин айтды.

Эртенги ашыбыздан сонг Тюркия Гьукуматыны янындагъы тыш пачалыкълардагъы жамият къурумлар булан байлавлукъ юрютеген  управлениени башчысы Абдуллагь Эрен бизге хош-беш этип, илиякълы кюйде къаршылады. Оьзюню гиришив сёзюнде ол бу йыл Тюрк Республикасы генг кюйде оьзюню 100 йыллыгъын белгилейгенин айтды.

–Шо бизин тархыбызны дазуларында Тюркиядагъы Дагъыстан маданият жамияты Дагъыстан ва Тюркияны культура аралыкъларын беклешдирмек учун гьар тюрлю чаралар оьтгермеге сюйдюлер. Биз оланы якълап, бары якъдан кёмеклешдик. Тюркияда Дагъыстандан, Темиркъазыкъ Кавказдан гелген къарачайлар, балкъарлар, мычыгъышлар ва оьзге  халкълар яшайгъанны сиз де билесиз. Гертисин айтса, бютюн Темиркъазыкъ Кавказны халкълары ажайып пагьмулу, къужурлу тарихи, маданияты булангъы инсанлар. Биз Дагъыстандан, Кавказдан  билимли, пайдалы, белгили адамланы, алимлени, профессорланы, язывчуланы чакъырып форумлар, симпозиумлар оьтгеребиз. Бизин управление  Дагъыстан, Темиркъазыкъ Кавказ,  Россия  булан аралыкъларыбызны беклешдирмек учун кёп ишни яшавгъа чыгъара. Ондан къайры да, тюрк гьукуматларда, Кавказда, Дагъыстанда яшайгъан тюрк миллетлер булан аралыкъларыбызны дагъыдан да яхшылашдырмакъны бизин учун да бек агьамияты бар. Гьар йыл биз эсгерген республикалар, гьукуматлар булан билим беривге, культурагъа байлавлу программалагъа гёре 10 проектден де артыкъ ишлени этмеге болдукъ. Биз тыш пачалыкълардан школаланы, лицейлени битдирген, яхшы охуйгъан яшланы биздеги оьр охув ожакълагъа тюшмеге чакъырабыз ва къабул этебиз. Ондан къайры да, магистратураларда, аспирантураларда охума сюегенлер бар буса, оланы да биз гёзлейбиз. Олай да, бизде тыш пачалыкъланы студентлерине программагъа гёре стипендиялар да бериле.

Ол оьзюню сёйлевюн тамамлай туруп, Дагъыс­тангъа тюрк тилни уьйренмеге сюегенлер учун китаплар бакъдыргъанны, аз заманны ичинде тюрк тилни билмеге къарайгъанлагъа  курслар ачылгъанны да эсгерди. Ёлу­гъувну ахырында огъар­ дагъыстанлылар шёшге де савгъат этди, эсделикге сурат да чыгъардыкъ.

 

Паху ГЬАЙБУЛЛАЕВА.

СУРАТДА: Абдуллагь Эрен (ортада) булан.

(Давамы бар).