Адамлар оьмюр сюрген чакъы, яхшы адатлагъа, мердешлеге уьйренмеге ва яшавуну боюнда олар булан пайдаланмагъа да герек. Бизин Дагъыстан ва башгъа кавказ халкъланы маданияты, адатлары, къылыкълары макъталып гелген. Атабабаларыбыздан къалгъан адатларыбызда даим уллугъа гьюрмет этме герекликни гьакъында айтыла. Шо гьакъда бизин халкъ авуз яратывчулукъ ва гьалиги девюрню шаирлерини асарларында да язылып, буварылып эсгериле.

Арив азар, къылыкъ озар деген айтыв да шону исбатлай. Кёбюсю гьалда кавказ, дагъыстан халкъларда, айрокъда уллулагъа тергев, абур, гьюрмет этивге айрыча агьамият бериле буса да, башгъа халкъларда да ёкъ тюгюл. Шо гьакъда бары да миллетлерде де айтыла.

Мен ойлашагъан кюйде, оьзюне абур этеген адамны къылыгъында уллулагъа, айрокъда ата-анагъа гьюрмет этив йимик гьислер гиччиден болмагъа герек. Къайсыбызгъа да, ожакъда, яшлар бавунда, школадагъы дарсларда къылыкъ темалагъа байлавлу шо гьакъда айтылып гелген.

Уллу шагьарлардан гелгенлер бугюнлерде шону эс эте буса да, яшёрюмлени арасында шо мердешлерден тайышып, сансымай яшамагъа сюегенлери барлыгъы талчыкъдыра.

Бугюнлерде, орамда болсун, башгъа адамлар жыйылгъан ерлерде болсун,яшёрюмлени янындан уллу­лагъа гьюрмет этив нечик де аз болгъан, гьатта сан этмей сёйлейген, пешемейген болгъан деп айтмагъа ярай. Бизин наслубузну муаллимлеге янашыву да башгъа эди, уллулагъа ери гелгенде абур, гьюрмет де гёрсетиле эди. Гюн сайын школаларда болагъан бизин мердешлеге къаршы тартышывлар, гьатта дарсланы юрютме къоймай бёлеген эришивлюклер кёп эшитиле. Охувчулар оьзлени ихтиярларын якълайгъан болуп муаллимлеге сёз къайтармагъа, гьатта дарсдан соравсуз чыгъып гетип, оьзюню менлигин гёрсетмеге къарай. Шолай охувчуланы ата-анасына муаллимлени алдында уялмагъа тюше. Яшланы тарбиясы, хасияты айланасын къуршагъанлардан гьасил бола буса да, инг башлап ата-ана гиччиден тутуп берген уьлгю къала.

Муаллимлени де алдынгъы гючю, таъсири къал­магъанлыкъ яшланы охув даражасында да гёрюне. Гьалиги яшёрюмлер, бизин де ихтиярларыбыз да бар деп, тёшюне къагъып, не этме де имканлыкъ берилген деп ойлашалар.

Оьр охув ожакълардагъы гьал дагъы да бетер десе, тамаша болмагъа зат да къалмагъан. Бугюнгю яшёрюмлер, «культурный» болуп, ягъынып-тагъынып, исбайы опуракълар да гийип юрюй. Охума барагъан къызланы бирлерине къарасанг, сагьнагъа чыкъмагъа гьазирленген йимик. Тек ич культурасы, яхшы къылыкълары болмагъан адамны тышдан боюсою, оьзю бир кепекге багьаланмас.

Яхшы адатларыбызны тас этип барагъаныбызгъа уллуларыбыз оьзлер де уьйренип къалгъанмы яда эдепсиз яшёрюмлени пасат авузларын ачдырма сюймейми, олагъа айып этеген адам да гёрюнмей.
Тек яман яда эрши ишни этеген яшланы гёргенде къайсыбыз да тартынмай англатмагъа герекбиз. Тама турса да, таш да чартлай дей, мени яшым тюгюл, магъа не авара деп къоймай, арив этип англатмагъа, яхшыны да, яманны да айырып уьйретмеге герек. Бири англамаса, башгъасы англар.

Алдагъы гюнлерде школадан оьрюм яшлар геле. 9-10 йыл чагъындагъы яшлар болмагъа ярай. Оьтюп барагъан адамлар бар экенге де къарамайлы, бири-бирине нечик арекге тюкюрюп болагъанын гёрсете. «Яшлар, не эршидир, олай ярамай, дагъы этмегиз», – дедим.

Озокъда, яшлыкъ этип, арив-эрши деп ойлашмагъандыр. Тек шо ерде ят адам тергев бергени эсинде къалар деп умут бар. Яхшы иш этгенде яшланы макътап, баракалла берип де билмеге тюше. Айлана янында этилеген рагьмулу, яхшы ишлер де яшланы эсинде къала.