Магьаммат АЛИЕВ:
«Толу ремонтгъа харлы уьйлер кёп»
Савлай Россияда йимик, Дагъыстанда да тезде къурулуп пайдаландырывгъа берилген кёп квартирлик яшавлукъ уьйлени толу кюйде ярашдырыв, демек, уллу ремонтун оьтгерив йылдан-йылгъа къолайлаша бара.
Шогъар байлавлу болуп «Дагъыстан» деген республика маълумат агентлигинде ярашдырыв ишлени юрютюв булан машгъул болагъан регион фондуну башчысы Магьаммат АЛИЕВ журналистлеге берген баяны тёбенде «Ёлдашны» охувчуларыны тергевюне де печат этиле.
– Магьаммат Абдуллаевич, Дагъыстанда уллу ремонт фонду къачан ва не мурат булан къурулгъан эди?
– Фонду федерал оьлчевюнде къурулгъан агьамиятлы проект гьисапда уьлкебизни регионларында 2014-нчю йылдан тутуп ачылгъан ва иш гёре. Аслу мурат – базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде шагьарлардагъы ва юрт ерлердеги тезде къурулгъан ва ярашдырыв ишлени оьтгеривге харлы яшавлукъ уьйлени толу кюйде ярашдырыв. Шо къуллукъну яшавгъа чыгъармакъ учун гьар уьй еси айдан-айгъа токъташдырылгъан гьакъланы да тёлемеге герек бола.
– Уьйлени толу кюйде ярашдырыв даимлик болжалгъа белгиленген фондму?
– Тюгюл, Россия Федерацияны регионлары учун о 2040-нчы йылгъа ерли белгиленген.
– Арадан оьтген йылланы натижалары рази къалдырамы? Яшавлукъ уьйлени есилери толу ремонт учун тийишли гьакъларын нечик ва некъадарда тёлей?
– Арадан оьтген 8 йылны ичинде уллу ремонтгъа лайыкълы 4 111 кёп квартирлик яшавлукъ уьйлер гьисапгъа алынгъан. Яшавлукъ уьйлерде ярашдырыв ишлер кёплюгюн эсгерилген санав да ачыкъдан ташдыра.Тюзюн айтгъанда, шоланы барысы да айлыкъ взносларын оьз болжалларында тёлемейгени саялы, ишлени оьтгеривню гезиги де йырыла, артгъа тюшегени англашыла. Муна шо саялы да уьй есилени тенг яртысындан гьакъланы судлардан таба алмаса бажарылмайгъаны гьакъда да айрыча эсгермеге сюер эдим.
– Арадан оьтген вакътини ичинде нече уьйге толу кюйде ремонт этилинген?
– Бизин фонддан таба ярашдырыв ишлер оьтгерилген уьйлени умуми санаву 600-ге ювукълашып тура.
– Магьаммат Абдуллаевич, сизин фондда гьисапгъа алынагъан уьйлени пайдаландырывгъа берилген болжалындан сонг ремонтун этмек учун нече йыл оьтмеге герек?
– Беш йыл алда пайдаландырывгъа берилген кёп квартирлик яшавлукъ уьйлер гьисапгъа алына.
– Яшавда не де бола. Бетеринден Аллагь сакъласын, арадан беш йыл да оьтмей туруп, табии балагьлардан яда буса от тюшювлерден заралланып бузулгъан уьйлени есилери кёмек тийишли буса не этмеге герек?
– Шолай гезиклерде фондну янындан таба къыставуллу гьалланы ёрукълашдырмакъ муратда заралгъа тарыгъанлагъа, озокъда, кёмеклер этилине. Шону учун федерал оьлчевде белгиленген субсидиялар да пачалыкъ кёмек гьисапда пайдаландырыла.
– Сизин фондда гьисапгъа алынгъанланы санаву гьакъда уьстде аян этилди. Артдагъы йылны гьасиллерине гёре оланы нече проценти толу ремонт фондгъа тийишли айлыкъ гьакъларын тёлей?
– Башлапгъы 3 йыл шо санав 17- 30 процентлеге етише эди буса, оьтген йыл 75 процентге ерли гётерилген. Шо да гележек учун инамлыкъны тувдура. Уьй есилери оьзлерден алынагъан айлыкъ гьакълар не ёрукъда пайдаландырылагъанын гёре ва англай. Тюзюн айтсам, уьй есилени оьмюрге уллу тайпалары шону яхшы биле, жагьиллер англама сюймейгени разисизликни тувдура. Артдагъы йылларда уьй есилери ичинде йимик, оьзлер турагъан уьйню айланасында да низам ва тазалыкъ болгъанны сюе. Шону гьисапгъа алып, фондну янындан да кёмек этилине.
– Уьйлени ичинде, айланасында ярашдырыв-янгыртыв ишлер юрюлегени белгили, артдагъы 20 йылны ичинде бизин республикабызда кёп къабатлы уллу яшавлукъ уьйлерде лифтлер бузукъ гьалда яда буса шо саялы пайдаландырылмай. Шону гьисапгъа алып, фондну янындан не йимик чаралар гёрюле?
–Янгы лифт уьй есилеге пайдаландырывгъа бермек учун багьа токътай. Шону учун оьтгерилеген къурулуш-ясандырыв ишлер дагъы да багьа олтура. Шо саялы да пачалыкъ кёмек гьисапда лифтлени алышдырмагъа регион бюджетибизден йылда 100 миллион манат харж гёрсетилине. Артдагъы уьч йылны ичинде 247 лифт алышдырылгъан. Дагъы да алышдырма тюше-генлерини умуми санаву 500-ге етише. 2022-нчи йылда да фонддан таба 53 лифтни алышдырма умут бар.
– Айлыкъ тёлевлени оьлчевлери нечик токъташдырыла?
– Озокъда, гьар уьйдеги квадрат метрлени оьлчевю толу кюйде гьисапгъа алынмагъа тарыкъ бола. Дагъыстанда толу ремонт оьтгереген фондгъа бир квадрат метр яшавлукъ майдандан айда 6,5 манат тёлене. Россияны бир-бир регионларында шо санав гьатта эки керен артыкъ болуп токътай.
– Магьаммат Абдуллаевич, толу ремонтгъа гьакъ тёлейгенлер учун не йимик енгилликлер гёз алгъа тутулгъан, кимлер тёлемей?
– Шону да уьй есилени оьмюрюне гёре токъташдырабыз. Кимлеге 30, кимлеге 50 процентни оьлчевлеринде енгилликлер этилине. Толу ремонт этив фондгъа жыйылагъан взнослардан гьалы битген лап да бузукъ уьйлени есилери азат этилине. Олар эсги уьйлер бузулгъан сонг орнуна яшавлукъ квадрат метр майданлар булан янгы къурулгъан уьйлерден таъмин этиле. Муниципал яда буса пачалыкъ гьажатлар учун топуракъ пайлары къолланма герекли уьйлерден чыгъарылагъан уьй есилер де взнослар тёлемей. Демек, шолай уьйлер бизин регион фондда да гьисапгъа алынмай. 80 йыллыкъ чагъындагъы пенсионерлер де тёлев гьакъларындан азат этилине. Шону булан янаша уьй есилени 1 ва 2 даражалы сакъатлары, агьлюсюнде сакъат авлетлери бар уьй есилери де взносланы 50 процентин тёлей. Уьй есилерине гьакъ тёленмейгени саялы, енгилликлер регион гьакимлик къурулувларыны янындан токъташдырыла. Шолайлыкъда, Уллу Ватан давну ветеранлары, афгъан ва оьзге тюрлю дав агьвалатланы, Чернобылде болгъан хатабалагьны ортакъчылары да уллу ремонт учун айлыкъ гьакъланы тёлевден азат болагъаны гьакъда айрыча эсгермеге герекдир деп эсиме геле.
– Сынав гёрсетегени йимик, бир-бир уьй есилери топуракъ пайларын, малын-мюлкюн гьакъ тёлемес учун уллу адамланы атына язып къутулма къарай. Шолай кемчиликлени алдын алмакъ учун не этмеге герек?
– Шогъар да ерли гьакимликни тергев юрютеген хас къурумлары жавап бермеге герек.
– Шолай енгилликлени токъташдырывну низамы гьакъда дагъы да не айтмагъа бажарыла?
– Мен уьстде атларын эсгерген тайпалар тийишли кагъызларын да гьазирлеп, ерлердеги пачалыкъ ва муниципал къурулувларыны къуллукъ-ларын кютеген центрлагъа (МФЦ) тапшурмагъа гереклер. Олар низамны бузагъанлагъа ёл бермей.
– Гьар уьйню сизин фондда гьисапгъа алагъанда алданокъ нечик гьазирлик гёрмеге тюше?
– Кёп квартирлик толу ярашдырывгъа лайыкълы уьйлер есилерини умуми жыйыныны къарарына гёре гьисапгъа алына. Шондан сонг бизин регион фондгъа арза язылып билдирив этилине ва шолайлыкъда, банкда уьй есини хас счёту да ачыла.
– Толу ремонт этилмеге герекли уьйлени ярашдырагъан, демек, яшавлукъ-коммунал къуллукъларын кютегенлени кимлер танглай?
– Ремонт ишлени юрютгенлени умуми жыйынны къарарына гёре оьзлер уьй есилери танглай.
– Бир тайпа уьй есилери тёлеген взнослар не учун пайдаланагъаны англашылмайгъаны саялы билмей кант эте. Фондну оьлчевюнде не йимик ремонт ишлер оьтгериле, ачыкълашдырып айтмагъа яраймы?
– Лифтлени гьакъында уьстде мен эсгердим. Шону узата туруп, уллу ремонтгъа уьйлени кюрчюлери, къалкъысы, подваллар, фасадлар гирегени гьакъда да аян этмеге ярай.
– Уллу ремонт учун гьакъ алывну низамы нечик пайдаландырыла?
– Оьзге тюрлю яшавлукъ-коммунал къуллукълар йимик алына ва шогъар гёре управляющая компания квитанциялар йибере.
\– Уллу ремонтну сан яны акъсайгъан гезиклер де къаршылаша. Шо заман кимден кёмек къаравуллама тюше?
– Озокъда, бизин фондгъа ва регионну гьакимият къурумларына билдирме герек бола.
– Магьаммат Абдуллаевич, гьали биз олтургъан бина, дагъы да ачыкълашдырып айтсакъ, Печатны уью тезде къурулгъан ва толу кюйде ремонтгъа харлы, бизин экинчи уьюбюзню есилери не гьакъда ойлаша?
– Республикабызны газет-журнал комплексини топурагъы ва шо топуракъдагъы мюлк – республиканы еслигинде. Айтмагъа сюегеним, о шагьарны гьисабына гирмейген имарат гьисаплана.
Гьазирлеген Къ. КЪАРАЕВ.
Подпись под фото: Тезде къурулгъан ДР-ни журнал-газет комплексини биналарыны толу ремонтгъа харлы тыш гёрюнюшю.
Автор чыгъаргъан суратлар.
