Яшырмагъа негер тарыкъ, Россияны башчылары малим этеген кюйде, коррупция, уьлкебизни оьзге регионлары булан тенглешдиргенде, Дагъыстанда айрыча бек тамурлашгъан ва жамиятны, экономиканы оьсювюне четимликлер тувдура. Дагъысын айтмагъанда, янгыз оьтген йыл УФСБ-ни (Аманлыкъны федерал къуллугъуну управлениесини) янындан экономиканы аманлыгъын болдурувну гёз алгъа тутуп оьтгерилген кёп къадардагъы тергевлени натижасында 344 уголовный иш ачылгъан болгъан. Шону натижасында пачалыкъны пайдасына къаршы иш гёреген талавурчулар да 4,4 миллиард манатны урлама къарагъаны аян этилинген ва оьз заманында алды алынгъан демеге ярай.
Белгили болгъан кююнде, пачалыкъ харжланы къоллавда артдагъы вакътилерде Дагестанские Огни, Избербаш шагьарланы, Къаягент, Табасаран, Хумторкъали, Акъуша, Гуниб районланы муниципал къурулувларын да законланы бузувлагъа кёбюсю гезиклерде ёл берилгени аян этилген.
Озокъда, бизин республикабызда да аслу гьалда федерал ва муниципал гьажатлар учун белгиленген программаланы пачалыкъ харжлары талавургъа айлана.
Олай болгъанда, республикабызны экономикасыны аманлыгъын болдурувгъа жаваплы ерли ва федерал къурумлар борчларына нечик янаша?
Шолай федерал ва республика оьлчевюнде иш гёреген къурумлар Дагъыстанда да аз тюгюл. Оланы янындан тергевлер де чакъда-чакъда ватандашланы ва къурумланы арзаларына гёре де, планлашдырылып да дегенлей оьтгериле ва болжаллары гечикдирилмейген кююнде гьазирленген материаллар ихтиярланы якълайгъан къурумлагъа бакъдырыла.
Тек не этерсен, шоланы авадан пайыны кёбюсю гезиклерде уьстю ачылмай, яшырылып къала.
Оьтген йыл бизин республикабызда болгъан тергевлерден сонг ватандашланы ва пачалыкъны пайдаларын якълайгъан къурумлагъа 21,5 миллиард манатны оьлчевюндеги харжлар асувлу оьз ёругъу булан къолланмайгъаны саялы 218 материал йиберилген. Тек гьалиге ерли шоланы 25-ни тюгюл уьстю ачылмагъан.
О гьакъда финанс-бюджет маяланы асувлу къоллавгъа гёз къаратагъан ва тергейген къурумланы Координация советини жыйынында гьали-гьалилерде Дагъыстанны Башчысы Рамазан Абдулатипов да ачыкъдан эсгермей болмады. Неге тюгюл, шолайлыкъда алгъа салынгъан лап да агьамиятлы милли борчланы яшавгъа чыгъармакъ муратда пачалыкъны янындан ва муниципал къурулувларыны янындан айырылагъан миллиард манатлар асувсуз харжлана ва болгъан заралны пачалыкъны пайдасына къайтарыв чаналай.
Уьлкебизни яшавлукъ экономика якъдан оьсдюрювню гьисапгъа алып къурулгъан 50 федерал программаны 18-нде 2013-нчю йыл Дагъыстан да ортакъчылыкъ этген.
Бу йыл да 24 федерал программада ортакъчылыкъ этмеге гёз алгъа тутулгъан эди. Айтмагъа сюегеним, федерал программалагъа къошулгъан сонг, шону учун пачалыкъ ва муниципал гьажатланы гьисапгъа алып гёрсетилинеген акъча маялардан да асувлу кюйде пайдаланмагъа тарыкъ бола.
Дагъыстанны Гьисап палатасыны башчысы Билал Жагьбаров баян этеген кююнде, 2013-нчю йылны ноябр айындан тутуп, 2014-нчю йылны апрель айына ерли 29 тергев оьтгерилген ва шолагъа гёре гьазирленген 62 материал тийишли къурумлагъа йиберилген. Демек, шо материалларда токъташдырылгъан кююнде, артдагъы бир айны ичинде 210 миллион манат урлангъан. Тек не этерсен, гьалиге ерли республика бюджетге урлангъан акъчаны 55 миллиону тюгюл къайтарылмай къалагъаны да гележек учун белгисизликни артдыра.
Къ. КЪАРАЕВ,
экономика ва жамият бёлюкню редактору
