Бизин якъда, демек, Буйнакскиде ва районда олайланы юрек сюер чакъы кёп де къалын тюгюл гюбюнде Бекболат деген улан да бар. Мен ону булан артыкъ ювукъ тюгюл бусам да, тезден таныйман, жамият арада огъар берилген багьа нечик экенни де бек билемен. Шону учун да огъар бош макътавлар тюгюл, саламат даражада разилик сёзлер багъышламагъа сююп, бугюн къолума къалам алдым. Саламатлыкъ о бары сав эрлеге ва тиштайпалагъа хас битимдир. Саламатлыкъны уьлгюсюн гёрме де, уьйренме де сюеген гьеч ким бар буса, Бекболатны гьар гюнлюк яшавундан ва турушундан дарс алса тюз болур. Башы да сав, битими де бютюн адамны заманланы «загьрулары» бузмай экен…
Бекболат Мусаевич Абдуллаев Ишартыда тувгъан. 1982-нчи йыл школаны охуп битдиргенде, ол кёп ойлаша турмай, Волгоград областны Камышинск шагьарындагъы оьр командалыкъ училищесине охума тюшген. Ол школа чагъынданокъ да тарих, асгерчи китапланы кёп иштагьланып охугъан. Училищени де ол яхшы къыйматлагъа битдирген. Оьзю булан бирче охугъанланы хыйлылары булан буссагьат да аралыкъланы уьзмеген.
Ол оьзюню асгер къуллугъун, яшавун йыракъ Монголияда башлагъан. Сонг Чита бойда ерлешген асгер бёлюклерде къуллукъ этген. Айлана-гёче туруп, артда да оьз Ватанына къайтгъан. 1991-нчи йылдан берли Буйнакскидеги бирлешген военкоматда жаваплы къуллукъну башын тутуп, бир айыпсыз чалыша.
Бекболат оьзю асгер къуллукъда да, яшавда да татлини де, аччыны да таман чакъы татыгъан. Буйнакскидеги бир ярахсызлар 5 къабатлы яшавлукъ бинаны атылтып бузгъанда, Бекболат да шонда, аявлуларын тас этип, кёп къайгъы гёрдю. Тек ругьдан тюшмей турмагъа, агьлю яшавун янгыдан къурмагъа амал этди.
Яшавну «къапаслары» бир аз заманлагъа ону гёнгюн бузса да, янчмады. Бирисилейине, чыныкъдырды, къатдырды. Ол янгыдан гиши сукъланардай уьй тутду. Гьали яшав ёлдашы Айнара да булан ол дёрт авлетни оьсдюре. Оланы да герти ва сав адамлар этип тарбиялавгъа кёп заманын ва гючюн багъышлай.
Асгер къуллукъдагъы тийишли болжалы битгенли, ол запасда. Ону асгерлик чини де – подполковник. Ишин бек бажарагъаны, оьзюню «тазалыгъы» саялы, ону военкоматдан гетме къоймай сакълагъаны да кёп затны англата. Бугюнлерде Бекболат Мусаевич чагъы етишген яшланы асгер къуллукъгъа гьазирлев ва чакъырыв булан машгъул бёлюкню начальниги болуп ишлей.
Ондан-мундан лакъыр эте туруп, гьали дагъыстанлыланы асгерге кёп сюйсюнмей туруп алагъан болгъанны себеплери гьакъда сёйледик.
– Бу йыл 47 уланны тюгюл алдырып болмадыкъ. Асгерге барып къуллукъ этме гьасирет жагьил уланлар кёп бар. Апрелни 1-нде башлангъан чакъырывну (асгерге йиберивню) язлыкъ болжалы июнну 15-нде битди. Англамай къалмагъансыздыр, энни биздегилени асгерге бек сачып ала. Оьр билими ёкъланы алдыртып да болмайбыз. Уьстевюне, гьар дагъыстанлы уланны 2 гиши заминликге (гарантия, поручитель) алмагъа герек. Олар (абурлу гишилер) о улан асгердеги борчларын кютеген кюйге жавап да берелер. Гёресиз чи, бизден баргъан яшланы бир-бирлери асгер Уставгъа къыйышмайгъан затланы этип къоя, умуми яда ортакъ низамны бузагъан гезиклер бола. Дагъыстанлы уланланы 90 проценти Оборона министерликге таби асгер бёлюклерде къуллукъ этелер, – деди ол.
– Россияны ватандашлары болгъан сонг, дагъыстанлыланы бу якъдан къыйыкъсытагъанлыкъ тюз тюгюл чю.
– Россияны ватандашларыны барысына да бир тенг Устав талапланы бизин бир-бир «къатарбашлар» бузагъанлыкъ, башгъа, тюзмю?! Асгер борчланы бары да уланлар бир йимик тюз кютме борчлулар. Тюзю, асгерчилени арасында да бар бизин яшлагъа бар-ёкъ айыпланы япап яманлама къарайгъанлары. Шону учун да бизден асгерге баргъан уланлар низамны айра да бек сакълама гереклер, артда бир къайдагъы къалмагъаллагъа тарымаслар.
Бизде асгерге гёнгюллю кюйде барма сюеген яшлар кёп. Тек барын да алып болмайсан. Бу масъала бизден гьасил тюгюл, Москвадагъы башчылардан гьасил. Бара-бара биздеги гьал ёрукълашар деп эсиме геле.
Асгерге баргъандан сонг берилеген военный билети болмаса, нечакъы жигерли касбучу буса да, ону айрокъда Россияны ичинде ишге алмайлар. Биздегилери де, оьрдегилери де гьакълашып, чагъы етишген ва савлугъу яхшы бары да уланланы чёплеп асгерге алагъан кюйню этер деп ойлашаман, – деди Бекболат, бу терс салынгъан масъалагъа оьзюню жаны къыйналагъанны исбат эте туруп.
Бекболат, амалдан гелеген кюйде, кимге де, айрокъда уьзюрю тайпагъа бир затсыз гьавайын кёмек этмеге къурулуп тура. Шону учун да ону таныйгъанланы барысы да: иш ёлдашлары да, кёп дос-къардашлары да огъар гьакъ юрекден рази де дюр ва огъар: «Бекболат – бек саламат ва сав улан», – дейлер. Шо токъташдырывгъа бек инамлы кюйде мен де къол саламан.
Абдулла Бугленли.
Суратда: Б. Абдуллаев иш уьстюнде.
Бекболат Мусаевич Абдуллаев Ишартыда тувгъан. 1982-нчи йыл школаны охуп битдиргенде, ол кёп ойлаша турмай, Волгоград областны Камышинск шагьарындагъы оьр командалыкъ училищесине охума тюшген. Ол школа чагъынданокъ да тарих, асгерчи китапланы кёп иштагьланып охугъан. Училищени де ол яхшы къыйматлагъа битдирген. Оьзю булан бирче охугъанланы хыйлылары булан буссагьат да аралыкъланы уьзмеген.
Ол оьзюню асгер къуллугъун, яшавун йыракъ Монголияда башлагъан. Сонг Чита бойда ерлешген асгер бёлюклерде къуллукъ этген. Айлана-гёче туруп, артда да оьз Ватанына къайтгъан. 1991-нчи йылдан берли Буйнакскидеги бирлешген военкоматда жаваплы къуллукъну башын тутуп, бир айыпсыз чалыша.
Бекболат оьзю асгер къуллукъда да, яшавда да татлини де, аччыны да таман чакъы татыгъан. Буйнакскидеги бир ярахсызлар 5 къабатлы яшавлукъ бинаны атылтып бузгъанда, Бекболат да шонда, аявлуларын тас этип, кёп къайгъы гёрдю. Тек ругьдан тюшмей турмагъа, агьлю яшавун янгыдан къурмагъа амал этди.
Яшавну «къапаслары» бир аз заманлагъа ону гёнгюн бузса да, янчмады. Бирисилейине, чыныкъдырды, къатдырды. Ол янгыдан гиши сукъланардай уьй тутду. Гьали яшав ёлдашы Айнара да булан ол дёрт авлетни оьсдюре. Оланы да герти ва сав адамлар этип тарбиялавгъа кёп заманын ва гючюн багъышлай.
Асгер къуллукъдагъы тийишли болжалы битгенли, ол запасда. Ону асгерлик чини де – подполковник. Ишин бек бажарагъаны, оьзюню «тазалыгъы» саялы, ону военкоматдан гетме къоймай сакълагъаны да кёп затны англата. Бугюнлерде Бекболат Мусаевич чагъы етишген яшланы асгер къуллукъгъа гьазирлев ва чакъырыв булан машгъул бёлюкню начальниги болуп ишлей.
Ондан-мундан лакъыр эте туруп, гьали дагъыстанлыланы асгерге кёп сюйсюнмей туруп алагъан болгъанны себеплери гьакъда сёйледик.
– Бу йыл 47 уланны тюгюл алдырып болмадыкъ. Асгерге барып къуллукъ этме гьасирет жагьил уланлар кёп бар. Апрелни 1-нде башлангъан чакъырывну (асгерге йиберивню) язлыкъ болжалы июнну 15-нде битди. Англамай къалмагъансыздыр, энни биздегилени асгерге бек сачып ала. Оьр билими ёкъланы алдыртып да болмайбыз. Уьстевюне, гьар дагъыстанлы уланны 2 гиши заминликге (гарантия, поручитель) алмагъа герек. Олар (абурлу гишилер) о улан асгердеги борчларын кютеген кюйге жавап да берелер. Гёресиз чи, бизден баргъан яшланы бир-бирлери асгер Уставгъа къыйышмайгъан затланы этип къоя, умуми яда ортакъ низамны бузагъан гезиклер бола. Дагъыстанлы уланланы 90 проценти Оборона министерликге таби асгер бёлюклерде къуллукъ этелер, – деди ол.
– Россияны ватандашлары болгъан сонг, дагъыстанлыланы бу якъдан къыйыкъсытагъанлыкъ тюз тюгюл чю.
– Россияны ватандашларыны барысына да бир тенг Устав талапланы бизин бир-бир «къатарбашлар» бузагъанлыкъ, башгъа, тюзмю?! Асгер борчланы бары да уланлар бир йимик тюз кютме борчлулар. Тюзю, асгерчилени арасында да бар бизин яшлагъа бар-ёкъ айыпланы япап яманлама къарайгъанлары. Шону учун да бизден асгерге баргъан уланлар низамны айра да бек сакълама гереклер, артда бир къайдагъы къалмагъаллагъа тарымаслар.
Бизде асгерге гёнгюллю кюйде барма сюеген яшлар кёп. Тек барын да алып болмайсан. Бу масъала бизден гьасил тюгюл, Москвадагъы башчылардан гьасил. Бара-бара биздеги гьал ёрукълашар деп эсиме геле.
Асгерге баргъандан сонг берилеген военный билети болмаса, нечакъы жигерли касбучу буса да, ону айрокъда Россияны ичинде ишге алмайлар. Биздегилери де, оьрдегилери де гьакълашып, чагъы етишген ва савлугъу яхшы бары да уланланы чёплеп асгерге алагъан кюйню этер деп ойлашаман, – деди Бекболат, бу терс салынгъан масъалагъа оьзюню жаны къыйналагъанны исбат эте туруп.
Бекболат, амалдан гелеген кюйде, кимге де, айрокъда уьзюрю тайпагъа бир затсыз гьавайын кёмек этмеге къурулуп тура. Шону учун да ону таныйгъанланы барысы да: иш ёлдашлары да, кёп дос-къардашлары да огъар гьакъ юрекден рази де дюр ва огъар: «Бекболат – бек саламат ва сав улан», – дейлер. Шо токъташдырывгъа бек инамлы кюйде мен де къол саламан.
Абдулла Бугленли.
Суратда: Б. Абдуллаев иш уьстюнде.
