Йырчы Къазакъны эсделигине, ону гьюрметине гюл байламлар салгъан сонг, жыйынны Шейит-Ханум Алишева ача туруп, булай деди:

–Биз гьар заман абур этип гелген, бизин битмес оьктемлигибиз, тюгенмес пагьмубуз, классигибиз Йырчы Къазакъгъа бугюн де абур этмеге, ону яратывчулу­гъуна  базынмагъа, эсге алмагъа, алгъышлы сёзлер айтмагъа  жыйылгъанбыз. 150 яда  160 йыллар алда Йырчы Къазакъ этген буварывлармы яда шолай болмасны алдын алмакъ учун тюп маъналы ойлармы бизге айтылгъан, бизин къысматыбызны алышдырмакъ учун айтылгъан ёравлармы, мен ону асарларын къайтара-къайтара охуйман. Къумукъланы къысматында, яшавунда бугюн де, энниден сонг да Йырчы Къазакъ болмагъа тийишли. Гьар къумукъ агьлюде Къазакъны китабы болмагъа герек.

Дагъыстанны язывчуларыны союзуну председатели, Дагъыстанны халкъ шаири Магьаммат Агьматовгъа сёз бериле:

– Аявлу къурдашлар, адатланып гелген кюйде, биз бугюн Дагъыстан поэзияны гюнлерин Йырчы Къазакъны гюнюнден башлайбыз. Бизин учун ругь, тил, халкъ варислигибиз, байлыгъыбыз бек агьамиятлы. Тек арт вакътилерде бизин классик­лерибизни китаплары, асарлары охулмайгъан болуп барагъаны талчыкъдыра. Бизин арабызда Йырчы Къазакъны ва Дагъыстанны башгъа милли классиклерини асарларын гёнгюнден билеген, оьзлер китап болуп оланы асарларын ойларында алып юрюйген адамларыбыз барлыгъы сююндюре. Классиклерибизни шиърулары йырлагъа салынгъан, яш наслуну олар булан таныш этмек учун гьаракат юрюле. Булай эсге алывлар, айрокъда бугюн аз сынавлу миллетлени тиллери оьлмеге бола дейген девюрде шаирлерибизни асарлары бизге насигьат берегенни унутмагъа тюшмей. Шаирлер гьар заманда да халкъны башына тюшюп ёл гёрсетип, халкъ булан бирче болуп, тюзлюкню, гертиликни сёйлеп юрюген. Олар оьзлени къаравларын, ойларын шиъругъа салып, халкъгъа тюзлюкню етишдирме къаст этген. Биз бугюн Йырчы Къазакъны эсге ала туруп, яшавда оьзюбюзню ишлерибиз, гьаракатыбыз, пагьмубуз булан гележек наслуланы эсинде яшама, олагъа уьлгю болма герекни унутмагъа тюшмейбиз. Гьар йыл биз классиклерибизни, бугюн арабызда яшайгъан язывчуларыбызны юбилейлерин, эсге алыв гюнлерин оьзюбюзню гёрсетмек учун тюгюл, оланы уьлгюсюнде тарбияланмакъ учун оьтгеребиз. Бугюн барыгъызны да, савлай къумукъ халкъны, дагъыстан халкъны Йырчы Къазакъны гюню булан къутлайман. Гьар миллетни, гьар халкъны Йырчы Къазакъ йимик адамлары болгъанны, ону поэзиясыны усталыгъыны оьрлюгю йимик уьстюнлюклер  ёрайман. Яшасын поэзия! Яшасын Йырчы Къазакъ!

Йырчы Къазакъны яратывчулугъун ахтарывда, ону халкъгъа етишдирмекни гьайын этивде, асарларын уьйренивде оьмю­рюн йибергенлени арасында профессорубуз Абдулкъадир Абдуллатипов да бар.

– Гьюрметли ёлдашлар, мен бугюн барыгъызны да бу шатлы адабият гюн булан къутлайман. Къазакъ бизин тюгесилмейген къылыкъ байлыгъыбыз, чеберликни устасы. Оьзюбюзню къылыгъыбыз, ягьыбыз, намусубуз булан биз ону хасиятына, къылыгъына аз буса да тенг болуп болсакъ, бизге уллу насип болур эди. Къазакъ оьзю яшагъан замандан къайры да, гележек заманны гьакъында да сёйлеген. Къазакъны шу эсделиги сама шагьарны балансына алынмагъан. Шо саялы да пачалыкъны янындан Къазакъны эсделигине къуллукъ этилсин учун,  документлени онгарып  айланагъан заманым. Къазакъ бизин йыллар бою бирикдиреген жан азыгъыбыз, огъар ошамагъа, гьар йыл жыйылып шулай гюнлер оьтгермеге бизге Аллагь насип этсин.

Йырчы Къазакъны яратывчулугъун, яшавун ахтарып, шиъруларын жыйып китаплар чыгъаргъан белгили алим Салав Алиевге сёз бериле:

–Къазакъны гюню гьар йыл оьтгериле болгъан сонг, мени ойларымны да сизге етишдирме сюемен. Бизин шулай гюнлерибизде янгыз Къазакъны яшавуну, яратывчулугъуну гьакъында сёйлеп къойгъан булан таманлыкъ этмей. Бизин яшавда янгылыкъны излетеген, масъалаларын гётереген гюнлер болса эди деп эсиме геле. Къазакъны яратывчулугъуну уьстюнде ишимни узатаман. Къазакъны охуй туруп, юрегимни талчыкъдырагъан ойлар бар. Бугюнгю бизин адабиятыбызда, поэзия яда проза болсун, мени къаравумда, тарлашып барабыз. Дюньяны гёреген кююбюз тарлыкъгъа айланып барагъанны гьис этемен. Шо ягъындан къарагъан заманда, бир милли газетни охусанг, хоншуда тийип турагъан халкъланы яшаву нечик экенни билмеге къыйын бола. Йырчы Къазакъны поэзиясына, бугюнгю шаирлерден Расул Гьамзатовну поэзиясына къарагъанда, тенглешдиргенде, бир шиърусу да, не темада язылгъан буса да, дюньяны даражасына, оьр инсанлыкъны даражасына чыкъмай  туруп битмей.

Дюньялар айланмайдыр дёгерейген чар йимик,

Нече де бек англайсан уьч къулагъынг бар йимик.

Къайсы шиърусун алсакъ да, дюньяны даражасына чыкъмай туруп арты гелмеген. Шо саялы бугюн бизин адабиятчылагъа айтма сюемен, не милли даражада, къайсы халкъны гьакъында яза бусакъ да, биз оьзюбюзню халкъыбызны да унутмай, Дагъыстанны къутгъармай туруп бир миллет де гётерилип болмай. Биз оьзюбюзню халкъыбызны да ойлаша туруп, бизге Аллагьутаала берген ватанны оьр даражагъа гётермеге герекбиз. О да –Дагъыстан, о да – Россия! Кёп савболугъуз.

«Ёлдаш» газетни баш редактору Камил Алиев:

–Йырчы Къазакъны гюню байрам гьисапда мердешли болуп битген, яхшы адатгъа айлангъан. Тарихге гёз къаратсакъ, Йырчы Къазакъ бизин биргине-бир милли шаирибиз. Дагъыстандан тышда да ол милли шаир гьисапда танылгъан. Муна бир нече гюнлер бола биз Тюркиягъа  Эскишегьирде оьтгерилген китап къурултайына барып гелдик. Сапаргъа баргъан заманда алып бармакъ учун китапланы ахтаргъан заманда, Йырчы Къазакъны артда чыкъгъан китапларындан биз алып баргъан 60 китапны арасында  бир китап бар эди. Шо китапланы барысын да биз Эскишегьирни мэриясыны китапханасына савгъат этдик. Айтагъаным, мунда артдагъы йыллар жагьиллер классиклени охумайгъан болгъан деп айтып гетди. Къумукъ классиклеге гьали де олай аврув тийип битмеген, ону биз Тюркиягъа баргъанда да гьис этдик. Къарачайлы Уфукъ Тузман ювугъубуз бизден Йырчы Къазакъны китабын тилеп алды. 19-нчу юз йылда Йырчы Къазакъны биргине-бир шиърусу чыкъгъан болгъан буса, артдагъы 20 йылны ичинде шиъру китап болуп уьч керен чыгъып тура.

Бизде, къумукъларда, бирдагъы-бир мердеш тувгъан. Гетген йыл бизин КНКО деп юрюлеген маданият илму-жамият къурумубуз Йырчы Къазакъны медалын чыгъарды. Бир нече адамларыбызгъа медаль берилме де берилди.

Мунда билдирме сюемен: айрыча жы­йын этилип, редакцияда Йырчы Къазакъны медалы бирдагъы ёлдашлагъа тапшурулажакъ. Медальгъа лайыкълы болгъанланы арасында Йырчы Къазакъны гьакъында поэмалар язгъан шаир Бадрутдин Магьамматов, Йырчы Къазакъны шиъруларын орус тилге гёчюрген алимибиз профессор Камил Ханмурзаев, Тюркияда биринчилей къумукъланы сайтын ачып, шонда Йырчы Къазакъны шиъруларын ерлешдирип, ону булан биринчи таныш этген адам, алим, профессор Пекажар Четин бар. Шу уьч де адамгъа медаллар тапшурулажакъ.

Байрамны барышында Дагъыстанны халкъ шаири Агьмат Жачаев шиърулар охуду. Машгьур шаирни гюнюне школалардан гелген охувчулар да ону шиъруларын чебер кюйде охудулар, йыравлар Россияны ат къазангъан артисткасы Бурлият Элмурзаева, Дагъыстанны халкъ артисткасы Зайнап Абсаматова, Дагъыс­танны ат къазангъан артисткасы Хадижат Ибрагьимова йырлар йырлады. Бу чарада Торкъали орта школадан гелген охувчу яш Салимсолтан Исмайылов да къомуз согъуп йырлады. Таргъу, Янгы Таргъу, Агъачавул школаланы охувчулары да Къазакъны гьюрметине ону шиъруларын чебер кюйде охуду.

Йырчы Къазакъны шиърулары халкъны авзунда асрулар бою къалажакъгъа шек­лик ёкъ. Неге тюгюл оьтген асруну адамы даим тюзлюкню, дослукъну сёйлеп, чебер сёзню устасы болуп гелген.

 

 

 

Патимат Бекеева.

Автор чыгъаргъан суратлар.