Ислам динге гёре, кимесе бирев оьзюне пайда алмакъ учун башгъа биревге нени буса да берегенлик урушбат гьисаплана. Шо буса уллу гюнагьлардан санала. О ислам дин булан къатты кюйде гери урула.
Шолайлыкъда алынгъан мал да гери урула. Шону къоллайгъаны саялы да жаза болажагъы гьакъда Магьаммат Пайхаммарны (аллайгьи салам) хыйлы гьадислеринде билдирилген. Амма бир-бир гезиклерде адам урушбат бермесе, амалсыз болагъан кюй де бола.
Айтагъаныкъ, гьар бусурмангъа да урушбат берип, оьзюню ихтиярындагъы малын къайтармагъа яратыла. Шондан сонг да, пеленче бирев ишге тюшмек учун урушбат бере буса, мунда уьч тюрлю гьалны гьисапгъа алмагъа герек. Биринчиси: пеленче адам ишин биле. Оьзю танглагъан къуллукъда ишлемеге ихтиярлы бола туруп, акъча бермесе, ол шо ишге тюшмеге болмай. Башгъа иш тапмагъа да бажарылмай буса, ол гьакъ тёлеп, шогъар тюшмеге бола. Шолайлыкъда, ол къазангъаны яратылагъанларындан санала. Экинчиси: пеленче адам сайлагъан ерде ишлеп бола. Ишин де биле, тек ол башгъа ерге тюшмеге бола туруп, оьзю сюйген ерге тюшмек учун урушбат бере буса, шо гьарам санала. Амма ишге тюшген сонг огъар шонда ишлемеге яратыла. Ону къазанчы да яратылгъанларындан болур. Уьчюнчюсю: пеленче адам ишин де билмей. Оьзюню билим даражасы шо къуллукъда чалышагъан касбучугъа салынагъан талапланы кютмек учун етишмейгенин англай туруп, ишге тюшмек учун урушбат бере буса, шо – гьарам. Ол алагъан алапа да гьарам. Бу кюйдеги къайда оьзге гезиклерде де гьисапгъа алына, къоллана.
Шолай, Абу Гьурайра етишдирген гьадисде айтылагъан кюйде, Магьаммат Пайхаммар (аллайгьи салам) урушбатны алагъанны, берегенни ва арачылыкъ этегенни де налатлагъан.
Сыйлы Къуранда да айтылагъан кюйде, гишини малына ихтиярсыз кюйде ес болув – гюнагь. Шо гьакъда Къуранны «Аль-Бакъара» деген сурасыны 188-нчи аятында булай айтыла (маънасы): «Арагъыздан биригиз законсуз ёлда башгъаланы малын ашамасын. Ондан сонг сиз барып шону (ихтиярсыз алгъаныгъызны пайын) гьакимиятны вакилине адамлардан алгъангъа гюнагь кюйде еслик этмек муратда, гюнагь экенни биле-биле туруп да бересиз.
Насрулла БАЙБОЛАТОВ.
