Топуракъны еси де, къуллукъчусу да болса боламы?

Озокъда, «Дагъыстанны агропромышленный тармагъыны асувлугъу» учун деген агьамиятлы милли борчну талапларын яшавгъа чыгъармакъ учун асувсуз къалып турагъан ерлени толу кюйде пайдаландырмагъа тарыкъ бола.Тек не этерсен, шо масъаланы ёрукълашдырмакъ учун бугюн бизге кёп зат етишмей. Республикабызны агропромышленный тарма­гъыны къуллукъчулары, сабанчылар артдагъы йылларда не йимик четимликлеге уруна?

– Республикабыздагъы юрт хозяйство агьамияты булангъы топуракъланы бугюнгю техника база булан толу кюйде ишлетмеге бажарылмай, – дей ДР-ни Гьукуматыны Председателини юрт хозяйство масъалалагъа къарайгъан заместители Шарип Шарипов. – Сонг да, авлакъланы сугъармагъа сув етишмейгенлиги борчланы толу кюйде яшавгъа чыгъарма имканлыкъ бермей.

Гьали къысгъа болжалны ичинде бары да авлакъ ишлени толу кюйде машинлешдирмеге ва топуракъланы сугъармагъа бажарылмайгъаны гьакъ. Неге десегиз, шолай четим гьал бир йылны ичинде тюгюл, артдагъы 20 йылланы узагъында тувулунгъан. Мисал учун айтсакъ, 1990-нчы йылдан алда бизин республикабызны юрт хозяйство предприятиелери йылда 1000 минг трактор сатып ала эди. Дагъысын айтмай къойсам да, 2013-нчю йылда бизин республикабызгъа 127 трактор гелтирилген. Алдагъы йыл буса 87 трактор алынгъан болгъан. Неге шолай аз, лизингни имканлыкълары не саялы бизин рес­публикабызгъа асув бермей?

Шарип Исмайыловични далиллерине гёре алдагъы йылларда лизинге техника алгъанлар борчларын заманында къайтармай ва шо саялы бизин республикабызда лизингни имканлыкълары осал къоллана. Белгили болгъаны йимик, бизин республикабыздагъы юрт хозяйство продукцияны 80 процентге ювугъу сабанчы-фермер хозяйстволарда (КФХ) ва абзар хозяйстволарда (ЛПХ) болдурула. Нечик? Аслу гьалда олар оьз имканлыкълары булан амал эте.

Ерлердеги сабанчыланы бирлешивлеринден, кредит ва лизинг къурумланы чалышывундан топуракъ пайларын онгача ишлетегенлеге пачалыкъ кёмек де тийишли даражада гёрсетилмей. Муна шо саялы да, аслу гьалда къол загьмат булан амал этеген мадарлы тайпалар учун продукцияны оьзюне токътайгъан багьалары да тёбенлешмей. Республикабызны ичинде болдурулагъан умуми продуктну оьлчевлери де осал оьсе. Бугюн бизин респуликабызда топуракъланы еси де, олагъа къуллукъ этегенлер де болса боламы деген сорав тувулуна. Озокъда, болмай! Шу гьалиги бар кююнде бизин республикабызгъа тышдан юрт хозяйство продукцияны 60 процентге ювугъу ташылып туражакъ. Бир башлап о гьакъда ойлашмагъа тарыкъ бола.

Тюзю, арт вакътилерде агропромышленный тармакъны асувлугъун артдырывгъа тергев бир къадар къолайлаша. Демек, бу йылгъа республикабызны агропромышленный тармагъын оьсдюрювге республика бюджетден 1 миллиард манатны къадарында акъча маялар айырылгъан. Алдагъы йыллардан эсе шо кёп.

         Озокъда, акъча маяланы гёрсетип къойгъан булан да иш битмей. Айтмагъа сюегеним, республикабызны халкъ хозяйствосун гётермек учун айырылагъан бюджет маялар тийишли ёругъу булан асувлу кюйде къолланмай. Шолайлыкъда, Дагъыстанны экономикасыны аманлыгъын болдурувгъа къарайгъан советини ахырынчы гезик болгъан жыйынында Дагъыстанны Башчысы эсгерген кюйде, 2013-нчю йылда да 20 миллиард манатны оьлчевюндеги бюджет ва бюджетге гирмейген акъча маялар тийишли ёругъу булан къолланмагъаны ойлашдыра. Неге десегиз, шогъар байлавлу болуп ерлердеги сабанчыланы, авлакъчыланы авадан пайы разилигин билдире. Топуракъчылыкъ булан машгъул болагъан тайпаланы шу кюйде талаплары къыйыкъсытылагъанны гьисапгъа алмай турсакъ, «Экономиканы ачыкълыгъы учун» деген проект чаналаса, юрт хозяйствону ва башгъа  халкъ учунгъу агьамиятлы тармакъларыбызны оьсювюне де инанмагъа къыйын.

К. КАРАЕВ.