Гертилей де, шо дав къалмагъаллар башлангъан 1999-нчу йыл, бары да дагъыстанлылар бир къолну бармакъларыдай биригип, душмангъа къаршы гётерилди. Азатлыкъ ва харлысызлыкъ учун бирев де азиз жанын аямады. Къоччакъ уланлар дав дегенде дувлап атлагъа минди, уллудан оькюрюп гелген намартланы токътатды.
Амма шо харлысызлыкъ, шо уьстюнлюк дагъыстанлылагъа нечакъы да багьа токътады. Нечесе къоччакъ уланларыбызны, ювукъ адамларыбызны тас этдик. Аналагъа шо гюнлерде кёп авур намусланы башдан гечирме, бандитлени дагъытывгъа гёнгюллю кюйде къуршалгъан аявлу уланлары учун талчыкъма тюшдю.
Буйнакск районну Ишарты юртунда Магьамматны ва Атикатны агьлюсюнде тувгъан Агьмат Устарханов – шо къыйынлы агьвалатланы оьз гёзлери булан гёрген, душманны дагъытывда актив кюйде ортакъчылыкъ этген уланланы бириси. Къысмат шолай буюргъандыр дагъы, ону атасы тез гечинген, шо вакътиде Агьматгъа 12 йыл бола болгъан. Анасы ону бек адилли, намуслу улан этип тарбиялагъан. Рагьмусу да бар, пагьмусу да бар Агьмат – халкъарада болсун деген улан. Анасыны умутларын ол ерде ятма къоймады.
Ана! Яшларынг учун сен не къыйынлар гёрсенг де къайырмайсан, олар авругъанча, оьзюнг аврума да къабулсан. Ана юрек яшлардан тоймай, оланы терс ёлгъа гетмеге къоймай.
Школада да Агьмат яхшы охуйгъанланы арасында болгъан. Бир башлап ол Ишартыдагъы орта школада, сонг ата-анасы Магьачкъалагъа гёчгенде, мундагъы 33 номерли школада охугъан. Ёлдашлары ону сёзюне инангъан, огъар аркъатаягъан. Яш йылларындан берли ол айтгъан сёзюн ерде ятма къоймай яшама уьйренген. Намус, ягь, эдеп, къылыкъ – ону учун лап агьамиятлы англавлар.
Армиягъа гетип, ватандаш борчун кютюп къайтгъанда, ол Буйнакскидеги медицина училищеде охуп, фельдшерни касбусуна ес бола. Магьачкъаладагъы ва Буйнакскидеги савлукъ сакълав ожакъларда 4 йылгъа ювукъ заман касбусуна гёре ишлей. 1994-нчю йылда ол, дыгъар байлап, Буйнакскидеги асгер бёлюкню медицина ротасына тюше. Пап-парахат ишлеп турагъан вакътиде, 1999-нчу йылны август айында, Дагъыстанны Ботлих районундан пашман хабарлар гелме башлай. Бир тайпа давлубазлар гелип, ерли халкъ да олагъа къаршы чыгъып, дав къалмагъаллар башлана.
Дав деген сёз нече де яман чалына къулакъгъа. Давлар-явлар дюнья махлукъгъа бир заманда да пайда гелтирмеген, оьлтюрювлер, дагъытывлар болса тюгюл. Ватанын, ана топурагъын якъламакъ – биринчилей асгер къуллукъчулагъа тапшурулагъан борч. Шо борчну биз оьзюню гьакъында язагъан улан намуслу кюйде кютген деп инамлы кюйде айтмагъа ярай.
1999-нчу йылны август айында командирлерини буйругъуна гёре Буйнакскидеги асгер батальонну къуллукъчуларыны колоннасы Ботлих районну Тандо юртуна бакъдырыла. Шо колонна булан медфельдшер гьисапда Агьмат да гете. Токъташдырылгъан ерге етише — етишмей, булагъа багъып душманны снайперлерини атышыву башлана. Колоннаны алдындагъы БМП машин яллай. Яралангъанлар кёп, барысына да кёмек этмеге етишмей. Агьмат Устарханов асгер ёлдашы Александр Исакъов да булан бирге тютюн этеген шашкаланы да къоллай туруп, 27 яралыны къутгъара, оланы къоркъунчсуз ерге чыгъарып, тийишли медицина кёмекни эте. Огъар оьзюне де яра тие, санлары бек бише. Шо гьалында да ол ёлдашларын къутгъаргъан, оьзюн ойлашмайлы, оланы гьайын этген.
Нечесе айлар булан огъар госпиталларда ятма тюшген. Къоччакъ уланны яраларын Магьачкъаладагъы, Ростовдагъы врачлар бакъгъан ва ону аякъгъа миндирген. Шо йыл гюзню ахырында РФ-ни Оборона министерлигини «Красная звезда» деген газети Буйнакскидеги 136-нчы айры мотострелковый асгер бригаданы медротасыны фельдшери, прапорщик Агьмат Устархановгъа Россияны Игити деген оьр ат берилсин учун документлер гьазирленген деп язып билдире. Гечге таба огъар Къоччакълыкъны ордени тапшурула. 2000-нчи йылны ахырында Россияны Президенти В. Путин Агьмат Устарханов ва ону анасы булан болгъан ёлугъувуну вакътисинде къоччакъ улангъа эсделик савгъат да берген. Тек шо дав къалмагъалларда 27 солдатны оьлюмден къутгъаргъан, 27 ана уланлары саялы гёзьяш тёкмей, къайгъы гёрмей яшасын учун оьзюн аямагъан къоччакъ улангъа Игит ат берилмеген кюйде къалды.
Агьмат – оьзюню ишин яхшы билеген, асгер къуллукъдагъыланы арасында абур-сый къазангъан улан. Бу сёзлерибизни гертилигин исбат этмек муратда бираз алларда шо асгер батальонну командирини атына Краснодар крайдан гелген кагъыздан бир нече сатырланы эсгермеге сюебиз: «Бизин уланыбыз Мукиенко Сергей асгер борчун кютеген ерде ишлейген командирлеге, ону насигьатчыларына, айрокъда психолог Агьмат Магьамматович Устархановгъа баракаллабызны билдиребиз. Бек жаваплы ва яхшы адам ол. Уланыбызны гёрме гелгенде, ол бизин нечакъы да арив къабул этди, ону спорт булан машгъул болувуна да гьайлы янаша. Талаплы буса да, тюзлюкню сюеген улан, бажарывлу касбучу. Баракалла болсун огъар…»
Ватанына гьалал къуллукъ этеген, намуслу, къоччакъ улан Агьмат Устархановну уьлгюсю яш наслугъа, айрокъда асгер къуллукъгъа гьазирленегенлеге бек гьажатлы. Не къыйынлар гёрсе де, ол къажымагъан, ругьдан тюшмеген, яхшы хасиятларын артдыра туруп яшагъан ва яшай.
Гь. ГЬАЙБУЛЛАЕВ.
