Гьали мен оьзюню гьакъында айтма сюеген Шамсутдин ва Зулманат Гьажиевлени агьлюсю де – къалгъан башгъа кёбюсю агьлюлени йимик, яшав деген уллу денгизни толкъунларындан бадырамай оьтген, оьзлени яшавлукъ муратларына етген агьлю. Оланы Буйнакск районда ва шагьарда, айрокъда эсли наслуну арасында яхшы танымайгъан гьеч бирев ёкъдур деп айтсам, янгылыш болман. Халкъгъа яхшы таныш ёлдашланы гьакъында язма, бир ягъындан алгъанда, тынч да бола, башгъа ягъындан, къыйын да бола. Мен гьали оланы агьлю тюзевлюгюню сырларын аян этивге къолай агьамият берип язма токъташдым.
Муна Шамсутдин ва Зулманат бир уьягьлю къуруп яшайгъанлы гьали 50 йылдан оьтген. Бу эки де кесни районну «алтын хазнасына» язса да ярардай гьал бар. Оьзлени гьаманлыкъ намуслу иши, жамият къастлыгъы саялы олар абур къазангъанлар. Шогъар мисалланы гезиги булан къысгъача айтып оьтейим. Шамсутдин ата юрту Тёбен Къазанышда охугъан, бир гесек заман къойчулукъ касбуну да кютген.
1962-нчи йыл Дайит Дайитов райкомну 1-нчи секретары заманда партияны райкомунда шофёр этип Шамсутдинни чакъыра. Бу ишде ол аз заманны ичинде гьюрметге ес де бола. Къаттыгюн, байрам деп къарамай, ол гьар гюн гьакимни де миндирип, бары да юртланы эллей. Эртен тез гетип, гече болмай тюгюл уьйге къайтмас. Айрокъда тюшюмлени къайтарагъан вакъти. «Волга» машинин гьар заман «къурчакъ» йимик этип сакълагъан. Гьасили, 40 йыл бою ол районну 1-нчи гьакимлерини машинлерин гьайдавчу болгъан. Шо йылланы ичинде Шамсутдин Жамаевич 11 «Волга» машинни алышдыргъан. Оьзлени де сагьат йимик ишлейген кюйде этип башгъалагъа тапшургъан. Машини бузулуп бир керен сама да ёлда къалмагъан. Ону шо таза гьаракаты къыйматсыз къалмагъан. 1982-нчи йыл огъар «ДАССР-ни транспортуну ат къазангъан къуллукъчусу» деген ат берилгени нечакъы да тюз ва гьалал. Айыпсыз ишлейгени учун Дайитни заманында огъар башлап эки уьйлюк, артда да уьч уьйлюк квартир бергенлер. Сонг, дагъы да огъар гезиксиз «Запорожец» машин де сатып берген болгъанлар. Гьар тюрлю заманларда алгъан 6 тюрлю медалы да бар.
– Тюзю, магъа бир гюн де дегенлей токътав, къаттыгюн сама яллыкъ болмагъан. Шо гьалда ишлеп болмас эдим, эгер де агьлюм мени англамай болгъан эди буса. Озокъда, къатынын макътамакъ бизде арив де чи гёрюнмес. Тек, гьали сама айтсам тюз болур, агьлюм, авлетлеримни анасы магъа кёп чыдады, мен агьлю саялы да къаныгъып ишлейгенимни ол заманында англады. Чыдагъан чыгъар чыр башгъа… деп нече де дурус айтылгъан. Биз бир арбагъа егилген эки атны йимик яшап гелгенбиз, яшавлукъ «арбабызны» тарыкълы кюйде тартып гелгенбиз. Гьали, баягъы, гёресиз – «отдыхдабыз». Яшав къысгъа зат экен. Тек биз яшав ёлубузну гечирген чакъы, мезгилин гьёкюнч этер йимик гьалгъа тюшмей оьтгенбиз. Аллагьгъа шюкюр! – деди Шамсутдин агъай.
Тюзюн айтса, Зулманат да – гьеч биревден де артда къалмайым деп яшагъан тиштайпа. Оьмюрюню лап асил кёп йылларын ишге багъышлагъан. Къазанышдагъы школаны битдирип, педучилищеде билим ва касбу алгъан. 1973-нчю йыл пединститутну заочно охуп битдирген. 60-нчы йылларда бирлешген газетни корректору болуп бир нече йыллар чалышгъан. Хыйлы йыллар комсомолну райкомуну гьисап юрютюв секторуну башчысы болгъан. Сонг, 20 йыллагъа ювукъ районну социальный идарасында инспекторну борчларын бажарывлу кюйде кютюп гелген.
Арив чалышгъаны, яхшы иш гёрсетгени учун огъар савгъатланы кёп тюрлюлери берилген. Районну кёп йыллар алда болгъан юбилей мажлисинде Хизри Исаевич Шихсайитов оьзю Зулманатгъа «Муниципал къуллукъну ат къазангъан къуллукъчусу» деген гьюрметли атны тапшургъан.
Оьзюню сав оьмюр боюнда Зулманат оьзюне тапшурулгъан къайсы къуллукъну да гьеч бирев багьана тапмас йимик бютюн этип кютген. Бу дюньяда адам учун биринчи зат – инсанлагъа яхшылыкъ ёрап да, этип де билмек деген негетге егилип чалышгъан. Агьлюню авараларын да нечакъы да арив кютме бажаргъан, оьзгелени дамагьы чыгъагъан кюйде.
Заман сувну йимик агъып гетип къала. Яшлар гиччиден иннемей уллу болгъанны билмей де къаласан. Наслулар алышына, яшавну барышы, ёругъу башгъара. Тек, баягъы, юрек, ругь енгилмей. Яшлыкъны ругьун сакълама къарайбыз оьзюбюз де. Эр-къатын Шамсутдин ва Зулманат буссагьат да шо мен суратлагъан кюйде оьзлени гьис этелер.
– Агьлюден алда ва шону йимик алтын атав бир де ёкъдур. Оьзгелеге йимик, бизде де агьлю – лап уллу хазна. Яшлар буса бизин артыбызны, ругьубузну яшнатгъанлардыр. Агьлюбюз савлай жыйылгъанда, бизге дюньялар башгъача маъналы болуп ва азиз болуп гёрюне. Насипни оьзеги де, чечеклери де авлетлердир, – дей, бираз хошланып, Зулманат.
Гертиден де, бир яхшы ойлашып къарасакъ, гьар-бир гьакъыллы, башы оьз ериндеги адамгъа агьлю, ата-ана ожагъы лап ярыкъ, лап тарыкъ, жан лап бек тартагъан тёрдюр. Биз бары яхшы затгъа агьлюде тюшюнебиз, талигьибизни баш канзилерин де мундан таба ясайбыз.
Гьажиевлени татывлу агьлюсюндегилер де шону гьакълыгъын яхшы англай. Бир-биревлер гечип де, гечдирип де биле. Бары асил битимлени оьзлер де юрюте, авлетлерине де сингдирген. Муна шо заман къысмат сагъа иржая.
Шамсутдин ва Зулманат уьч авлетни арив тарбиялагъан, торайтгъан. Гьали олар уллу. Агьлюлери, яшлары да бар.
Уланы Измутдин, эки тюрлю оьр билим алып, нече йыллар бола райондагъы яшавлукъ къуллукъланы кютеген идараны ёлбашчысыны заместители болуп чалышагъаны. Къызы Мадина Къагьирова, Къазанышдагъы 1 номерли орта школаны алтын медальгъа битдирип оьр билим де алып, 1983-нчю йылдан берли районну пенсия фондунда бёлюкню начальниги болуп чалыша.
Биревю къызы Мариям Буйнакск шагьардагъы финанс бёлюкде 12 йылны узагъында экономистни къуллугъун кютген. Буссагьат агьлюсю булан Москвада яшай ва ишлей.
Мадинаны ва Мариямны авлетлери Азамат Къагьиров ва Минатулла Хизриев Дагъыстандан тышда билимлер алгъан ва оьзлер сюеген касбулагъа ес болгъанлар. Азамат Рязандагъы академияны охуп битдирген. Этилген такъсырланы кютюлеген кююн тергейген хас федерал идараны аппаратында абурлу къуллукъну башын тутгъан.
Минатулла буса Москвада МЧС-ни колледжин битдирген. Ювукъда МЧС-ни академиясына тюшмеге гьазирлик гёрюп тура.
Бу ерде мен олар бир керен шонда этген уьлгюлю ишни гьакъында да къысгъартып айтмакъны арив гёремен. Бу йыл язда Подольскиде чакъадан толгъан КамАЗ машин барып ичинде адамлары булангъы автобусну уруп, пара-пара этген. Олар экиси де шону гьазир уьстюне гелип къалгъан болгъан. Олар оьзге кёмек гелип битгенче къарамай, шонда яраланып ятгъанланы къутгъарма гиришелер. Нечесе ташлангъан адамланы гётерип, машинлеге салып больницалагъа йиберген. Уьстю-бою къалмагъан къангъа, насгъа батып. Бу ишни кютгени булан олар машинине де минип уьйге, сонг ишге баргъанлар. Биз булай этдик, олай этдик деп бир де оькюрюп айланмагъанлар. Олар кимлер болгъан экенни ахтарагъанлагъа да олар гьеч сес бермегенлер. Баягъы, дагъыстан, къумукъ намусну саламатлыгъы.
Муна шулай гёрмекли ва саламат авлетлени тарбиялагъан Шамсутдин де, Зулманат да. Сизге ва авлетлеригизге Тенгирибиз савлукъ, узакъ оьмюр ва берекет берсин!
Муна Шамсутдин ва Зулманат бир уьягьлю къуруп яшайгъанлы гьали 50 йылдан оьтген. Бу эки де кесни районну «алтын хазнасына» язса да ярардай гьал бар. Оьзлени гьаманлыкъ намуслу иши, жамият къастлыгъы саялы олар абур къазангъанлар. Шогъар мисалланы гезиги булан къысгъача айтып оьтейим. Шамсутдин ата юрту Тёбен Къазанышда охугъан, бир гесек заман къойчулукъ касбуну да кютген.
1962-нчи йыл Дайит Дайитов райкомну 1-нчи секретары заманда партияны райкомунда шофёр этип Шамсутдинни чакъыра. Бу ишде ол аз заманны ичинде гьюрметге ес де бола. Къаттыгюн, байрам деп къарамай, ол гьар гюн гьакимни де миндирип, бары да юртланы эллей. Эртен тез гетип, гече болмай тюгюл уьйге къайтмас. Айрокъда тюшюмлени къайтарагъан вакъти. «Волга» машинин гьар заман «къурчакъ» йимик этип сакълагъан. Гьасили, 40 йыл бою ол районну 1-нчи гьакимлерини машинлерин гьайдавчу болгъан. Шо йылланы ичинде Шамсутдин Жамаевич 11 «Волга» машинни алышдыргъан. Оьзлени де сагьат йимик ишлейген кюйде этип башгъалагъа тапшургъан. Машини бузулуп бир керен сама да ёлда къалмагъан. Ону шо таза гьаракаты къыйматсыз къалмагъан. 1982-нчи йыл огъар «ДАССР-ни транспортуну ат къазангъан къуллукъчусу» деген ат берилгени нечакъы да тюз ва гьалал. Айыпсыз ишлейгени учун Дайитни заманында огъар башлап эки уьйлюк, артда да уьч уьйлюк квартир бергенлер. Сонг, дагъы да огъар гезиксиз «Запорожец» машин де сатып берген болгъанлар. Гьар тюрлю заманларда алгъан 6 тюрлю медалы да бар.
– Тюзю, магъа бир гюн де дегенлей токътав, къаттыгюн сама яллыкъ болмагъан. Шо гьалда ишлеп болмас эдим, эгер де агьлюм мени англамай болгъан эди буса. Озокъда, къатынын макътамакъ бизде арив де чи гёрюнмес. Тек, гьали сама айтсам тюз болур, агьлюм, авлетлеримни анасы магъа кёп чыдады, мен агьлю саялы да къаныгъып ишлейгенимни ол заманында англады. Чыдагъан чыгъар чыр башгъа… деп нече де дурус айтылгъан. Биз бир арбагъа егилген эки атны йимик яшап гелгенбиз, яшавлукъ «арбабызны» тарыкълы кюйде тартып гелгенбиз. Гьали, баягъы, гёресиз – «отдыхдабыз». Яшав къысгъа зат экен. Тек биз яшав ёлубузну гечирген чакъы, мезгилин гьёкюнч этер йимик гьалгъа тюшмей оьтгенбиз. Аллагьгъа шюкюр! – деди Шамсутдин агъай.
Тюзюн айтса, Зулманат да – гьеч биревден де артда къалмайым деп яшагъан тиштайпа. Оьмюрюню лап асил кёп йылларын ишге багъышлагъан. Къазанышдагъы школаны битдирип, педучилищеде билим ва касбу алгъан. 1973-нчю йыл пединститутну заочно охуп битдирген. 60-нчы йылларда бирлешген газетни корректору болуп бир нече йыллар чалышгъан. Хыйлы йыллар комсомолну райкомуну гьисап юрютюв секторуну башчысы болгъан. Сонг, 20 йыллагъа ювукъ районну социальный идарасында инспекторну борчларын бажарывлу кюйде кютюп гелген.
Арив чалышгъаны, яхшы иш гёрсетгени учун огъар савгъатланы кёп тюрлюлери берилген. Районну кёп йыллар алда болгъан юбилей мажлисинде Хизри Исаевич Шихсайитов оьзю Зулманатгъа «Муниципал къуллукъну ат къазангъан къуллукъчусу» деген гьюрметли атны тапшургъан.
Оьзюню сав оьмюр боюнда Зулманат оьзюне тапшурулгъан къайсы къуллукъну да гьеч бирев багьана тапмас йимик бютюн этип кютген. Бу дюньяда адам учун биринчи зат – инсанлагъа яхшылыкъ ёрап да, этип де билмек деген негетге егилип чалышгъан. Агьлюню авараларын да нечакъы да арив кютме бажаргъан, оьзгелени дамагьы чыгъагъан кюйде.
Заман сувну йимик агъып гетип къала. Яшлар гиччиден иннемей уллу болгъанны билмей де къаласан. Наслулар алышына, яшавну барышы, ёругъу башгъара. Тек, баягъы, юрек, ругь енгилмей. Яшлыкъны ругьун сакълама къарайбыз оьзюбюз де. Эр-къатын Шамсутдин ва Зулманат буссагьат да шо мен суратлагъан кюйде оьзлени гьис этелер.
– Агьлюден алда ва шону йимик алтын атав бир де ёкъдур. Оьзгелеге йимик, бизде де агьлю – лап уллу хазна. Яшлар буса бизин артыбызны, ругьубузну яшнатгъанлардыр. Агьлюбюз савлай жыйылгъанда, бизге дюньялар башгъача маъналы болуп ва азиз болуп гёрюне. Насипни оьзеги де, чечеклери де авлетлердир, – дей, бираз хошланып, Зулманат.
Гертиден де, бир яхшы ойлашып къарасакъ, гьар-бир гьакъыллы, башы оьз ериндеги адамгъа агьлю, ата-ана ожагъы лап ярыкъ, лап тарыкъ, жан лап бек тартагъан тёрдюр. Биз бары яхшы затгъа агьлюде тюшюнебиз, талигьибизни баш канзилерин де мундан таба ясайбыз.
Гьажиевлени татывлу агьлюсюндегилер де шону гьакълыгъын яхшы англай. Бир-биревлер гечип де, гечдирип де биле. Бары асил битимлени оьзлер де юрюте, авлетлерине де сингдирген. Муна шо заман къысмат сагъа иржая.
Шамсутдин ва Зулманат уьч авлетни арив тарбиялагъан, торайтгъан. Гьали олар уллу. Агьлюлери, яшлары да бар.
Уланы Измутдин, эки тюрлю оьр билим алып, нече йыллар бола райондагъы яшавлукъ къуллукъланы кютеген идараны ёлбашчысыны заместители болуп чалышагъаны. Къызы Мадина Къагьирова, Къазанышдагъы 1 номерли орта школаны алтын медальгъа битдирип оьр билим де алып, 1983-нчю йылдан берли районну пенсия фондунда бёлюкню начальниги болуп чалыша.
Биревю къызы Мариям Буйнакск шагьардагъы финанс бёлюкде 12 йылны узагъында экономистни къуллугъун кютген. Буссагьат агьлюсю булан Москвада яшай ва ишлей.
Мадинаны ва Мариямны авлетлери Азамат Къагьиров ва Минатулла Хизриев Дагъыстандан тышда билимлер алгъан ва оьзлер сюеген касбулагъа ес болгъанлар. Азамат Рязандагъы академияны охуп битдирген. Этилген такъсырланы кютюлеген кююн тергейген хас федерал идараны аппаратында абурлу къуллукъну башын тутгъан.
Минатулла буса Москвада МЧС-ни колледжин битдирген. Ювукъда МЧС-ни академиясына тюшмеге гьазирлик гёрюп тура.
Бу ерде мен олар бир керен шонда этген уьлгюлю ишни гьакъында да къысгъартып айтмакъны арив гёремен. Бу йыл язда Подольскиде чакъадан толгъан КамАЗ машин барып ичинде адамлары булангъы автобусну уруп, пара-пара этген. Олар экиси де шону гьазир уьстюне гелип къалгъан болгъан. Олар оьзге кёмек гелип битгенче къарамай, шонда яраланып ятгъанланы къутгъарма гиришелер. Нечесе ташлангъан адамланы гётерип, машинлеге салып больницалагъа йиберген. Уьстю-бою къалмагъан къангъа, насгъа батып. Бу ишни кютгени булан олар машинине де минип уьйге, сонг ишге баргъанлар. Биз булай этдик, олай этдик деп бир де оькюрюп айланмагъанлар. Олар кимлер болгъан экенни ахтарагъанлагъа да олар гьеч сес бермегенлер. Баягъы, дагъыстан, къумукъ намусну саламатлыгъы.
Муна шулай гёрмекли ва саламат авлетлени тарбиялагъан Шамсутдин де, Зулманат да. Сизге ва авлетлеригизге Тенгирибиз савлукъ, узакъ оьмюр ва берекет берсин!
Абдулла Залимханов.
Суратда: Шамсутдин ва
Зулманат Гьажиевлер.
