Неге десегиз, биринчилей, касбумну, яшав ёлумну танглама кёмек этердей агьлюде тувгъанман. Ата-анамны яшав ёлу магъа биринчи абатларымны алмакъ учун уллу уьлгю болуп токътагъан.
Экинчилей, илмуну канзилерине минеген биринчи абатларым алма, танглагъан касбумну сырларын уьйренме башлагъан замандан тутуп, мени ягъымда герти муаллимлер болгъан. Шолай муаллимлеримден бири Нураммат Хайруллаевич Оьлмесов эди. Нураммат Хайруллаевич бизге ана тилни грамматикасын, къумукъ тилни дарс берив къайдаларын уьйрете эди. Тек ону дарслары грамматиканы, методиканы уьйретив булан бир де тамамланып къалмагъан. Ол оьтгереген дарсланы биз гьар заман артыкъ талпыныв булан къаравуллай эдик. Неге тюгюл шо сагьатлар бизге къумукъ ругьну, къумукъ къылыкъны дарслары болуп токътай эди. Нураммат Хайруллаевич бизге къумукъ тилден дарс береген муаллим, тыш гёрюнюшден башлап, ич дюньясына ерли нечик болма герек экенни англатгъан.
Ондан биз яшланы охувуна, тарбиясына таъсир этеген къайдалагъа да уьйренгенбиз. Оьзюню ата юрту Ишартыны суратлайгъанда, ону гьар авлагъын – тогъайын, гьар сагасын – аркъасын , гьар булагъын –сокъмагъын ол нечик сюегенин гьис этедик. Ону мисал гьисапда гелтиреген гьар жумласында жанындан артыкъ сюеген Ишартысы бола эди. Уллу муаллимни дарсларына тюшюнмейли, биз ата юртну гёзеллигин, ону не къадарда сюйме болагъанын билмегенбиз деп айтсакъ да ярай.
Оьзю Нураммат Хайруллаевич де айтагъан сёзлерине уьлгю болардай танглагъан ёлуна гьакъ юрекден берилген адам ва алим эди. Огъар хас къылыкъланы гьакъында айтгъанда, инг аслусу ол бир де осал затны ушатмайгъанлыкъ эди. Тойдан башлап, тазиятгъа ерли нечик болма герекни гёз алдан гечире туруп, шолар халкъны, миллетни культура даражасын гёрсетеген белги экенни айтагъан сёзлери даимликге юрегибизге сингген. Сююнчюне де, къайгъысына да ортакъчы болуп, тийишли кюйде кютюп бажарагъанлыкъ да миллетни оьр даражада белгилейген хас къылыкъ экенни эсибизден тайма къоймай эди.
Шону булан байлавлу мени оьктем этеген бир агьвалат эсимде къалгъан. Кёп йылланы узагъында ата юртум Къарабудагъгентге сынав топламакъ учун филология факультетни рус-дагъыстан бёлюгюню студентлерин кюрчю охув ожакъ гьисапда Нураммат Хайруллаевич гимназиягъа гелтире эди. Шолай бир гелип гетеген ёлунда огъар оьлю гёмме барагъан эргишилер ёлукъгъан. Къайгъылы гюн оьлюню ахыр ёлуна салма барагъан кёп эргишилер барына ол гьакъ юрекден сююнген ва шо гюн оьзю де, олагъа гьюрмет этип, къошулуп оьлюню гёммеге баргъан. Юртлуларым да, айрокъда бары да муаллимлерибиз, Нураммат Хайруллаевични бир де ят гёрмеген, огъар гьюрмет этгенлер ва сюйгенлер.
Гьар йыл сынав топлама студентлерин гелтирип, ол янгыз сёзлер, насигьатлар булан тамамланып къалмай, оьзю дарс берип гёрсетмейли, олар берген дарсланы толу анализ этмейли къоймай эди. Шо да Нураммат Хайруллаевични ишине янашывун исбат этеген бир белги болуп токътай.
Нураммат Хайруллаевичден таба биз де миллетибизни сюймеге, ана тилибизни бай къатлавларын ахтармагъа уьйренгенбиз. Шолай, мени де илму-ахтарыв ишимни узатмагъа имканлыгъым болгъанда, биринчи гюнюмден башлап, диссертациямны якълагъан гюнюме ерли илму ёлбашчым, насигьатчым болуп кёмек этип турду.
Савлай дюньягъа аты айтылгъан профессорну, белгили тюркологну алдында билим алмагъа, сынав топлама насип болгъанына мен бек оьктеммен. Тюркияда, Азербайжанда, Темиркъазыкъ Осетияда, Адыгеяда, Татарстанда – не ерде болсам да, мен къумукъ экенни билгендокъ, ягъымдагъы алимлер, профессорлар шоссагьат Нураммат Хайруллаевични атын тутуп ахтаргъанда, шо оьктемлигим бирден-бир арта . Эгер Тенгиримден къадар болуп, илму ишимни узатып докторлукъ диссертациямны топлап якълама имканлыгъым болса, мен шону уллу алим ва муаллимим Нураммат Хайруллаевич Оьлмесовну эсделигине багъышламагъа мурадым бар. Дагъыстанда ол уьйретген, ону атына амин тургъан муаллимлер бар чакъы, ону аты да, хаты да бир де унутулмажакъгъа умут этемен.
Р. МУСАЕВА.
