Озокъда, шо замангъы къыргъын давларда Россияны армиясына чакъырылгъан хыйлы дагъыстанлылар да ортакъчылыкъ этген, кёп къоччакълыкълар да гёрсетген. «Дикая дивизия» деген дагъыстанлы атлы бёлюгюню игитликлери чи фронтларда айтылып къалгъан болгъан.
Гьали биз де шо замангъы дав агьвалатланы гьакъында 1917-нчи йылда чыгъып тургъан «Мусават» деген газетден алып охувчуланы тергевюне айры-айры маълуматланы берме башлайбыз.
Давну хабарлары
(Петроградны гьалы)
Тезден берли газетлеге яза эди: Германияланы Петрогърадны алмагъа къасды болмакълыгъы. Огъар бек гьазир бола деп де айтыла эди. Гьали къарагъан заманда, оланы шогъар гьазир болмакълыгъы, огъар ярашылмакълыгъы герти болуп гёрюне. Дагъы да, оланы огъар гьазир болмакълыгъы да тамам болгъан йимик гёрюне. Германияланы пачасы Вильгьельмни эсинде бар дей оьзлер Петрогърадны алгъаннокъ, оруслар (ярашыр) деп. Шонучундур олар ону (алма) ончакъы къасд этегени.
(Ону) алмагъа шогъар тарыкъ болагъан чакъы аскер де, башгъа огъар тарыкъ болагъан сурсатны да жыйгъан дей олар Любава деген шагьаргъа (шо шагьар Германиялар оруслардан алгъан денгиз ягъада бир шагьар). Дагъы да аланы къастды бар дей Петрогърадны уьстюне бармагъа денгизден де, къурудан да. Денгизден тюз Петрогърадны уьстюне бармай, огъар ювукъ болгъан ерге аскерни къуругъа чыгъарып, шондан бармагъа (план) къура дей. Къурудан немислер етишген гьали олар турагъан ерден Петрогърадгъа бар 35 верст. Ва, амма ол немислеге ону уьстюне бармагъа, ону алмагъа кёп къыйын болмагъа ярай, кёп гиши къырылмагъа да ярай. Нечик де, оланы къасдына, оланы гьазирлигине къарагъан заманда, гьеч алмай къоймас йимик гёрюне. Нечакъы уллу зарар буса да, гётюнерли къайтмас йимик гёрюне. Шо планны да оланы машгьур генералы Генденбургъ этген дей.
Къарайыкъ дагъы, гьали кёп узакъ къалмай, билербиз болагъан затны оланы шо пуланы бажарыларму, бажарылмасму, шону гьакъкъындан артдагъы газетлеге язарман мен сизге болагъан ишни баянын.
Бурусилов (генерал, асгер башчы) айта пача турагъан шагьар къоркъув бар ерде болмагъа ярамас. Оьзлени зарарындан къоркъгъан гьакимлени тайдырып, янгы гьакимлер этген йимик, къоркъувлу ерде болгъан тахшагьар Петрогърадны къоюп, Маскевни тахшагьар этмеге герекдир.
(Капказны дазувунда)
Иранда кюрълени къачакълыгъы битмей. Ширабан деген ерде ингилислени давуну агентин узатмагъа барагъан бизин аскерлени уьстюне араблар чапгъан. Нечик де, бизин аскер Ябукъ деген ерге къачып къутулгъан. Капказны башгъа ерлеринде алъякъдагъы асгерлени де, уьчеген машынланы да арасында уьзюлмей дав бар.
(Тюркияда)
Истанбулдан гелген хабарлагъа къарагъанда, тюрклени инг уллу вазири кёп адамлар булан бирче германияланы тахшагьары «пача турагъан шагьар» Берлинге гетген. Америкаланы да, тюрклени де арасы бузулгъанда, тюрклени еринде болгъан орусланы да, пирансаланы да, ингилислени де раиятын сакъламагъа Гъолландия пачалыкъ бойнуна алгъан. Италияны да, Романияланы да, къарадагъланы да раиятын сакъламагъа Испания пачалыкъ бойнуна алгъан. Амрикаланы да, Сербияланыкин де сакъламагъа Исвич (?) пачалыкъ бойнуна алгъан.
1917-нчи йыл, 16 рабби (апрель)
