Гетген йыл июль айны 20-сында шо жаны къыйылгъан 14 йыллыкъ Имамны атасы Жанай Шайиховну ва ону къызардашыны уланы Жанболат Мужайитовну оьзлени заправкасыны янында хатирсиз кюйде белгисиз тайпа жанларын къыйып гетген эдилер. Жанайны къазанчын гётерип болмайгъанлар огъар къоркъувлар бакъдырып, ондан жигьатгъа деп кёп уллу акъчалар талап этген болгъанлар. Шо нажжасланы гёнгюн кюлетмесмен деп, Жанай оланы къоркъутувларына къол силлеп къоя. Гьасили, ондан пайда ёкъ экенни билгенде, къоркъув бергенлер гюндюз вакъти экевюн де гюллелеп гетелер.
Муна арадан алты ай гетип, атасыны къабуру басылып, анасыны гёзьяшлары къуруп битгенче, оланы биргине-бир бюртюк чакъы уланын сойралтып ёкъ болгъанлар. Шо бары халкъны чайкъалтгъан вагьшиликге байлавлу Таргъуну, Албёрюгентни, Кахулайны халкълары къазапланып, Таргъуну жамият советини гьаракаты булан школаны абзарына жыйылып, юртну школасында митинг оьтгердилер. Митингге, шо юртланы жагьиллеринден тутуп, тамазалагъа ерли болгъан ишге къайгъырып, кёп халкъ жыйылгъан эдилер. Ондан къайры да, шо митингде Дагъыстанда адамланы ихтиярларын якълайгъан къурумларыны, Магьачкъаланы Совет районуну ва посёлок администрацияларыны, бир-бир маълумат къуралланы вакиллери, Таргъу юртдан чыкъгъан Дагъыстанны халкъ шаири Шейит-Ханум Алишева, школаны охувчулары, муаллимлери ва оьзге чакъырылып гелгенлер ортакъчылыкъ этдилер.
Шо агьвалатны къайгъырыш сёз булан Магьачкъаланы Совет район администрациясыны башчысы Шигьагьмат Эсупович Омаров ачды. Ол оьзюню сёйлевюн булай башлады:
–Бу уллу вагьшилик кимни де къанын къайнатмай къоймады. Бир айыбы да ёкъ охувчу яшны жанын къыягъанлыкъ ону асил тайпа-тухумуну узатывчуларын ёкъ этегенликге тенг геле. Бугюн биз, мунда ихтиярлар якълайгъан къурумланы вакиллерин сизин алдыгъызгъа чыгъып, ахтарыв нечик юрюлегенни, не йимик ишлер торайтылгъанны гьакъында толу кюйде маълуматлар бермеге, соравларыгъызгъа жаваплар къайтармагъа чакъыргъанбыз, – деди.
Сонг ол болгъан къайгъыны гьакъында биринчи сёзню айтмагъа Таргъу юртну тамазаларыны советини председатели Арсланали Зайналовгъа имканлыкъ берди. Ол шонда айтгъан кюйде, бу халкъны абдыратып къойгъан къара къайгъы – янгыз ону тайпа-тухумуну, таргъуланы тюгюл, савлай къумукълагъа тиеген кёп уллу вагьшилик.
–Биз, – деди ол, – бу ишге къарсалап, гьалекленген жагьиллени имамыбыз булан бирче маслагьат этип, Магьачкъаланы майданына чыкъма къоймай гьарангъа токътатгъанбыз. Шо жинаятчылыкъны тийишли къурумланы вакиллери уьстюн ачар деп умут этебиз.
Арсланали агъав оюн тамамлай туруп, Таргъу юртну имамы Рукъмитдин гьажи Бадрутдиновну сёз айтмагъа чакъырды. Ол инг башлап, гюллеленген яшны дос-къардашына къайгъырышып, яшланы тарбиялавгъа байлавлу пайдалы насигьат этди ва терс ёллагъа тюшгенлени, гьар этген гюнагь ишлерини уьстюнден ойлашып, товбагъа тюшмеге, эс тапмагъа чакъырды. Сонг да, ихтиярлар якълайгъан къурумланы къуллукъчуларына чагъында шо жинаятчылыкъ ишни уьстюн ачмакъны ёрады.
Юртну имамыны насигьатларындан сонг, МВД-ни вакили Абидин Гьажиевич Къарчыгъаевге оюн айтмагъа гезик етишди.
– Бу къайгъы болгъанлыкъгъа бизин къуллукъчуланы да хантавлукъ этген саялы айыбы бардыр, – деп башлады сёзюн. – Артдагъы айланы ичинде Магьачкъаланы бандит группасына гиреген 23 экстремистни ёкъ этмеге болгъанбыз. Ихтиярлар якълайгъан къурумланы къуллукъчулары халкъ ва оьзге къурумлар булан бирге шо хатирсиз, жиргенч вагьшилик ишни этгенлени табып, тийишли кюйде такъсырланажакъгъа сизин барыгъызны да инандырмагъа сюемен. Бирдагъы керен де ону дос-къардашына теренден къайгъырагъаныбызны билдиремен, – деди.
Таргъу юртну акъсакъалы, абурлу тамазасы Амин агъав Насрутдиновну сёйлевю айрыча маъналы ва таъсирли чыкъды:
–Мунда бир токътамай, сабур болугъуз, сабур болугъуз деген сёзлени эшитип тураман. Инсан сабурлукъ этмеге боламы, эгер де юртубузну ичине де гирип, яшав гёрмеген, уьйленмеген яшны оьлтюрюп гетсе. Таргъу, Таргъу дейлер, биз, таргъулулар, эки якъдан гелген гьакимлерден гёрмеген къыйыныбыз къалмагъан. Биз оьзлени ва янгыз миллетини гьайын этеген шагьардагъы гьакимлени бирине де инанмайбыз. Булай жинаятчылыкъ бирдагъы да, бирдагъы да болажакъ. Неге? Неге тюгюл, Таргъугъа гелеген-гетегенге тергев ёкъ. Участка инспектор къайдадыр? Неге посёлокну совети ёкъ? Олар юхламай бизин сакълама тюше эди.
Шо митингде Кахулай жамиятны советини председатели Залимхан Валиев эсгерген кюйде, биз инг башлап оьзюбюз йибереген кемчиликлерибизни уьстюнден ишлеп башламагъа герекбиз. Юртубузгъа ягъадан ят адам гелип, биревлени гьакъында сораса, шо танымайгъан биревге тёкмей-чачмай бары ишини-турушуну гьакъында айтып беребиз. Биз, «авузгъа бош акъ бабишлер» болуп къалабыз. Итге де, битге де юртагьлюлени, таныш-билишни гьакъында маълуматлар бермеге негер тарыкъ? Шо янларындан гьарибиз сакъ болма герек эдик.
Шо митингде мен ихтиярлар якълайгъан къурумланы къуллукъчуларыны янындан ачыкъ, мекенли лакъырны эшитмедим, гюнню ярыгъын янгы гёрюп турагъан яшны не саялы оьлтюргенни англап болмадым. Билмеймен, къачан болгъунча вагьшиликлер узатылып туражакъ?
Муна арадан алты ай гетип, атасыны къабуру басылып, анасыны гёзьяшлары къуруп битгенче, оланы биргине-бир бюртюк чакъы уланын сойралтып ёкъ болгъанлар. Шо бары халкъны чайкъалтгъан вагьшиликге байлавлу Таргъуну, Албёрюгентни, Кахулайны халкълары къазапланып, Таргъуну жамият советини гьаракаты булан школаны абзарына жыйылып, юртну школасында митинг оьтгердилер. Митингге, шо юртланы жагьиллеринден тутуп, тамазалагъа ерли болгъан ишге къайгъырып, кёп халкъ жыйылгъан эдилер. Ондан къайры да, шо митингде Дагъыстанда адамланы ихтиярларын якълайгъан къурумларыны, Магьачкъаланы Совет районуну ва посёлок администрацияларыны, бир-бир маълумат къуралланы вакиллери, Таргъу юртдан чыкъгъан Дагъыстанны халкъ шаири Шейит-Ханум Алишева, школаны охувчулары, муаллимлери ва оьзге чакъырылып гелгенлер ортакъчылыкъ этдилер.
Шо агьвалатны къайгъырыш сёз булан Магьачкъаланы Совет район администрациясыны башчысы Шигьагьмат Эсупович Омаров ачды. Ол оьзюню сёйлевюн булай башлады:
–Бу уллу вагьшилик кимни де къанын къайнатмай къоймады. Бир айыбы да ёкъ охувчу яшны жанын къыягъанлыкъ ону асил тайпа-тухумуну узатывчуларын ёкъ этегенликге тенг геле. Бугюн биз, мунда ихтиярлар якълайгъан къурумланы вакиллерин сизин алдыгъызгъа чыгъып, ахтарыв нечик юрюлегенни, не йимик ишлер торайтылгъанны гьакъында толу кюйде маълуматлар бермеге, соравларыгъызгъа жаваплар къайтармагъа чакъыргъанбыз, – деди.
Сонг ол болгъан къайгъыны гьакъында биринчи сёзню айтмагъа Таргъу юртну тамазаларыны советини председатели Арсланали Зайналовгъа имканлыкъ берди. Ол шонда айтгъан кюйде, бу халкъны абдыратып къойгъан къара къайгъы – янгыз ону тайпа-тухумуну, таргъуланы тюгюл, савлай къумукълагъа тиеген кёп уллу вагьшилик.
–Биз, – деди ол, – бу ишге къарсалап, гьалекленген жагьиллени имамыбыз булан бирче маслагьат этип, Магьачкъаланы майданына чыкъма къоймай гьарангъа токътатгъанбыз. Шо жинаятчылыкъны тийишли къурумланы вакиллери уьстюн ачар деп умут этебиз.
Арсланали агъав оюн тамамлай туруп, Таргъу юртну имамы Рукъмитдин гьажи Бадрутдиновну сёз айтмагъа чакъырды. Ол инг башлап, гюллеленген яшны дос-къардашына къайгъырышып, яшланы тарбиялавгъа байлавлу пайдалы насигьат этди ва терс ёллагъа тюшгенлени, гьар этген гюнагь ишлерини уьстюнден ойлашып, товбагъа тюшмеге, эс тапмагъа чакъырды. Сонг да, ихтиярлар якълайгъан къурумланы къуллукъчуларына чагъында шо жинаятчылыкъ ишни уьстюн ачмакъны ёрады.
Юртну имамыны насигьатларындан сонг, МВД-ни вакили Абидин Гьажиевич Къарчыгъаевге оюн айтмагъа гезик етишди.
– Бу къайгъы болгъанлыкъгъа бизин къуллукъчуланы да хантавлукъ этген саялы айыбы бардыр, – деп башлады сёзюн. – Артдагъы айланы ичинде Магьачкъаланы бандит группасына гиреген 23 экстремистни ёкъ этмеге болгъанбыз. Ихтиярлар якълайгъан къурумланы къуллукъчулары халкъ ва оьзге къурумлар булан бирге шо хатирсиз, жиргенч вагьшилик ишни этгенлени табып, тийишли кюйде такъсырланажакъгъа сизин барыгъызны да инандырмагъа сюемен. Бирдагъы керен де ону дос-къардашына теренден къайгъырагъаныбызны билдиремен, – деди.
Таргъу юртну акъсакъалы, абурлу тамазасы Амин агъав Насрутдиновну сёйлевю айрыча маъналы ва таъсирли чыкъды:
–Мунда бир токътамай, сабур болугъуз, сабур болугъуз деген сёзлени эшитип тураман. Инсан сабурлукъ этмеге боламы, эгер де юртубузну ичине де гирип, яшав гёрмеген, уьйленмеген яшны оьлтюрюп гетсе. Таргъу, Таргъу дейлер, биз, таргъулулар, эки якъдан гелген гьакимлерден гёрмеген къыйыныбыз къалмагъан. Биз оьзлени ва янгыз миллетини гьайын этеген шагьардагъы гьакимлени бирине де инанмайбыз. Булай жинаятчылыкъ бирдагъы да, бирдагъы да болажакъ. Неге? Неге тюгюл, Таргъугъа гелеген-гетегенге тергев ёкъ. Участка инспектор къайдадыр? Неге посёлокну совети ёкъ? Олар юхламай бизин сакълама тюше эди.
Шо митингде Кахулай жамиятны советини председатели Залимхан Валиев эсгерген кюйде, биз инг башлап оьзюбюз йибереген кемчиликлерибизни уьстюнден ишлеп башламагъа герекбиз. Юртубузгъа ягъадан ят адам гелип, биревлени гьакъында сораса, шо танымайгъан биревге тёкмей-чачмай бары ишини-турушуну гьакъында айтып беребиз. Биз, «авузгъа бош акъ бабишлер» болуп къалабыз. Итге де, битге де юртагьлюлени, таныш-билишни гьакъында маълуматлар бермеге негер тарыкъ? Шо янларындан гьарибиз сакъ болма герек эдик.
Шо митингде мен ихтиярлар якълайгъан къурумланы къуллукъчуларыны янындан ачыкъ, мекенли лакъырны эшитмедим, гюнню ярыгъын янгы гёрюп турагъан яшны не саялы оьлтюргенни англап болмадым. Билмеймен, къачан болгъунча вагьшиликлер узатылып туражакъ?
Паху Гьайбуллаева.
Суратда: митингден гёрюнюш.
