Озокъда, бугюнлерде экономиканы яшыртгъын тармагъын ачыкъгъа чыгъармай туруп, умуми ич продуктну оьлчевлерин толу кюйде токъташдырма бажарылмайгъаны да гьакъ. Айтмагъа сюегенибиз, шону натижасында республика бюджетге къошулагъан гелимлени артдырывда ва гьар тюрлю налогланы жыйывда бар имканлыкълар къолдан чыгъарылагъаны булан разилешив гележек учун зараллы болажакъ.
Увакъ ва орта бизнесни оьсювю булан гьалиги заманда бизин республикабызны Башчысы Рамазан Абдулатипов да социал-экономика тармакъда тувулунгъан четим гьалланы алдын алма умут этегени англашылмай тюгюл. Неге десегиз, далапчылыкъны имканлыкъларын толу кюйде къолламакъ бизин республикабызда да орта мадары булангъы тайпаланы амалгъа геливюне болушлукъ этежеги шекликни тувдурмай.
Тек не этерсен, белгили себеплеге гёре, артдагъы йылларда далапчылыкъ тармакъда иш гёреген къурумлар ва онгача адамлар, пачалыкъ къурумларда гьисапгъа алынмайлы, онгайлы кредитлерден, субсидиялардан ва компенсациялардан умут уьзюп дегенлей, яшыртгъын ишлемеге муштарлы бола.
Тюзюн айтгъанда, шолай терс ёллагъа тюшмеге амракъ тайпаланы муратлары магъа толу кюйде англашылмай. Неге тюгюл, олар оьз ихтиярларын якълайгъанны орнунда, оьзлер олтургъан бутакъны гесеген кюй бола. Шолайлыкъда, далапчылыкъ тармакъда чалышагъан тайпалар гьар тюрлю онгайлыкълардан магьрюм къалагъаны да англашыла.
Муна шо саялы да, пачалыкъны ва халкъны пайдасын якълап, далапчылыкъ тармакъда чалышагъан айрыча къурумланы ва онгача ишлейген адамланы санавун толу кюйде ачыкъгъа чыгъарыв – бугюнню аслу масъаласы.
Шону гьисапгъа алып, Дагъыстанда 2014-нчю йылны биринчи алты айыны ичинде далапчылыкъ тармакъда республикабызны шагьарларында ва районларында, умуми кюйде алгъанда, 4500-ге ювукъ тергевлер оьтгерилген. Тергевлени натижасында савлай республикабызда 700-ге ювукъ далапчылыкъ булан машгъул болагъан къурумлар ва адамлар яшыртгъын ишлейгени аян этилинген. Пачалыкъ къурумларда гьисапгъа гирмейли, яшыртгъын ишлейген далапчыланы 156 -сы административ къайдада жавапгъа тартылып такъсырлангъанлыгъы гьакъда айрыча эсгермеге тюшедир деп ойлайман. Неге тюгюл, шолайлыкъда, республика бюджет биринчи миллионлар булан толумлашма башлагъан…
Озокъда, йылны биринчи яртысында оьтгерилген тергевлер булан дазуланмагъа умут этилинмей. Шону учун уьстден таба ерли муниципал къурулувларыны башчыларына экономиканы яшыртгъын тармагъын ачыкъгъа чыгъармакъ учун хас тапшурув берилгени де гележекде оьз натижаларын гелтирмей къоймас деп айтмагъа ярай.
Бизин республикабызны тюзлюк боюндагъы районларда Дагъыстанны экономикасыны аслу гючлери шагьарланы ва «Кавказ» деген федерал ёлну ягъасында, Каспий денгизни бойларында ерлешген десек, гьакъыкъатгъа къыйышмай къалмас. Айтмагъа сюегеним, шону учун да Къарабудагъгент, Къаягент, Хумторкъали районланы топуракъларына кёплени гёзю тюшген. Шо саялы да мунда да шо, баягъы, гьисапгъа алынмайлы, тюпден таба далапчылыкъ булан машгъул болагъан тайпалар аз къаршылашмай. Олар халкъны ва пачалыкъны пайдаларына къулакъасмайлы, топуракъны ва табии байлыкъланы талап заралландыра.
Бугюнлерде Къарабудагъгент районда да уьстде эсгерилген ва оьзге тюрлю агьамиятлы масъалалагъа байлавлу район администрацияны башчысы Агьмат Гьажиевни ва бары да юрт муниципал къурулувларыны башчыларыны ортакъчылыкъ этивю булан хас жыйын оьтгерилгени гьакъда да айрыча эсгермеге сюемен. Къарабудагъгент район администрацияны башчысыны заместители Асадулла Гьажиев оьз районунда пачалыкъ ишлени юрютювню асувлу къайдалары гьакъда оьз пикруларын аян этген сонг, ол шону булан бирче районну ичинде яшайгъан ватандашлагъа этилинеген пачалыкъ ва муниципал къуллукъланы камиллешдиривню, пачалыкъ къурумланы чалышывун маълумат къураллардан таба толу кюйде малим этивню гьакъында генг кюйде баянлыкъ берген.
Райондагъы ватандашланы пачалыкъ ва муниципал къуллукъларын кютюв булан машгъул болагъан директору Магьамматдагьир Багъатыров жыйынны барышындан тувулунгъан соравлагъа жаваплар къайтаргъаны да асувлу болур деп ойлайсан.
Экономиканы яшыртгъын тармагъын ачыкъгъа чыгъарывну масъаласына байлавлу болуп район администрацияны башчысыны заместители Абакар Шагьманаев де эсгерген кююнде, бугюнлерде районда далапчылыкъны яшыртгъын тармагъына бойсынгъан тайпаланы ачыкъгъа чыгъарыв булан мшгъул болагъан хас группа къурулгъаны оьз натижаларын бермей къоймай. Неге тюгюл, шолайлыкъда районда тийишли пачалыкъ къурумларда гьисапгъа алынмайлы, тюпден таба иш гёреген 102 субъект болгъаны аянлашдырылгъан ва шолар гьисапгъа алынгъан.
Яшырмагъа негер тарыкъ, пачалыкъны пайдаларын да якълап, оьз ишин къурма муштарлы тайпалар бир заманда да о зат етишмей, бу зат етишмей деп гьар тюрлю себеплер ахтарыв булан машгъул болуп турмажакълар ва терс ёллагъа тюшмежеклер. Шолай гьаракатчы тайпаланы гьакъында сёз чыкъгъанда, озокъда, бир башлап Хумторкъали райондан «Сабанчы тюз» деген КФХ-ны кюрчюсюн салып аякъгъа гётерген, эсделиги ярыкъ болгъур, мисгин Юсуп Адилов, Къаягент райондан «Маякъ» деген КФХ-ны башчысы Нажмутдин Омаров, Хасавюрт райондан Байтази Арсланханов, Буйнакск райондан Гьайбулла Дадаев йимиклени атларын айрыча гьюрмет булан эсгермеге сюесен.
Олар ва оланы ёлун арив гёреген тайпалар бизин милли мердешли тармакъларыбызны сёнмеге къоймайлы, сыйлы саниятлагъа къуллукъ этегени сукъландыра. Лап да аслусу, янгыз оьз мадарын этип къоймайлы, шолай эл намусгъа байлангъан тайпалар оьзгелени де пайдаларын якълап, адамланы да ишге къуршайгъаны гележек учун инамлыкъны тувдура демеге ярай.
СУРАТДА: Байтази Арсланханов (ортада) юртлу механизаторлар булан.
КЪ. КЪАРАЕВ.
