Демократия ёлдагъы пачалыкълар оьзлер ушатмайгъан политиканы юрютеген Югославияны, Ливияны бомбагъа тутуп, оьзлеге онгайлы пачалыкъ къурулушлар яратдылар. Дюнья политиканы биз англамайгъан якълары да бардыр, тек гьали оьзлеге къыйышагъан политика уьст гелсин учун, Сириягъа, Украинагъа баш къошма тарыкъ тюгюл деп токъташдырагъаны англашылмай. Ахтарывчулар айтагъан кюйде, эки де пачалыкъда болуп турагъан къалмагъал агьвалатланы США-ны тыш политика вакиллери гьазирлеген.
Украинада болгъан пачалыкъ алышынывгъа не себеп болду экен?
Политологлар биринчи айыплы адам Украинаны президенти Виктор Янукович деп гьисап этелер. Неге десе, оьзю сайланагъанда ол пачалыкъны орус тилде сёйлейген халкъын орус тилни экинчи пачалыкъ тил этежекмен деп алдатгъан. Гюнбатыш пачалыкъланы тез заманны ичинде Европа интеграциягъа къошулажакъбыз деп алдатгъан, яшавун яхшылашдыражакъман деп халкъны алдатгъан, олигархланы инг де онгайлы пачалыкъ контрактлардан магьрюм этген. Пачалыкъны хазнасы бошагъан. В.Януковични агьлюсю буса ташкёмюр промышленностну, ашамлыкъ ва энергетика тармакъланы къолгъа алгъан.
Уьлкедеги гьалгъа разисизлик билдирип, башлап Киевни орамларына халкъ жыйылма башлай. Оланы тозмакъ учун чаралар гёрегенни орнунда, президент олар айтгъан-айтгъанны этип башлай. Артда да оьзюне инамлы «Беркутну» савутсуз боецлерин «къутургъан» халкъгъа къаршы къоюп, оьзю бары да байлыгъын да жыйып къачгъан.
Виктор Янукович эки керен оьр гьакимликге гётерилген ва эки де керен революцияны таъсири булан гьакимликден азат этилген адам гьисапда тарихге гирген. Биринчи керен – 2004-нчю йылда «оранжевая» революция булан, экинчи керен – 2014-нчю йылда «яшыл тюслю къара» революция булан. Россияны политологлары шолай къысмат огъар тийишли де дюр деп гьисап эте.
Хоншу пачалыкъны гележеги нечик болур экен?
Украинаны президенти оьзюн президентликге гёрсетген регионланы партиясын да сатгъан. Ол президент болгъанлыкъгъа аслу гьалда Донецк, Харьков, Одесса, Луганск областланы, олай да Къырым ярым отавну халкъы себепли болгъаны белгили. О областларда аслу гьалда яшайгъан оруслар пачалыкъны башчысы Украинадагъы орус миллетни якълар ва Россиягъа ян тартар деп умут эте болгъандыр. Оьзлени умутлары яшавгъа чыкъмагъанда, гьали олар оьзлени баш амалын этме къаст этелер. Украинаны оьрде эсгерилген регионлары ва башгъалары айрылса, пачалыкъны составында янгыз Гюнбатыш Украина къала.
Гётерилген Россияны байракълары, телевидениеден къазапланып сёйлейген гюнчыгъыш регионланы вакиллери шагьатлыкъ этеген кюйде, о регионланы халкъы пачалыкъ гьакимликге гелген гюнбатыш регионланы политикасын къабул этмей. Янгы пачалыкъ оьзюню янгы законларын чыгъарып тура. Мисал учун, орус тилни ихтиярын инкар этеген законлар чыгъара, «Парахатлыкъ» деген партияны башчысы Олег Тягнибок Майданны трибунасындан «Украинаны ватандашы тюгюл» деген даражаны гючге салмакъны ва орус тилде сёйлейгенлени уголовный жаваплыкъгъа тартмакъны таклиф эте.
Майданны башчыларыны бириси Дмитрий Ярошну таклифи булан парламентге янгы законлар къабул этилегенде, компартияны бир депутаты да залда болмагъан. Оланы башчысы оьзюню кабинетинде токъалангъан ва кабинети талангъан. Коммунистлени карточкалары булан Тягнибокну якъчылары тавуш бере болгъанлар. Оьзлеге къаршы депутатланы янгы гьакимликни вакиллери токъалайгъанны телевидение савлай дюньягъа гёрсетди.
Украинаны гюнчыгъыш регионларында ва Къырымда аслу гьалда оруслар яшайгъаны белгили. Олар оьзлени милли тилин къыйыкъсытывну ва бандерчыланы миллетчи политикасын къабул этмейгени ачыкъ. Булай шартларда Къырымда, Харьковда, Донецкиде гьалиге сёз булан къаршы турув агьвалатлар савутлу къаршылыкълагъа айланма бола. Олай гьал Россияны оьз тилинде сёйлейген халкъларын якълама борчлу этмесми? О регионланы халкъы, башчылары Россиядан оьзлеге кёмек этмекни тилейлер.
3-нчю мартда телевидениеден гёрсетилген, РФ-ни Гьукуматыны башчысы Дмитрий Медведевни «Газпромну» башчысы Миллер булан болгъан ёлугъувунда «Газпромну» башчысы Украина Россиягъа янгыз 2013-нчю йылда берилген газ саялы 3 миллиард доллар борчлу экенни айтды. О борчланы тёлеме тюгюл, халкъына загьмат гьакъ, пенсия, кёмек акъчалар бермеге де болмай. Украина тувулунгъан гьалдан нечик чыгъар экен?
Украинаны къысматы Россияны халкъын да рагьатсызландыра. Волгоград, Иркутск, Кострома, Владимир ва башгъа шагьарланы халкъы Украинаны гюнчыгъыш регионларына кёмек этме гьазир экенин оьзлени митинглеринде айталар. Гьасиликалам, булай къаршылыкълар негьакъ тюгюл. О регионланы Украинаны янгы гьакимлери ташлап къоймажакъ. Россия да ондагъы халкъланы тилегин гери урмажакъ. Булай шартларда савутлу къаршы турувгъа бармай къутулма кёп чыдамлыкъ ва политика масъалаларда усталыкъ герек бола. Телевидение гёрсетеген кюйде, Киевни ябушувчулары къолуна савут да алып, шо оьзлени якъламайгъан регионлагъа чапмагъа гьап-гьазир.
Украинаны гележек къысматы белгисиз кюйде къалып тура, хоншу пачалыкъны масъалалары давсуз чечилер деп умут этебиз.
