– Гертилей де, гьалиги заманда талав тийгенлени санаву, артса тюгюл, кемимей. Илму ахтарывлар буса шо бизин оьзюбюзню немкъорайлыгъыбыз булан байлавлу экенни гёрсете.
Аврувланы беш проценти докторланы гючсюзлюгюнден, талав йимик аврувланы оьрчюкдюрмей багъып бажармайгъанлыгъындан гьасил бола. Йигирма беш проценти – экология булан байлавлу. Шо саялы таза гьава бар ерде яшама герек. Аврувларыбызны йигирма проценти – ата-бабаларыбыздан, наслудан наслугъа берилип геле.
Авруйгъанланы къап-яртысы оьзлени аврувларын оьзлер къолай этме болалар. Нечик деп сорай бусагъыз – аш булан. Алда бизин уллуларыбыздан гелген айтывлар да бар чы: «Аз аша – асил аша», «Къушлукъ ашы – къуш йимик», «Ятар къурсакъ – ярты яхшы», «Тюш ашы – тюшде гёргенде йимик» деп. Муна шулай ашаса, кёп аврувланы алдын алма бола. Кёп алда Гиппократны о гьакъда айтгъан сёзлери бар: «Ашынг дарман болсун, дарманны буса, ашдан изле», – деп.
– Нечик ашама герек дагъы? Негер тергев этме тюше?
– Шо соравугъузгъа оьзюмню бир-нече ёравларымны эсгерме сюемен:
аз буса да, тойгъан сонг, ашамагъыз;
сувсап болмай туруп, сувну ичмеге тюшмей;
гёзю къарардай тюрлю-тюрлю ашланы столгъа салмаса яхшы;
тоя турагъанда, столдан тез туругъуз;
ахшамгъы ашны душманынга къой деп эшитгенсиздир. Ахшамлар ашап уьйренмесе яхшы;
гьар он гюнде бир, къаркъарабыз ял алсын учун, ораза тутмакъ пайдалы;
тюш ашдан сонг юхламагъыз яда къаркъарагъызгъа гюч этип ишлемегиз.
Муна шу насигьатлагъа тергев этсегиз, савлугъугъузну сакълама бажарылар.
Шо саялы гьайванланы ич санларындан алынгъан майланы къадарын аз этип, оьсюмлюк майланы къоллама герек. Шекерни, шекери бар сурсат малланы къоллавну лап аз къадарда къолламакъ яхшы. Ашыбызда яшылчаланы, емишлени къолламакъ да пайдалы. Этни балыкъ булан аралашдырма герек. Тузлангъан, тютюнге бишген ва консерва этилген затлардан сакъланма тюше. Гюйген, артыкъ даражада бек бишген, боялгъан ашланы да бола туруп ашамаса яхшы. Сонг да, ашны кёп чайнама герек. Кёп сувукъ ва къайнар ашлар ашкъазангъа зиян гелтирме болагъанны эсде сакъламагъа тюше.
Демек, дарманлагъа чыгъарылагъан харжны емишлеге, яшылчалагъа, къаркъарабызгъа къыйышывлу ашлагъа чыгъарсакъ, гертилей де, ашыбыз бизге эмли дарман йимик болажакъ. Озокъда, бу-бир гюнлюк иш тюгюл. Йыллар булан жыйылгъан аврувлардан бир-эки гюнден арчылажакъман деген адам-дурус ойлашмай. Мени насигьатларымдан охувчулар пайдалангъанны сюемен.
Магьаррам АЛИМГЬАЖИЕВ.
