Гьар адам да оьмюрюню бир бёлюгюне етишгенде, айтайыкъ, юбилейинде, артгъа бурлугъуп, оьтген яшавуна къарай. Шо вакътиде этген яхшылыгъынгны да, этмеген ишлерингни де оьлчеп къарайсан. Яшагъан чакъы яшамажагъынгны билегенде, этилмегенлерин этип къутулма сюесен. Нечакъы этгенсен, нечакъы этме герексен? Бир-бирде юбилейде, шатлыкъдан эсе пашманлыкъ кёпдюр деп ойлашасан.
Бираз алда оьзюню 60 йыллыкъ юбилейин оьтгерген, Россияны ва Дагъыстанны ат къазангъан врачы, медицина илмуланы кандидаты, «Хасавюрт район поликлиника» деген Дагъыстанны пачалыкъ бюджет къурумну баш врачы Анвар Азаматов кёп адамгъа къуллукъ этген адам. Юбилейин оьтгерегенде нени гьакъында ойлашгъанны чы билмейбиз, тек шо кёмек этеген мердешин дагъы да артдыражакъгъа шеклик этмейбиз.
А.Азаматов 1954-нчю йылда Кёстекде тувгъан. Гиччи заманында ол киномеханик болма гьасирет болгъан, тек атасы Магьмут ва анасы Кавсарат уланын врач болуп гёрме сюегенни яшырмай айта болгъанлар. Ата-ана айтагъан болуп чыгъа, тек биринчи йыл Анвар институтгъа тюшюп болмай, конкурсдан оьтмей. Экинчи йыл подкурсланы битип, Дагъыстан пачалыкъ медицина институтну студенти бола.
1977-нчи йылда Анвар Магьмутович институтну лечебный факультетин бите ва Мычыгъыш Республикагъа бакъдырыла. 1978–1985-нчи йыллар Курчалой районну больницасында хирург, хирургия бёлюкню заведующийи, сонг баш врачны орунбасары болуп ишлей. Ол Хасавюртгъа къайта ва 1985–1991-нчи йылларда Хасавюрт больницаны баш врачыны 1-нчи орунбасары болуп ишлей.
1992-нчи йылда Хасавюрт районну медицина бирлешивю къурула. Шонда да Анвар Азаматов баш врач болуп тюше, шо ишинде бугюнлерде де ишлеп тура.
Оьтген заманны ичинде районну савлукъ сакълав иши бюс-бютюнлей алышына. Яшлагъа ва уллулагъа къарайгъан поликлиника ишге салына, диагностика центр, «скорая помощь» деген станция къурула. Шолай да, районда 5 больница, 15 амбулатория, 8 фельдшер-акушер пункт ачыла. Бугюнлерде буса район больница да къурулуп тура.
1996-нчы йыл Первомайское юртну айланасындагъы агьвалатлар таъсир этип, Анварны къастлыгъы да булан Яхсай больницада госпиталь ачылды. Шонда яралангъанлагъа тарыкълы багъыв да болдурулду. Мычыгъыш Республикадагъы дав агьвалатланы заманында Хасавюрт районгъа 100 минг адам давдан къачып гелди, шоланы барына да медицина тергев этилип турду. Шо ишлени башында оьр категориялы врач, Россияны ва Дагъыстанны савлукъ сакълавуну отличниги Анвар Азаматов тургъан эди. Шо йыллардагъы иши учун ол Дагъыстанны Гьукуматыны Гьюрметлев грамотасы булан савгъатланды.
2002-нчи йылда ол Москвада медицина илмуланы кандидатына диссертация якълап, алим ат да алды. «Хасавюрт районну гьюрметли ватандашы» деген гьюрметге де лайыкълы болду. 2003-нчю йылда ол Россия Федерацияны медицина-техникасыны билим берив академиясыны академиги этилип сайлангъан.
Агьлюсю Дина Ибрагьимовна да оьр категориялы врач, Дагъыстанны ат къазангъан врачы. Агьлюсю булан олар 3 авлет оьсдюрген, къызлары ата-анасыны ёлун танглагъан.
Юбилейинден сонг, мен Анвар булан ёлугъуп, лакъыр этдим.
–Анвар Магьмутович, ярым йылны гьасиллери гьакъда не айтма боласыз, йыл нечик башланды ва нечик гетип бара?
– Мени учун йыл бек арив башланды. Мени Дагъыстанны савлукъ сакълав министерлигине чакъырып, уьч де адам Дубайгъа, савлукъ сакълав къуллукъчуланы бютюндюнья конгресине йиберилдик. Конгрес юрюлеген заманда бары да медицина къуллукъчулагъа янгы дарманлар, медицина техника булан таныш болма имканлыкъ болду. Бек ушатдым. Тез арада юрек аврувну аз этмек, шону башлапгъы заманында билмек учунгъу медицина ясандырывлар чыгъажагъы гьакъда айтылды. США-дан, Япониядан, Норвегиядан ва Швециядан гелген делегациялар булан таныш болдукъ. Олардагъы янгылыкъланы гьакъында лакъыр болду.
Мени Сингапур ва Малайзия пачалыкъларда янгы медицина техника тезликде ишге салынагъаны бек тамаша этди. Оларда медицина техника оьр даражада къабул этиле экен. 2020-нчы йылда Дубайда «ЭКСПО-2020» деп ат тагъылып бютюндюнья выставка оьтгерилежек. Шо замангъа адамланы техника булан багъыв дагъы да оьсежек. Америкада урология аврувлагъа операцияны роботлар этегени де тамаша тюгюлмю?
Дюньяда биринчи ерде – юрек ва шекер аврув. Гьали алимлер шо аврувлагъа бек тергев берме башлагъан.
–Алда «Савлукъ сакълав» деген милли программа бар эди, гьали буса «Савлукъ сакълавну модернлешдирмекни» программасы къабул этиле. Шоланы не башгъалыгъы бар?
– «Савлукъ сакълав» деген милли программа ишлеген заманны ичинде диагностика центр ачылды, шону ичин Америкадан ва Япониядан гелген медицина техника булан ясандырма бажарылды. Ингдеси, шолар бары да ишлеме де башлады. Аврувлар алда Магьачкъалагъа барып, гезигин де гёзлеп, сав гюн йибереген тергевлени 2-3 сагьатны ичинде бизде этип бола. 6 больницагъа УЗИ аппарат берилди, 30 медицина идарада электрокардиографлар салынды.
Модернизация демек, эсгерилген программаны камиллешдирив бола, шо программа булан районгъа 3 «скорая помощь» машин берилди. Янгы Кёстекни амбулаториясына министрибиз Танка Ибрагьимов стоматология кабинет савгъат этди.
– Оьтген йыл булан тенглешдиргенде, бу йылны не башгъалыгъы бар? Не кемчиликлер бар эди ва нени уьстюнде ишлеме герек?
– Бизин ишибизге багьа Савлукъ сакълав министерлигини коллегиясында бериле, шо – бизин учун уллу сынав. Гьар савлукъ сакълав управлениени аслу иши аналыкъны ва яшны аманлыгъы гьисаплана. Экинчи ерде – кардиологиягъа, кёкюрек ва онкология аврувлагъа къарав. Шолар кёп тергеле ва къайсы ёлбашчыгъа да шолар аслу масъала гьисаплана.
Коллегияда бизин ишге орта багьа берилди, шону ишинде район администрацияны башчысы Загьир Боташев де ортакъчылыкъ этди. Хасавюрт районда тувагъан яшланы санаву Россияда да биринчи ерде. Оьтген йыл 4073 яш тувду, шо буса оьтген йылдан 28 процентге артыкъ. Къыйынлыкъда буса да, гиччипавланы гечинегенин аз этме бажардыкъ. Район больница ачылса, дагъы да кёп кемчиликлерибизден къутулма болар эдик.
– Бир жыйында сен: «Больницаларда сигарет тартагъан бир врач да ишлемежек», – деп билдирген эдинг. Шо яшавгъа чыгъамы?
– Гертиден де, ойлашып къарайыкъ чы, авзунда сигарет де булангъы доктордан не доктор бола? Бизин алдынлы пачалыкъларда, мисал этип Китайны алайыкъ, бир врач да сигарет тартмай. Бары да больницаларда сигарет тартывгъа къаршы плакатлар илинген, биналаны ювугъунда да сигарет тартыв инкар этиле. Мен врачлагъа билдиргенмен, ким йыл битгенче сигарет тартывну ташламаса, мен олар булан гелеген йылгъа дыгъар этмеймен. Гьасилин оьзлер чыгъарсынлар.
– Алда токътагъан не масъалалар бар?
– Биринчи ерде – район больницаны ишге салыв. Шо буса халкъгъа этилеген медицина къуллукъланы яхшылашдырма имканлыкъ бережек. Онкология аврувланы эрте заманында аян этмек ишлерибиз де бираз акъсай.
Хасавюрт районда 54 минг яш бар. Администрация олар учун бина сатып алгъан. Шонда яшланы савлугъун сакълав центр этме бек онгайлы эди. Районну башчысы Жамболат Салавов да, мен де нечесе керен шо центрны ишге салмакъны гьакъында министрге тилеп кагъызлар язып турабыз. Шулардан аслу масъала боламы? Врачлар Гиппократны антына амин болуп ишлей ва халкъны савлугъун болдурувда бары да гючюн салып чалыша.
Дагъыстанны Башчысы Р. Гь. Абдулатиповну 2014-нчю йыл 3-нчю мартда къол салгъан Указы булан кёп йыллар намуслу ва къыйматлы ишлеп тургъаны саялы Анвар Магьмутович Азаматов «Дагъыстанны алдындагъы къуллукълары учун» деген орден булан савгъатлангъан.
Анвар Азаматовну гьакъындагъы хабарымны битдире туруп, огъар, биринчилей, савлукъ, сонг сабурлукъ ёрама сюемен. Ол янгыз районну медицина бирлешивюн къуруп къойгъан буса да, ону аты даим де айтылып туражакъ эди. Ол шону къурувда гёрген къыйынлыкълары да таманлыкъ эте. Къыйналды, тек шо масъаланы чечди, оьзюню авлетине йимик янашды. Сююп этген ишинг гьар заманда да юрекни къувната. Тек самайлагъа акълыкъ къоша, савлугъунгну ва гючюнгню ала. Нечик буса да, сююнчю кёп иш. Гьар даим де шолай сююне туруп яшама насип болсун!
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,
оьз мухбирибиз.
