Шо гюн Къызлар юртну 1 номерли школасыны бинасында къумукъ тилни байрамы юрюлдю. Бу чара, инг биринчилей, Моздок якълы гьаракатчы къумукъ уланланы – Темиркъазыкъ Осетия – Аланиядагъы Къумукъ милли советни ёлбашчысы Расул Алиевни, бу республиканы Халкъ Жыйыныны депутаты Нюрмагьаммат Будайчиевни, Къызлар юртну башчысы Илмутдин Элесхановну, юртну 1 номерли школасыны директору Залимхан Дадовну, школаны музейини директору Магьмади Девлетовну ва шолай оьзгелерини къастлы гьаракаты булан яшавгъа чыкъды.
Байрамда янгыз бу школаныки тюгюл, Къызлар юртну ва Моздок районну оьзге юртларыны школаларыны муаллимлери де, охувчулары да актив кюйде ортакъчылыкъ этдилер. Школаны уллу залыны сагьнасында ана тилибизге байлавлу бек маъналы асил сёзлер айтылды, шиърулар охулду, къумукъ сарынлар-йырлар йырланды, милли макъамлар согъулду, бийивлер гёрсетилди.
Къызлардагъы байрамгъа Дагъыстандан чакъырылгъан къонакълар да къошулуп «Толеранс» деген жамият къурумну ёлбашчысы Абсалитдин Мурзаев, Къумукъланы тамазаларыны советини ёлбашчысы Абдулкъапур Акаев, белгили журналист Багьавутдин Узунаев ва Дагъыстан пачалыкъ университетни дагъыстан халкъларыны адабиятларыны кафедрасыны заведующийи Агъарагьим Солтанмуратов ортакъчылыкъ этдилер. Булар гьариси залда жыйылгъанланы алдына чыгъып ана тил масъалагъа байлавлу оьзлени ойларын айтып сёйледилер.
Абсалитдин Мурзаев жыйылгъанлагъа дагъыстанлы къумукълардан салам айта туруп, олагъа оьзю ёлбашчылыкъ этеген «Толеранс» жамият къурумну алдына салынгъан муратланы ачыкъ этип, этген ишлерини гьакъында къысгъача маълумат берип сёйледи. Ол «Толеранс» Дагъыстан, Мычыгъыш, Темиркъазыкъ Осетия – Алания республикаланы гьакимлик жамият къурумлары булан аралыкълар болдуруп иш гёрегенин, шо жамият къурум он йылланы узагъында тюрлю-тюрлю конкурсларда ортакъчылыкъ этип, шоланы утуп, бир нече проектлени яшавгъа чыгъаргъанын эсгерип, бу йыл «Дагъыстан жамиятындагъы наслуланы арасындагъы къаршылыкъ: масъаланы чечив ёллары» деген гезикли проектни уьстюнде ишлеп турагъанын айтып берди.
Абдулкъапур Акаев жыйылгъанланы байрам булан къутлап, ана тилни масъаласына байлавлу оьз къаравун аян этди. Ол гьалиги девюрде бу масъаланы чечивде ана тиллени муаллимлерини ролю артыкъ экенин эсгерди. А. Акаев бу тармакъда айрокъда къайратлы загьмат тёгюп турагъан бир нече муаллимге Дагъыстанны милли политикагъа къарайгъан министерлигини атындан грамоталар тапшурду.
Оьзюню чыгъып сёйлевюнде Агъарагьим Солтанмуратов къумукъ тил тарихде де, гьалиги девюрде де айрыча ер тутуп гелегенине айрыча тергев бакъдырды. Ол эсгерген кюйде, бизин тил тарихде савлай Темиркъазыкъ Кавказны оьлчевюнде халкъара тилни къуллугъун кютюп гелген, гьалиги девюрде де шо эки юз миллионлукъ тюрк халкъланы бир бутагъы гьисапда оьзюню халкъара тил гючюн тас этмеген. Сёйлевюнден сонг А. Солтанмуратов Къызлар школаны китапханасына бир нече къумукъ авторланы китапларын эсделикге тапшурду.
Сагьнагъа чыгъып сёйлеген къызларлы муаллимлени бир нечеси оьзлени ишинде артдагъы вакътилерде къаршылашагъан четимликлени гьакъында айтдылар: охутув китапланы, ана тилни ва адабиятны касбучулары етишмейгенлигин ва шолай оьзгелерин эсгердилер. А. Солтанмуратов Моздок районлу охувчуланы Дагъыстан пачалыкъ университетни филология факультетини ана тиллерден касбучуланы гьазирлейген орус-дагъыстан бёлюгюне охума тюшме чакъырды, дагъыстанлы къумукълар оьзлени янындан олагъа болагъан кёмегин этме гьазир экенин айтды.
Ана тилибизни айланасындагъы лакъыр Моздок районлу къумукълар булан Къызлар школаны музейинде де, китапханасында да дагъы да бир гесек узатылып турду. Къумукъ тилни байрамындан да, сонг болгъан лакъырлардан да бу районлу къумукълар оьзлер учун чыгъаргъан аслу натижа – гьалиги къыйынлы шартларда ана тилибизни сакъламакъ, оьсдюрмек учун, пайдалы, маъналы тюрлю-тюрлю чараланы чакъда-чакъда оьтгермек, дагъыстанлы къумукълар булангъы байлавлукъланы гючлендирмек, теренлешдирмек.
Агъарагьим СОЛТАНМУРАТОВ,
Дагъыстан пачалыкъ университетни
дагъыстан адабиятларыны
кафедрасыны заведующийи,
филология илмуланы кандидаты, доцент.
