Халкъ арада оьзгелеге къарап пикир эт, оьзюнге къарап шюкюр эт деп кёп айтыла бола. Гертиден де, алты санынг, къолунг-бутунг сав буса, гёзлеринг де дюньяны ярыгъын гёре буса, шолай адамгъа савлугъуна кант этмеге айыпдыр. Аллагь гёрсетмесин, бирев де магъа не геле деп айтмагъа болмай. Буюргъандан бир илли-инсангъа да къачып къутулма бажарылмай. Неге тюгюл, бугюн саппа-сав кюйде юрюп турагъан инсан, тангаласына бир тюрлю себеплерден сакъат болуп къалмакъ да бар. Хапарсыздан тёшекге йыгъылагъанлар да бар.
Россияда 1992-нчи йылдан тутуп, Сакъатланы халкъара гюнюн белгилейгенлик бир мердешли адатгъа айлангъан. Шо гюнню саппа-сав адамлагъа йимик, сакъатлагъа да тергевлю болуп, гёнгюн алсын, гьайын, къолундан чыгъагъан кёмегин этсин учун белгилеме башлагъан. Олай да, шо тархны оьтгерегенини дагъы да башгъа маънасы бар. Айтагъаным, сакъатлагъа языгъы чыгъып, оланы пакъыр, оьзлерден кем гёрюп, сансымай янашсын деп тюгюл, олар да, бары да якъдан алгъанда, толу ихтиярлы да, сав-саламат инсанлар экенин де гьис этсин учун белгилейлер.
Бир-бир маълуматлагъа гёре, савлай дюньяда бир миллиардгъа ювукъ сакъатлар бар. Бизде, Россияны гьисап бёлюгю билдиреген кюйде, 12, 93 миллион адам сакъат деп токъташдырылгъан. Олардан 921 минг адам ишлеге къуршалгъан. Оланы да 1,36 миллиону биринчи группалы, 6,47 миллиону экинчи группалы, 4,49 миллиону 3-нчю группалы сакъатлар деп санала. Бу санавлагъа къарагъанда, оланы арасында нечеси герти, нечеси ялгъан сакъатлар экен деп ойлашасан.
Неге тюгюл, мисал учун, Россияны оьзге ерлеринден эсе, Дагъыстанда ва Мычыгъышда сакъатлар чинк де кёп деп гьисап этелер. Бизде, Дагъыстанда, саппа-сав адамлар акъча берип, врачлардан таба сакъат деп ялгъан кагъызлар этип, нечесе йыллар пенсия алагъанлар бар. Шо бузукъ гьал айрокъда Владимир Васильев Дагъыстанны Башчысы болуп белгиленгенли аян этилинип тура. Айтагъаным, бираз алда Россияны пенсия фондуну председатели Антон Дроздов гелгенде, ол сакъатланы пенсиясыны айланасында да лакъыр юрютген эди.
–Бизде сакъатланы санаву, оланы группалары, къуллукъларыны кютюлеген кюйлери гьисапгъа алынгъан. Шону биз тергевюбюзню тюбюнде сакълама герекбиз. Мисал учун, пачалыкъ оланы савлугъу, охуву учун харж гёрсете, олар не буса да бир касбугъа ес болалар. Тек олар ишлеге къуршалмай къалалар. Гьали бизде олагъа байлавлу тарыкълы документлер жыйылса, шо янына да тергев этмеге болажакъбыз,–деди Антон Дроздов. Сонг да, ол:
–Гертисин айтсам, мунда 70 мингге ювукъ сакъат деп гьисапланагъанлагъа гьар ай акъча тёленип тура. Тек шончакъы адамны гьакъында бир-бир себеплеге гёре гьали де толу маълуматлар ёкъ, – деген эди. Антон Дроздовну сёйлевюне гёре, Дагъыстанны Башчысы Владимир Васильев Россияны загьмат ва социал масъалалагъа къарайгъан министри Максим Топилин ахтарыв къурумлар булан бирге шогъар байлавлу иш гёрегенни эсгерген эди.
–Биз 300 минг сакъатдан 70 мингине байлавлу тийишли маълуматланы гёрмейбиз. Шо саялы биз ахтарыв къурумлар булан бирге шо масъалагъа гёре тергеп турабыз. Шо сакъат деп юрюлегенлени арасында законсуз кюйде пенсия алагъанлар бар буса, барысына да тийишли чара гёрюлежек, шогъар жаваплы адамлар да такъсыргъа тартылмай къалмажакъ,–деп билдирген эди Владимир Васильев.
Тюзю, бизде герти сакъатланы тийишли гёрмей гьисапгъа алма сюймейген гезиклер де нечакъы да болду. Шо саялы да олагъа толу кюйде къарав да етишмей деме ярай. Неге тюгюл, ялгъанлар булан нечакъы адам сакъат деп гьарам акъчаны киселерине уруп тура. Чарасыз адамлагъа буса харж къыт.
Сакъатланы арасындан нечакъы ажайып пагьмусу булангъы адамлар чыкъгъан. Къайсын-бирин айтайым, спортсменлер де, алимлер де, йыравлар да, музыкантлар да бар. Сонг да, мисал учун, Уллу Ватан давну заманларында сакъатлар болгъанына да къарамай, душмангъа къаршы ябушувун узатгъан лётчиклер де болгъан. Оланы 3-вю гёзлерини гёрегенин тас этген, 6 адам аякъларындан магьрюм къалгъан, бирдагъы 3-вюню аркъасюеги зараллангъан. Бары да саны сав-саламат адамлар булан ругьдан тюшмей, теппе-тенг ябушгъанлар.
Россияда да, бизде, Дагъыстанда да сакъатланы халкъара гюнюн тюрлю-тюрлю рагьмулу чаралар оьтгерип, концертлер онгарып белгилейлер. Бу йыл да шолай ёрукъда оьтгерилежек.
