Адам гюзгюден эсе, халкъны гёзюнде тюз къыйматланагъаны, гертилей де, тюз экен. Адамланы арасында яхшыгъа айтылмакъ лап да къыйын масъалагъа саналгъан йимик, о лап да уллу оьрлюк деп де гьисап этилине. Шо гьюрметни ким-ким де къазанма болмайгъаны да белгили. Тек бир йыл яхшыгъа аты айтылып яшамакъ да бошуна, яманны къурдашы болуп юз йыл оьмюр сюргенден де артыкъдыр деп де эсиме геле.
Яшавда мени ойларым тюз болуп да чыгъа. Халкъны гьюрмети, ёлунг нечик къыйын болгъан буса да, бары да къыйынлыкъланы унутдура. Оьзюню халкъыны гьюрметин къазанып яшагъан хамаматюртлу савлай Бабаюрт районгъа танывлу муаллим Абдулвагьап Умаханович Аскеровгъа да яшав шолай къысматны савгъат этген эди.
Яшавну энишин де, оьрюн де гёрген, къыйынын да, тынчын да башындан йиберген муаллимни загьматы шахтёрну загьматына тенг бола деген сёзлер яшавда кёп керенлер сыналгъан. “Муаллим касбу – дюньяда инг де сыйлы касбу. Яшавда яшлар нечик болуп чыгъагъаны муаллимден гьасил бола”, – деген бирдагъы белгили педагог И.Караукова да.
Абдулвагьап Аскеровну оьмюрю 80-ге тармашгъанда да, оьзюню яш йылларында йимик, ол яшёрюмлени тарбиялавда юртну ичинде яхшы иш гёре эди. Юртлулары да ону гьаракатына тюз къыймат бере туруп, огъар кёп керенлер баракалла билдиргенлер.
Герти муаллим гьаман да халкъы булан болагъанны ол яшавунда кёп керенлер исбатлагъан ва оьзю шо касбугъа ес болгъаны саялы бир де гьёкюнмеген. Неге тюгюл де, инг де насипли адам – кёп адамгъа насип берген адам. Ол буса кёплени насипли эте туруп, оьзюню яшавунда лап да уллу уьстюнлюклеге етишген. Ону охувчуларыны кёплери яшавда лайыкълы оьрлюклеге етишген ва олар оьзлени алдында янгы ёлланы къапуларын ачгъан муаллими Абдулвагьап Аскеровну атына гьали де алгъыш этелер.
Абдулвагьап Умаханович Аскеров 1928-нчи йылда Бабаюрт районну Хамаматюртунда сабанчы агьлюде тувгъан. Оьзюню яш йылларындан тутуп охувгъа гьасирет улан 1935-нчи йылда ата юртундагъы етти йыллыкъ школагъа охума тюше. Биринчилей яш уланны алдында янгы яшав сигьрулу эшиклерин эркин этип ача. Илму – хазна, шо хазнаны теренине етишме сююп, етти йыллыкъ школаны 1942-нчи йылда яхшы къыйматлар булан тамамлап, ол муаллимлени гьазирлейген ай ярымлыкъ курсланы да битип, оьзюню юрегине тюшген, ювукъ болгъан муаллим касбугъа ес бола.
Муаллим гьисапда оьзюню загьмат ёлун ол Адил Янгыюртда етти йыллыкъ школада башлай ва бу школада ол бай сынав топлай. Буса да, сынавлу муаллимлени арасында йыл ишлеп, ол 1943-нчю йылда оьзюню ата юртуна къайта ва оьзю савбол этип гетген школада башлапгъы класланы муаллими болуп ишлей, билимсизликни терен заралын къыркъмагъа къаст этип чалыша. Узакъ 10 йылланы боюнда ол иш ёлдашларыны арасында абурун артдыра.
Амма яшдан къалгъан илмугъа гьасиретлик ондан таймай ва огъар шо умутуна етмеге де насип бола. Демек, ол яш наслугъа билим бере туруп, оьзю де хас билимли болмагъа къаст эте. Школада ишлей туруп, ол 1944-нчю йылда Хасавюртдагъы учителлер гьазирлейген училищеге охума тюше. Заочный къайдада шо охув ожакъны битдирип, ол Дагъыстан пачалыкъ университетде охувун узата. Университетде охуй туруп, 1953–1962- нчи йылларда ол Мужукъайда сегиз йыллыкъ школаны директору болуп загьмат тёге. Ол шо школаны районда ва республикада алдынлы ерлеге чыгъарма бажара. Яшлагъа билим берип къоймай, оьзюню ёлбашчылыкъ пагьмусун да къоллап, Абдулвагьап Аскеровну къастлыгъы булан школаны айланасына емиш тереклер орнатыла, яшыллыкъ болдурула. Шо школада ишлей туруп, ол мужукъайлыланы да гьюрметин къазана ва гьали де мужукъайлылар ону атын уллу гьюрмет булан эсгерелер.
Оьз ишин бажарагъан муаллим Туршунай школагъа да пайдалы бола. Ол Мужукъайдан Туршунайдагъы сегиз йыллыкъ школагъа геле ва онда да огъар оьзюню топлангъан бай сынавун къолламагъа имканлыкъ тува. 1963–1965-нчи йылларда ол, эсгерилген школада къумукъ тилден дарс бере туруп, школаны авур югюн де оьзюню бойнуна ала, ёлбашчыны ишин ол яхшы юрютмеге уьйрене.
Къайсы юртда загьмат тёксе де, къайсы коллективни башын тутса да, Абдулвагьап Аскеров оьзюню юртлуларыны алдындагъы даимлик борчун унутмай. Ата юртуна ону жаны тарта, оьзюню юртундагъы яшёрюмлени оьзю тюшген яшавну тюз ёлларына чыгъагъан тар сокъмакъланы сигьрулу башын тапдырмакъ ону баш мурады болуп токътай ва оьзюню мурадын яшавгъа чыгъарма огъар насип бола.
1965-нчи йылда Туршунай школадан тайып, ол оьзюню ата юртуна, школасына гене къайта. Башлапгъы йыл ол оьр класларда директорну охув-тарбиялав ишлеге къарайгъан завучу болуп загьмат тёге. 1966–1986-нчы йылгъа етгенче буса Абдулвагьап Аскеров шо школада директорну къуллукъларын кюте ва къумукъ тилден де дарслар бере. Ону къастлыгъы булан школаны материальный базасы беклеше, районда биринчилей болуп 640 яш билим алмагъа болагъан уьч къабатлы янгы школа къоллавгъа бериле, школада яшлагъа билим алмакъ учун бары да имканлыкълар яратыла.
«Уллу чагъына етип, лайыкълы ял алывгъа гетсе де, Абдулвагьап Аскеров оьзюню башындан гечирген къыйынлы йылланы эсге ала туруп, яш муаллимлеге насигьат гьисапда охув-тарбиялав ишлени юрютюв къайдаланы гьакъында айта бола эди», – дей ону булан бирче ишлеген хамаматюртлу муаллимлер.
Заманлар нече де тез гетип де къала. Заман гетсе де, этилген яхшы ишлер чи унутулмай. Пенсия ала тypyn, абурлу тамаза, герти муаллим Абдулвагьап Аскеров оьзюню ата юртунда яш наслуну бизин асрулар боюнда макътала гелген къылыкъланы ругьунда тарбиялавда актив кюйде ортакъчылыкъ эте. “Намуслу къартлар ёкъ ерде намуслу жагьиллер де болмас”, – дей халкъ арада. Намусгъа байлангъан тамаза да оьзюню яшавуну ахырынчы гюнлерине ерли яшёрюмлени шо намусгъа уьйрете гетди.
Яллыкъ билмеген тамаза Абдулвагьап Аскеров хамаматюртлу тамазаланы советини ёлбашчысы гьисапда юртлу халкъны къыйынына талчыгъа, сююнчюн тенг бёлмеге къаст эте эди. Юртлулары да огъар шолай янаша эдилер.
Оьзюню загьмат ёлунда Абдулвагьап Аскеров терен гьыз къойгъан ва ону республиканы ёлбашчылары да тергевсюз къоймагъан. Ол гьар тюрлю йылларда савгъатлангъан. 1953-нчю йылда “Загьмат оьрлюклери учун”, 1970-нчи йылда “В.И.Ленинни 100 йыллыгъына” деген медаллар ону тёшюн безей. РСФСР-ни ва Дагъыстан АССР-ни Оьр Советини Президиумуну гьюрметлев грамоталарын къазангъан. Загьматны ветераны Абдулвагьап Аскеров оьзюне берилген савгъатланы лап да сыйлысы деп 1959-нчу йылда “Дагъыстанны школаларыны ат къазангъан муаллими’ деген атгъа ес болгъанын гьисаплагъан. Озокъда, оьз ишине берилген герти муаллим учун ондан уллу болуп савгъат болмагъан.
Школаны битдирип чыкъгъан яшланы яшавда етген уллу уьстюнлюклеринде оланы тарбиялагъан, яшавгъа гёзюн ачдыргъан муаллимлени кёп къошуму бола. Шу сёзлеримни бирев де гери урмас деп эсиме геле. Абдулвагьап Аскеровну илму сынавларындан уьлгю алып, яшавда гёрмекли уьстюнлюклеге етген алимлер ва халкъыбызны оьктемлиги болуп токътагъан адамлар да аз тюгюл. Meдицина илмуланы доктору, профессор М.Бакуев, техника илмуланы доктору, профессор А.Юсупов, тарих илмуланы доктору, профессор Гь.Жагьиев, илмуланы кандидаты Э.Абдуллаева, Дагъыстанны халкъ артисткасы Н.Мусаева ва оьзгелери яшавда къойгъан терен гьызын А. Аскеров булан байлагъанлар.
Гертилей де, яшда салынгъан кюрчю бек буса, гележек яшав сыралы болажакъгъа шеклик тувмай. Абдулвагьап Умаханович буса оьзюню къайратлы загьматы булан кёплеге шо кюрчюню бек салмакъ учун гьаракат этген, тер тёкген ва арт тынышына ерли оьзюню охувчулары булан оьктем болгъан.
СУРАТДА: Абдулвагьап АСКЕРОВ.
