Къалам ёлдашыбыз шаир, журналист Абдулла ЗАЛИМХАНОВНУ артдагъы гюнлерде шулай ат булан Дагъыстан китап издательствода янгы китабы чыкъды. Гёзел исбарлангъан, мукъаятлы чыкъгъан бу китап авторну юбилейине де багъышлана.
Гьалиге ерли адабиятда оьзюн Абдулла Бугленли деп юрютеген шаирибизни «Яшыл отдагъы чыкълар», «Гьакиген гьислер», «Ой толкъунлар» деген атлар булан шиъру китаплары чыкъгъан. Янгы китапгъа буса ону шиъруларындан къайры, къысгъа хабарлары ва ёммакълары да гирген. Китапны ичделиги дёрт бёлюкден амалгъа гелген: «Ой толкъунлар», «Гьасиретлик», «Багъышлавлар, алгъышлавлар», «Хабарлар ва ёммакълар».
А.Залимхановну яратывчулугъуну гьакъында алимлер, шаирлер де язгъан. Филология илмуланы кандидаты Агъарагьим Солтанмуратов ону поэзиясыны гьакъында язагъан кюйде, ол къужурлу, тамаша суратлавланы яратып бажара.
Къалам ёлдашыбызны янгы китабы да, юбилейи де булан къутлап, шиъруларыны жыйымын охувчуланы тергевюне беребиз.
Асруларда аз аялгъан къумугъум!
Ассаламлар болсун сагъа, къумугъум!
Сагъынаман сени бырын сесингни.
Къыйынлыкъда къыржылмасын къылыгъынг,
Девюр сайын яша ютмай эсингни.
Сукълансынлар ятлар сени кююнге –
Битимингде бар Тенгирни гьарзиси.
Минг яхшылыкъ алып гирсин уьюнге,
Назмумдагъы гьарпланы гьар бириси.
Мен оьзюмню оразлыгъа санарман
Кютме болсам гиччи, уллу къуллугъунг.
Ана тилинг аяп билсенг – къанарман,
Асруларда аз аялгъан къумугъум.
Билмейгенлер айта бизге аз халкъ деп,
Урлугъубуз биз чи дол тюрк къавумну,
Огъар тийген гьар къапасы къысматны
Окъ чанчгъандай ачытдыра баврумну.
Яман ятлар къычырса да «яр салып»,
Къыйын бизин башгъа халкъгъа «къыймагъа».
Заман болгъан, тарихлерден дарс алып,
Ким экенинг билип, эсинг жыймагъа.
Кёп болсун мени халкъым
Тамашагъа къаласан,
Тынгласанг бир кёплеге:
Насибин излей туруп,
Учма къабул кёклеге.
Юлдузлагъа учмайман,
Не бар Аламда, оьрде?!
Алгъан аривюм булан
Ерде къалайым, Ерде.
Мунда чы мени гьар гюн,
Кюйлейгенлер хошумну.
Яшайым къалын этип
Ерде Къумукъ къошумну.
Къумукътюзюм – женнетим!
Жанлангъан ер негетим.
Эжелден берли мунда
Мина тикген миллетим…
Къонушум болсун Ерде,
Кёк болсун мени къалкъым.
Юлдузлар чакъы оьрде
Кёп болсун мени халкъым!
…Тенгир берген мол савгъат
Асруланы «агъулары» ашаса,
Гьатта жавгьар тунукълаша, нас бола.
Асил-асил адамлары «ташласа»,
Ана тилни тирилиги тас бола.
Тил – о дюр чю Тенгир берген мол савгъат,
Билгенлеге ана башы миллетни,
Гёзню нюрюн артдырагъан дол Шавлат1,
Ургъайтагъан халкъгъа ортакъ негетни.
Батыр ругьлу бизин бырын аталар
Бабаланы динин сёкме къоймагъан,
Ябушувда алса да кёп яралар,
Адатларын, тилин чёкме къоймагъан.
Тилин энни сан да этмей «бай яшлар»,
Екген, сайки, заманланы арбасын.
Ана тилин сыйдан салгъан «сайбашлар»
Инанмагъыз сюе десе Анасын!…
Тил – о тюгюл оюн яда масхара,
Гьали огъар бек гьажат къол тиревлер,
Ана тилге арт бергенлер башгъара,
Бола артда бир ким эсе биревлер.
Не аламат сюйсенг де бар яшавда
Не аламат сюйсенг де бар яшавда,
Аврумакъ да, оьлмек де бар адамгъа.
Осал болмай турмакъ эрге ошавда,
Тийдирмейли намусуна кир, дамгъа.
Бир керен мен авруп узакъ ятгъанда,
Экиюзлю «ёлдашларым» сююндю.
Кепсизлигим сав этме эм тапгъанда,
Жаны авруйгъан къардашларым сююндю.
Ахырынчы сатырланы сюемен
Къысгъа кюйде шулай айтып «тошлама»:
Насиплимен болагъангъа шулай мен
Адамланы сююндюрме, хошлама.
Бара дюнья ёлундан
Билинмейли оьтген башдан нече яз.
Эс тапгъанлы яшагъанман талаша.
Яшавумну ахырына къалгъан аз,
Айланышым болгъан хыйлы алаша.
Алышынгъан тюсю-тюлю юзюмню,
Гёнгюм энни сырдаш сари гюзлеге.
Тунукълашгъан нюрю эки гёзюмню,
Кёп гёзелни гьашыкъ этген оьзлеге.
Мугькам макъам бир маънили чалынмай,
Чарнавлар да этмей башым чар йимик.
Йыр гёнгюлюм юваш болгъан – чалкъынмай,
Дертим де бар къарт терекде чор йимик.
Негьакъ гетген мюгьлетлеге ким гюймей,
Ким сагъынмай сувдай акъгъан гюнлени?!
Амал болса къайтармагъа ким сюймей
Арив тюшлер булан ала тюнлени?!
Гьасси йимик бир гьайранлы гьалдаман,
Эринчекдей бир иш чыкъмай къолумдан.
Бир данайда, бир де буса алдаман,
Яшав арбам бара дюнья ёлундан.
О «арбагъа» атлар болуп егилген
Анайымны дуалары алгъышлы.
Оьмюрюмню кёп сенгери сёгюлген –
Къыйнай мени ойлар, гьислер сагъышлы.
Женнетлени бирисен
Бу назмумну багъышлайман юртума
Сынавларда асру бою чёкмеген,
Яман къастлы явларыны алдында
Батырлары бошап башын экмеген.
Инсаплыгъы макътавлагъа лайыкълы,
Ниъматы кёп бахча булан бавуну.
Макънатисдей тартагъан бир гючю бар
Жавгьар йимик ону Гьарка тавуну.
О шагьаты девюрлени еликген,
Къыйынланы, келеклени эл гёрген.
Мени халкъым геч гелгенни къондуруп,
Харлылагъа гьалал этип аш берген.
Бырынларда болгъан мунда усталар,
Бажарагъан эшип темир гюбени.
Къаравул да этген къатты къоччакълар
Отун сёнме къоймай Дазу-Тёбени.
Къагьарланса авузлугъун уьзеген,
Гьарисини болгъан дейлер къунаны.
Тезден берли аривлюкге айтылгъан
Ата юртну къызы булан уланы.
Юртум сенден илгьам ала юрегим,
Алимлени, залимлени тёрюсен.
Къарт эменни тамурудай тирисен,
Бу Ердеги женнетлени бирисен.
Негетлеринг таза тангны бетидей,
Гьалал досгъа гьаман ачыкъ къучагъынг.
Девюр сайын дёнмей яша, Бувленим,
Бир заманда суврулмасын очагъынг!
Сююндюм тамаша тюшюм болгъангъа
Ёрулуп, баз гечип берен дюньядан
Кёп тирет булгъавур ойлагъа батдым;
Къуш йимик дёгереп тюшген уядан,
Гёз ачма сюймейли, сойралып ятдым.
Кюстюнлюк кюрлюгюм хортмадай ютуп,
Денгиздей хозгъалтды хумар эсимни.
Ададым сиъру гюч силкгендей тутуп,
Арш ярып гелгенде сеси Есимни:
– Гьей пакъыр! Сен неге боласан асси?
Гезигинг гелмеген Кёкге гёчмеге.
Бил! Сени болжалынг бир менден гьасил,
Имканлыкъ беремен сырынг чечмеге.
Санларынг сав тура неге сен энни
Кюстюнлюк къондурдунг гёнгюл хошунга.
Къысасгъа тутмагъа тюшежек сени
Йиберсенг гюнлени булай бошуна;
Сагъа мен пагьмуну бергенмен неге?
Сен шону къарама чакъсыз туварма!
Сёз булан яманны оьзегин эге, –
деп айтып борчлуман сагъа буварма, –
дегенде тарыдым чарасыз гьалгъа,
Табаным басгъандай итти бизлеге;
Гёзлерим бозарып къыблагъа, алгъа,
Товбагъа тюшдюм мен чёгюп тизлеге.
Танг белги бергенде бирден уяндым,
Толкъунлу талчыкъдан тёшюм толгъангъа.
Айыгъып битгенде алай сююндюм,
Бу мени тамаша тюшюм болгъангъа…
1. Шавлат – светило.
