Шулай ат булан Магьачкъаладагъы Дагъыстан китап издательствода шаир, журналист Насрулла Байболатовну янгы китабы чыкъгъан.
Шиъру асарларын яшлар учун яратагъан шаир, язывчу ва таржумачы Н.Байболатов – къарабудагъгентли. Магьачкъалада ДГУ-ну филология факультетин битдирген сонг ол Гьелиде ва ата юртунда ана тилни, адабиятны муаллими болуп ишлеген. Къарабудагъгент районну билим берив управлениесини методика кабинетини баш касбучусу гьисапда чалышгъан. «Районну яшаву» деген газетни жаваплы секретары болуп ишлеген. Бугюнлерде ол «Ёлдаш» газетни бёлюгюню редактору ва яшлар учун чыгъарылагъан «Къарчыгъа» деген журналны жаваплы редактору. Россияны журналистлерини ва язывчуларыны союзларыны члени.
Яшлагъа язылгъан ону шиърулары таржума этилип Москвада, Ингушетияда, Мордовияда, Чувашияда, Тюркияда чыгъарылгъан ортакъ китаплагъа гирген. Ол дагъыстан ва орус шаирлер яшлар учун язгъан шиъруланы къумукъ тилге таржума этген. ДР-ни Гьукуматыны, печатгъа къарайгъан агентлигини, язывчуланы союзуну гьюрметлев грамоталары булан савгъатлангъан. Яшлагъа язгъан хабарлары учун «Азия–2023» деген халкъара адабият конкурсда Гран-При савгъатны алгъан. Ону юбилейине чыкъгъан янгы китабы ва 50 йыллыгъы булан къутлайбыз. Яш охувчуларыбыз учун язылгъан шиъруларыны бир бёлюгюн сизин тергевюгюзге де беребиз.
Яраш БИЙДУЛЛАЕВ.
Яшлыгъыма къайтаман
Яшлыкъ – о гьайран атав
Гиччипавлар яшайгъан.
Сигьрулу ёммакъдагъы
Аламатгъа ошайгъан.
О дюр ажайып дюнья
Ниъматлары битмейген.
Омюрлер гетген сайын
Гьеч эсингден гетмейген.
Яманлыкъны, ялгъанны
Бир де югъу тиймейген,
Сююнчю кёп экенге
Бирев гетме сюймейген.
Эсге алгъан чакъы да
Уллулар да тоймайгъан.
Балдай татли тюшюдей
Унутуп да къоймайгъан.
Яшлыкъны сокъмагъына
Къайтаман мен де йырда.
Къапиягъа къыйышгъан
Юрегим толгъан сырда.
Ажайны къакъакъ йыры
Гюн яшынып тайгъанда,
Гёрюне юлдуз гюп де.
Дёгерек топгъа ошап,
Ай чыгъа бийик кёкде.
Ажайым айта магъа
Шо заман къакъакъ йырын.
Сакълайгъан халкъны асил
Эсде къалардай сырын.
Шо йырларда чы дагъы
Балы къумукъ сёзлени.
Оьзлюгюнден юхлама
Юмаман мен гёзлени.
Ажайны къакъакъ йыры
Айтыла гьакъ юрекден.
Сююне де къаламан
Юхламагъа герекден.
Тангда гече баягъы,
Арек чыгъажакъ гетип.
Татли тюшлени магъа
Барын да савгъат этип.
Атам ёммакълар айта
Атам гёнгюмню ача
Гьар гезик ёммакъ айтып.
Бек талып оьзю ишден
Уьйге гелсе де къайтып.
Ону ёммакъларыны
Таныш магъа гьар сёзю.
Барысын да гёнгюмден
Билип къалгъанман, тюзю.
Тек шо гьакъда билдирмей
Ёммакълагъа тынглайман.
Тюнегюнден-бугюнге
Маънасын бек англайман:
Ёммакъларда яшайгъан
Аждагьа булан девлер
Яхшыгъа белсенгенге
Тюгюл бири де черлер.
Билемен олар магъа
Болмай этме яманлыкъ.
Атам булан экеним
Бере магъа аманлыкъ.
Китап охуйман
Гюп-гюндюз янтайгъанман
Къалмасам да мен талып.
Китапгъа къаплангъанман
Къолгъа аявлап алып.
Анварны ёммакъларын
Охуйман тазза къанып.
«Авузгъа акъ бабишни»
Тураман янгы танып.
Ахырына чыгъарман
Айырмай эки гёзюм.
Оюнлар артгъа къалсын,
Шолай сюемен оьзюм.
Жаватны жавабы
Дарсда жавап бермеге
Жаватгъа гезик етген.
Къара денгизни излеп,
Ол кёп заман тас этген:
–Шунда Къара денгиз ёкъ,
Мен оьзюм биле туруп.
Картагъа кёп тикленип,
Не этемен эретуруп?! –
Дей излегенин тапмай
Не тюпде, ол не уьстде.
– Картадагъы денгизлер
Барысы да гёк тюсде.
Ошамайман оьзюме
Гюзгюден эпсиз эрши
Гёрюндюм мен гёзюме.
Башымны юлютгенли
Ошамайман оьзюме.
Бирден-эки периште
Гелген йимик къаршыма,
Къалын къашларым магъа
Къалгъан энни хашыма.
Къанкъайгъангъа уялып,
Къулакъларым къызаргъан.
Эки къалкъангъа ошап,
Бир-бирине бозаргъан.
Бузулгъан гёнгюм мени
Къарап гьали башыма.
Яхшы эди тюклерим
Оьсгюнчеге яшынма.
Ойнамайман, ойдаман
Машинимни бузгъанман
Санын сандан айырып.
Эшиклерин алгъанман
Къолум булан майырып.
Дёрт де дёгерчегин де
Тас болгъангъа тапмайман.
Инанып къалсагъыз да,
Гьали ялгъан айтмайман.
Шо машинимни берген
Оьзюме савгъат этип,
Ахшам гелген баживлер
Битмеген бизден гетип.
Абзарланы оькюртюп,
Ойнамайман, ойдаман:
Олар къонакълай дагъы
Къачан гелер, не заман?!
Кисе телефонну пайдасы
Кёп сюемен нече де
Телефондан сёйлеме.
Аз харж чыгъагъан кюйге
Эс тапгъанман кюйлеме.
Бир сагьат сёйлесем де,
Айтардай акъча гетмей.
Уьйден чыкъмай турсам да,
Къалмай къуллугъум битмей.
Зенг урсам, эшитемен
Тавушун къурдашымны.
Йыракъ элге – асгерге
Гетген мен къардашымны.
Бир-биревге къанабыз
Янгылыкъланы айтып.
Аз заман тюгюл оьтмей,
Сёйлегенче биз къайтып.
Атам-анам ёкъ вакъти
Бошуна турмай къарап,
Телефондан тарыкълы
Ишни этемен сорап.
Кисе телефон – оьрлюк,
Етген оьтген асруда.
Пайдасын гёрсюн учун
Гьалиги яш наслу да.
Мени къозуларым
Къозуларым – эгизлер
Бири акъ, бири къара.
Чарлакъ тюбюнде – бичен,
Алдында гьабижай чара.
Жагь айлана хадиргюн
Тувгъан йимик башына!
Къыргъа чыгъып чапмагъа
Тогъаслагъа хашына.
Сюзюшме де сюзюше,
Урушлар да башлана.
Ятма сюйгенде ялкъып,
Эки якъгъа ташлана.
Сыйпасам бурма тюгюн
Сыртына аста тийип,
Генг гюренден айланып,
Ишыла башын ийип.
Токъ буса да сутурлар
Ем сююп къолум ялай.
Атылып, кюр ойнакълап,
Магъа ярама къарай.
Емиш тереклеге де
Гёзюн сата къозулар.
Бавгъа чыкъмагъа болса,
Бутакълагъа созулар.
Тогъайда отлар олар
Чыдап къалса биразгъа.
Къошгъа етишдиргенде
Торайгъанда бу язгъа.
Биченликде
Танг къатып, гюн батгъанча,
Яшлар къырда от чала.
Чалгъысын къолдан салмай,
Гезик булан ял ала.
Аркъасын язмай олар
Оьсген бичен кёбюне,
Эртенден ахшам эте
Гирип ишни тюбюне.
Биченден шо чалынгъан
Айланмай этип аракъ,
Арбагъа да тёшейлер
Юклеп оьзлер астаракъ.
«Янгур явуп, сув тийсе,
Бузулажакъ бичен»,– деп,
Чарлакъгъа сыйындырма
Жыйылып болдура эп.
Яз гече яллыкъ табып,
Гьали бакъгъанлар айгъа.
Биченни де бережек
Къышда бузавгъа, тайгъа.
Жийрен тюслю жагь атым
Абзарланы толтуруп,
Тапур-тупур, тапурдан
Жийрен тюслю жагь атым
Чыгъып геле къапудан.
Къолгъа уьйренсе де о
Ойнакълай, атыла–кюр.
Югюрюк, чалт экенге
Гёргенлер бола мюкюр.
Гюнден-гюнге семирип,
Томпилав сангъа толгъан,
Бутлары да бирден-бир
Къуватлы болуп къалгъан.
Атымны мен билемен,
Тынч турмажакъ биразгъа.
Шайлы бой салып къойгъан
Гетген йылдан бу язгъа.
Хурмалардай гёзлери,
Кирпиклери де къалын.
Таза сакълайман тарап,
Гьар заман ону ялын.
Мангалайын безеген
Толмагъан айдай къашгъа.
Шондан къайры мен тизив
Атны билмеймен башгъа.
Абатын гьайран енгил,
Туягъын ала къагъып.
Ёл чыкъгъанбыз биз гьали
Юрт ягъасына багъып.
Мингенмен аркъасына
Арив кюйде олтуруп.
Болмайман авара да
Атгъа мен бир де уруп.
Токътатмагъа тарыкъда
Югенлерин тартаман.
Береген буйрукъларым
Къулагъына айтаман.
Гюнжувакъда ат эркин
Айлангъан сонг авлакъда,
Токътажакъбыз биз ялгъа
Тюш вакътиде сувлукъда.
Къой, гюмшесин тогъайда1
Ол тюрлю отну уьзюп.
Менден бир де къалышмай
Оьзенде къана юзюп.
Алашаман атымдан
Гьали мен эки къарыш.
Бой салгъанда биз бирче
Гьар йыл аларбыз ярыш.
Бажарывлу балыкъчы
Балыкъ тутагъан Сайит
Сувдан гёзюн айырмай.
Cав гюнюн шо кююнде
Йиберсе де къайырмай.
Кёлню ягъасында ол
Сёйлемей токътай къатып.
Къармакъгъа илген хуртну
Яшлардан йыракъ атып.
Къалкъывучну тергевсюз
Къоймай узакъ батмагъа.
Балыкъгъа хуртну чокъуп,
Къуйрукъ силлеп къачмагъа.
Бир чортан2 болмаса да,
Яйын3 таба къармагъын.
Сайит оланы санай
Бирер бюгюп бармагъын.
Челекге де балыкъны
Тёшей аста айланып.
Бишевю де айрылмай,
Бутларына байланып.
Бишев биле балыкъдан
Оьзюне тюшегенин.
Ашамагъа да сюймей
Ялгъавда бишегенин.
Сайит азыгъын бере,
Къызгъанмайлы Бишевге,
Бугюн ол тутгъан балыкъ
Тойма бола бешевге.
Тангда
Ярыкъ тюшген ерлеге
Ай яшынып танг сагьат.
Сав юрт уянагъангъа
Болагъан йимик шагьат.
Кёкню гёкшылт этеги
Гёлекге ошай онггъан.
Гече яй янгур явуп,
Юртну чангы да тонггъан.
Ел эшип йибергенде
Япыракълар къартыллай.
Яшыл отдагъы чыкълар
Гюмюш йимик йыртыллай.
Гёзлерим оьзлюгюнден
Танг ярыкъгъа телмире.
Бу гьайран гёзелликден
Юрек шекер гемире.
Гюн негер ошай?
Алай арив гюн чыгъып,
Кёкню юзю ачылгъан.
Гюн гюлмеллиге4 ошай
Чачакълары чачылгъан.
Бир къарасанг, гёрюне
Сари майдай ортасы.
Иссиге къайнап акъгъан
Ягъасына тортасы5.
Бир-бирде о – кёрюкде
Къызарып бишген къалач.
Гюн дагъы негер ошай?
Ойлашып, сен сырынг ач.
1 Тогъай – ташып агъагъанда оьзенни суву яйылагъан чакъы майдан.
2 Чортан – япалакъ башлы узун къаркъаралы йыртгъыч балыкъ.
3 Яйын – тузсуз сувда яшайгъан уллу йыртгъыч балыкъ.
4 Гюлмелли – алдан берли де дагъыстанлы къатынлар байлап юрюйген юкъкъа уллу явлукъ.
5 Торта – каманы сари май этмек учун къайнатгъанда, къазанны тюбюнде къалгъаны.
