Алдагъы гюн РИА «Дагъыстан» деген маълумат агентлигинде «Телефон макюрчюлеге къаршы ябушув» деген темагъа гёре прес-конференция оьтгерилди. Гетген йыл бары халкъ пандемия саялы оьзлени къуллукъларын уьюнден туруп кютмеге башла­гъанда, телефондан, Интернетден таба юрюлеген жинаятчылыкъ ишлер артды. Айтагъаным, адамлар бары да масъалаларын онлайн булан чечегенден пайдаланып, телефон макюрчюлер, жинаятчы гюплер жамиятны акъчаларын урлагъан. Шо гьакъда прес-конференцияда ортакъчылыкъ этген Россия банкны Да­гъыстандагъы бёлюгюню управляющийи Мурат Идрисов ва ДР-ни МВД-сини уголовный розыск бёлюгюню начальниги Шамил Агьматов журналистлеге хабарлады.

Шо ёлугъувда телефон гьиллачыланы намарт амалларына байлавлу гьисап бергенден къайры да, гьар ким аманлы­гъын къорумакъ учун не этмеге герекни гьакъында да ёравлар этдилер.

–Бизде макюрчюлер телефондан адамланы алдатып, акъчасын урлайгъанлыкъ оьтесиз кёп болгъан. Экинчи кварталда шолай алдатывлар савлай Россияда 237 минг тирет болгъаны гьисапгъа алынгъан,–деп башлады Мурат Идрисов. – Шо гьаракатны натижасында 3 миллиардгъа ювукъ акъча урлангъан. Амма Центральный банкны Дагъыс­танны МВД-си булан бирге иш гёрювде онлайндан таба бола­гъан 68 процентге етишген жинаятчы ишлер, гьали тёбен тюшюп, 48 процентге чыкъгъан. Ондан къайры да, урлангъан акъчаланы гьалиге 11 проценти де есилерине къайтарылгъан.

Дагъыстанны МВД-синде Интернет-алдатывчулагъа къаршы иш гёреген хас бёлюк къурулгъан. Аслу гьалда шо жинаятчылар банкны къуллукъчусу яда инвестор майданыны вакили, Интернетден сатыв-алыв документлени гьазирлейген адам болуп телефон сёйлейлер. Россияны къыбла янында ерлешген регионланы арасында биргине-бир Дагъыстанда гьукуматны оьлчевюнде Россияны банкы да ва МВД-си де дыгъар байлагъан. Шо саялы бизде гьиллачыланы гьаракатлары (схемалары) тындырыкълы кюйде ахтарыла. Шону натижасында да жинаятчылыкъны уьстюн ачмагъа да тынч бола.

–Телефон-макюрчюлер банкны, МВД-ни яда прокуратураны телефон номерлеринден таба да сёйлемеге бола. Олар адамланы психологиясын, ойлашагъан кююн билип, бир башлап инамлыгъына да гирип, телефон байлавлукъдагъы адамны атын, фамилиясын эсгерип, сайки, ону атындан биревлер кредитге документлер гьазирлей деп билдирмеге бола. Шолай, олар адамлагъа къарсалавлукъ (стрес) тувдура. Шо гьалгъа тюшген адам буса ялгъанлагъа къулакъасып, телефон-гьиллачыны бары да айтгъан-айтгъанын эте,–деп билдирди Шамил Агьматов.

Шо конференцияда Россияны банкыны Дагъыс­тандагъы бёлюгюню управляющийи Мурат Идрисов лакъырны узата туруп, не этмеге герекни гьакъында да мекенли кюйде англатыв берди:

–Эгер де сизге банкдан сёйлеп, карточкагъыздагъы акъчалагъа байлавлу ла­къыр юрютсе, шоссагьат телефонугъузну къайтармагъа герек. Юрегигиз парахат болгъанны сюе бусагъыз, сиз олар сёйлеген номерге басып къоймай, оьзюгюз янгыдан бир-бирлетип, банкны номерин алсагъыз, шонда ишлейген къуллукъчулагъа тюшежексиз. Шо заман олардан герти гьалны сорап билмеге боласыз.
Гертиден де, карточкадан акъчагъыз урлангъан буса, бир башлап тезликде артгъа салмай, банкгъа арза язасыз. Сонг ихтиярлар якълайгъан къурумлагъа арза бермеге тюше. Банк оьзлени янындан ахтарып, токъташдыргъан сонг, акъчагъыз сизден ихтиярсыз кюйде тас болгъан буса, 30 гюнню ичинде харжы­гъызны къайтаражакъ. Эгер де сиз оьзюгюз макюрчюлеге пин-кодугъузну, фамилиягъызны, атыгъызны айтгъан бусагъыз, огъар банк жавап берип болмай.

Центральный банкны сиптечилиги булан гетген йыл 12 минг телефон номерни къыркъдыкъ. Шолар гьиллачыланы номерлери экени ачыкъ болду. Олай да, бу йыл да шу масъалагъа байлавлу 101 иш судгъа бакъдырылгъан. Тутулгъанлар барысы да урлангъан акъчаланы къайтаргъанлар. Банкны герти къуллукъчусу сизден бир заманда да атыгъызны, фамилиягъызны, номеригизни сорамажакъ. Неге тюгюл, шолар бары да оларда бар. Шо саялы сиз шеклик гелтиреген адамланы сёзюн къыркъып, телефонугъузну къайтарып къою­гъуз. Шо гьакъда газетлеригизден, телевидениеден бары халкъгъа билдиргенигизни сюебиз, – деди Мурат Идрисов.