4-нчю мартда Магьачкъаладагъы «Дослукъну» уьюнде жамият транспортну оьсювюне багъышлангъан илму-сынав конференция оьтгерилди. Дагъыстанда 2030-нчу йыл болгъанча юрюлежек ишлени гьакъында айтгъанча, оьтген йылда транспорт министерлик ва «Дагавтодор» деген къурум ишлеген кюйню киносу гёрсетилди.
Конференцияда Дагъыстанны Башчысы Сергей Меликов, Россияны ёл ишлерине къарайгъан агентликни ёлбашчысы (Росавтодор) Роман Новиков, федерал оьлчевдеги эксперт Ирина Зарипова ва Россияны транспорт министерлигини вакили Александр Лукашук ортакъчылыкъ этдилер. Аслу гьалда жамият транспортну гьалына ва оланы янгыртывгъа, тармакъны касбучулар булан таъмин этивге, пассажирлени аманлыкъда етишдирмекни, «Аман ва сан янлы» деген программа ишлейген кюйню, жамият транспортда гьали заманны талапларына жавап береген кюйдеги янгы технологиялар къолланагъанны гьакъындагъы масъалалагъа къаралды.
–Жыйынны алдында гёрсетилген кинода 2023-нчю йылда Дагъыстанда этилинген ишлер бек яхшы суратлангъан, – дей, жыйынны ача туруп, Дагъыстанны Башчысы С.Меликов. – Федерал оьлчевдеги ёлларда 4 машин юрюп болагъан имканлыкълар болдурулгъанда, гьал бютюнлей алышынды, автомашинлер бир ерден башгъа ерге барма заманны аз харжлай, рагьат гьайдама онгайлы. Шолай да Россияны Гьукуматыны янындан Хасавюрт, Дербент ва Магьачкъала шагьарланы айланып гетеген ёлланы этмеге харж гёрсетгени де шо масъалаланы толу кюйде чечежек.
–Дагъыстан бугюнлерде ёл ишлени юрютювню алдынлыларыны бириси, — дей Роман Новиков. – Оьтген йылда йимик ёллар, кёпюрлер, шоланы айланалары, тыш пачалыкълагъа чыгъагъан постлар шулай даражада дагъы бир ерде де этилмеген деме ярай. 2023-нчю йылда 90 чакъырым ёл пайдаландырывгъа берилген, бу йыл дёртер машин юрюйген 30 чакъырым ерде ёллар этилежек.
Дагъыстангъа тергев артгъанны бирдагъы затдан англама бола, республика — Россияны инг де къыбла бойдагъы региону ва тыш пачалыкълар булан сувдан таба, темир ёлдан, автомашин булан байлавлукъ юрютме онгайлы бой. «Кавказ» деген федерал ёл халкъара ёлгъа айлангъан. Мундан таба Кавказ тавланы артындагъы, Азербайжан, Грузия, Тюркия, Иран ва башгъа къыбла бойдагъы пачалыкълардан къайры да, Индиягъа ва Китайгъа ерли чыкъма да бажарыла. Суткада 35 минг машин оьтеген ёлланы сан янын артдырмаса бирдокъ да яраймай.
Савлай Кавказ сатыв-алыв этеген Хасавюрт шагьарны айланып этилежек 4 машин юрюжек 21 чакъырымлыкъ ёлну къурув да машин гьайдавчулагъа уллу рагьатлыкъ бережек, регионну экономикасын артдырма имканлыкъ болажакъ.
–Жамият транспортну масъалаласын гележек йылларда кёп артгъа салмай чечме тюшежек, – дей Дагъыстанны Гьукуматыны председателини орнунбасары Ризван Къазимагьамматов. – Шагьардагъы транспорт да яхшы ишлеме башлагъан ва гетген йылны ахырында гелген 47 янгы автобусну барысы да сакъат адамлагъа да онгайлы. 30 автобус «Каспийск-Магьачкъла-Ленингент» маршрутгъа салынгъан. Шо ишни давам этеме герек, неге тюгюл де жамият транспорт шагьарларда бек агьамиятлы. Шоланы 500-юнде гьакъны карточка булан тёлейген кюй юрюле. Шо да гьайдавчуну ишине енгиллик болдурув деп гьисап этиле.
Жамият транспортну гьайдайгъанланы загьматыны гьакъында айта туруп, федерал эксперт Ирина Зарипова министерликни янындан медаль сама буса да яда енгил кредитлер береген кюйлени ойлашмакъны таклиф этди.
Ёлланы къурувну гьакъындагъы лакъырны давам эте туруп, Сергей Меликов бугюн 3 ерде ёллар ачылагъанны айтды. Биревлер шону туристлер гелме башлагъандан гёрегенни айта, нечик болса да тав бойда яшайгъанлар уллу ёллар булан къошулма, шоларда да онгайлыкълар болма тарыгъы ачыкъ.
Дагъыстанны транспорт ва ёл хозяйство министри Жамболат Салавов оьзюню сёйлевюнде шагьарланы ва юртланы къуллукъларын битдиреген 718 маршрут барны айтды. Шоларда 3,3 минг автобус ва троллейбус ишлей. Ёлларда аманлыкъны бодурмакъ учун 363 видеокамера, ёл юрюшню бузагъанланы тутмакъ учун 5 тюрлю транспорт да ишге салынгъанны гьакъында айтды. Тек нетерсен, авариялар кемимеген, демек, хатарлар кёп болагъан бойларда башгъа чаралар гёрме герек. 2023-нчю йылда ёлларда аманлыкъ болдурмакъ учун 954,3 миллион манат гёрсетилген. Шагьарларда «гьакъыллы светофорланы» ишлетив башлангъан, адамланы онгайлыгъына гёре аэропортдан Магьачкъала шагьаргъа юрюйген автобусалар, 3 маршрутдагъы поездлени вагонлары 4-ден алтыгъа ерли артдырылгъан. Сергей Меликов этилинген докладланы халкъны арасында аян этмек учун, сайтлагъа салмакъны тапшурду.
Жыйынны ахырында буса къайратлы иши учун транспорт ва ёл къурулуш министерликни къуллукъчулары Россияны транспорт ва Дагъыстанны Гьукуматыны гьюрметлев грамоталары булан савгъатланды.
* * *
Шо гюн тюшден сонг Сергей Меликов, Россияны федерал ёл агентлигини ёлбашчысы Роман Новиков, Россияны транспорт министерлигини вакили Александр Лукашук ва Джамболат Салавов Хасавюрт шагьарны айланып оьтеген ёлну башлавгъа багъышлангъан белги ташны салагъанда ортакъчылыкъ этди.
«Кавказ» деген халкъара маънасы булангъы 4 машин юрюйген ва шагьарны айланып оьтежек ёлну узунлугъу 21 чакъырым болажакъ. Шо ишлер булан бирге Ярыкъсувну уьстюнден кёпюр, гьайванлар чыкъмакъ учун ерлер де гьазирленежек. Шолай да, тюрлю-тюрлю заправкалар, ашханалар ва адамлагъа тарыкълы болагъан къурулушлар да ишленежек.
15 метр генгликдеги ёлну къуруп 2028-нчи йылгъа битме герек.
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ.
СУРАТДА: конференциядан гёрюнюш.
