Январ айны ахырында республикада алдындагъы йылда террорчулукъну алдын алыв ишлер юрюлген кюйню натижаларына къаралды. Шо жыйында Россияны ФСБ-сини ёлбашчысыны орунбасары Игорь Сироткин, федерал ва республика оьлчевдеги министерликлени, район-шагьар администрацияланы террорчулукъгъа къарайгъан бёлюклерини комиссияларыны вакиллери ортакъчылыкъ этди. Шо жыйындан сонг Хасавюрт район администрацияны террорчулукъгъа къаршы иш гёреген бёлюгюню (АТК) ёлбашчысы Исрапил Гьюсейнов булан пикру алышдырдыкъ.
Иш юрютювню къайдаларын алышдырма герек
– Жыйында республикада террорчулукъгъа къаршы иш юрюлеген кюйге яхшы багьа берилди ва ерли бёлюклени ишлерин де бир даражагъа гётерме, яшёрюмлени арасында шо балагьгъа къаршы ишлени къайдасын алышдырма герекни гьакъында айтылды. Айтмасдай да тюгюл чю, яшёрюмлер сав гюн дегенлей интернетде туралар ва шондагъы кёп санавдагъы сайтларда болалар. Шоланы арасында экстремист хыялларын яягъанлары да бар, яш шоланы торуна тюшсе, аман къутулма болмай. Шо янгыз оьзю учун тюгюл, агьлюсюне де къоркъунчлу экенни яшгъа сингдирме герек.
– Шо жыйындан сонг ишигизни алышдырдыгъызмы?
– Макътанып да айтмайман, тек бизин район террорчулукъгъа къаршы ишлени юрютеген кюю яхшылардан санала. Тек гьар жыйындан, гьар ёлугъувдан, гьар оьтгерилген семинарлардан тарыкълы затланы алабыз ва ишибизде къоллайбыз. Шону учун да оьтген чакъы заманны ичинде райондагъы гьал тергевню тюбюнде тургъан ва бир де экстремист гьал тувулунмагъан. Оьтген заманны ичинде районда террорчулукъ деп гьисапланагъан 4 жинаятчы иш этилинген, экстремист къурумланы белгилерин яйыв ва пропаганда этив кемиген.
– 4 жинаятчы ишни бирисини гьакъында айтма бажарыламы?
–Яхсайда 5 адам террорчулукъ гиччи бёлюк къурма къарагъан эди. Тезликде район администрацияны террорчулукъгъа къаршы ишлейген комиссиясыны гезиксиз жыйынын оьтгердик. Шогъар активни ортакъчыларын, депутатланы, дин управлениени, билим берив ожакъланы ва жамият советни вакиллерин чакъырдыкъ. Шо жыйында болгъан ишни себеплерин арагъа салдыкъ, гьар адам оьзюню ойларын айтды. Гьатта къардашлары да къаршы сёйледи.
Ёлугъувлар яшланы терс ёлдан айырма кёмек эте
– Террорчулукъ иш учун районда не себеплер бар?
– Террорчулукъ толу тайгъан деп айтма болмайбыз чы, неге тюгюл районда тыш пачалыкъларда охугъанлар, Сирия Республикадагъы дав агьвалатларда ортакъчылыкъ этгенлер яда шоланы агьлюлери бар. Сёз ёрукъгъа гёре айтсам, дав агьвалатларда ортакъчылыкъ этмек учун райондан 125 адам гетген эди. Шолар федерал ва халкъара ахтарывгъа берилген. Шолай да районда тыш пачалыкълардагъы ислам ожакъларда охуп гелген 67 адам бар. Олар я районну дин бёлюгю, яда Дагъыстанны Муфтияты булан гьакълашмай гетип охугъанлар. Законсуз савутлу гючлерде ортакъчылыкъ этип оьлгенлени къатынларыны санаву да 43 бар. Айтагъаным, бу тайпа адамлар заманда бир тергеле туралар. Террорчулукъ яндан жинаятчы иш этип туснакъдан къайтгъан 139 адам да тергевню тюбюнде, бугюнлерде дагъы да 16 адам туснакъдалар.
– Башлап адамланы къайсы чагъындагъылар булан ёлугъувлар оьтгерсе пайдалы?
– Мен ойлашагъан кюйде, оьрюм яшлар булан. Айтып гетгеним йимик, олар сав гюн интернетде ва кепин гелтирип алдатагъан сайтлагъа гирме бола. Шоланы артында олтургъан ва сынавлу адамлар, яшланы оьзлени жинаятчы ишлерине тартмакъ учун не де эте. Бирлерин акъча булан алдата, бирлерин – тез къазанагъан ишлер булан. Ишсиз гьакъылы мекенли токъташмагъан яшёрюм шогъар алданма бола. Шону учун да биз башлап школаланы охувчулары булангъы ёлугъувланы кёп этебиз. Район администрацияда террорчулукъгъа къаршы иш гёреген ва тюрлю-тюрлю тармакъланы вакиллеринден къурулгъан комиссия ишлей. Олар не ишлер этме ва къайсы ерлеге барма, кимлер булан ёлукъма гереклиги гьакъдагъы плангъа гёре иш юрюте.
Шолай комиссиялар ерли администрацияларда да къурулгъан. Ишибиз даим тергевню тюбюнде. Оьтген йылда район администрация бизин ишибизни яхшылашдырывгъа багъышлангъан 9 тюрлю чара къабул этди ва шо ишлени юрютмек учун бюджетден 600 минг манат да гёрсетилди. Шогъар биз печат ва башгъа маълумат китапчалар чыгъарабыз. Билим берив ожакълагъа сакълыкъ учун тергейген алатлар алып да бердик. Бары да школалар «къувунлу кнопка» дейген тарыкълы болса полицияны чакъырагъан алатлар булан таъмин этилинген.
Яшланы, спортчуланы алдында лекциялар охулгъан, семинарлар оьтгерилген, жума намазлардан сонг имамны насигьатлары бола, шоларда ортакъчылыкъ этебиз, оланы бирлери ерли комиссиялагъа да гирелер.
– Эсгерилген комиссия адамлар булангъы ёлугъувланы район администрацияда этеми яда юртлагъа барамысыз?
– Эки де кюй къоллана, тек оьзюбюз барсакъ, гьалны еринде гёрме ва къыйматлама болабыз. Санавлар булан айтсам, оьтген йылда «шекли» деп гьисапланагъан адамлар булан 231 ёлугъув оьтгерилген. Шолардан террорчулукъ ишлери учун туснакъда туруп чыкъгъанлар булан 96 керен, тышда билим алгъанлар булан – 16, законсуз савутлу гючлени сыдраларында болуп оьлгенлени къатынлары булан – 28, тыш пачалыкълардагъы дав агьвалатларда ортакъчылыкъ этегенлени дос-къардашлары булан – 51 ва Сириядан ва Иракъдан къайтгъанланы ата-аналары ва къаюмлары булан да 40 керен ёлугъувлар оьтгерилген. Иш санавда тюгюл, биринчи, шоланы яшав гьалларын, тарыкъ-герегин ва ойларын билмек учун этиле.
Террорчулар кёп адамлар бар ерлени сайлай
– Мени булангъы лакъырны алдында сизин комиссия тюрлю-тюрлю идараланы тергеп гелдилер, натижалар нечикдир?
– Аслу гьалда адамлар кёп жыйылагъан ва террорчулукъ этме болар йимик ерлер кёп тергеле. Шолар – билим берив ва савлукъ сакълав идаралар, спорт школалар, маданият къалалар ва межитлер. Бары да ерде бизин ишибизге англавлу янаша. Шо тергевлеге биз ерлерден яшёрюмлени, къатынгишилени советлерини ортакъчыларын, афгъан давда болгъанланы да къуршайбыз. Ишибизни гьакъында маълумат къуралларда да охума боласыз. Оьтген йылда район газетде 12 макъалабыз чыкъды, районну сайтында – 27, «Дагестан» деген республика маълумат агентлигинде – 5 ва «Ёлдаш» газетде 2 макъалабыз печат этилди.
– Кемчиликлер де ёкъ тюгюлдюр?..
– Кемчиликсиз иш болмай, тек биз шоланы тез тайдырмакъны къастындабыз. Мисал учун, 2022-нчи йылны гьасиллерине ва 2023-нчю йылны биринчи кварталында бизин ишибизни Керим Бадрутдинов тергевге алып юрютдю. Ол – Дагъыстанны террорчулукъгъа къаршы ишлейген комиссиясыны Темиркъазыкъ боюна къарайгъан вакили. Кемчиликлерибизни аслусу – билим берив идаралар барысы да тергейген алатлар булан топланмагъан, маълумат беривде гечикген гезиклерибиз де болгъан, Дагъыстанны АТК-сыны тапшурувлары да гечигип кютюлген. Бары да идаралар айланып бегетилмеген, видеокамералар салынмагъан, шо масъалаланы чечив булан машгъулбуз. Магъа да, мени булангъы иш ёлдашыма да сёз тиймей къалмады…Шо тергевню алдында биз де тергевлер оьтгерип, ерли идараланы 88 кемчилигин гёрсетген эдик…
– Алдагъы йылларда террорчулукъгъа къаршы чаралар булан бирге спорт оюнлар ва фестиваллар оьтгериле эди…
– Шолай чаралар гьали де оьтгериле. Мисал этип айтсам, администрацияны маданият, милли политика ва туризм масъалалагъа къарайгъан управлениеси террорчулукъгъа къаршы 2670 адамны къуршап, 69 чара оьтгерген, спортгъа къарайгъан бёлюк – 39 чарагъа, яшёрюмлени центры ва ругьанилер 50 чарагъа 3 мингге ювукъ адамны къуршагъан. Билим берив идараларда шолай ишлеге 32000 яш къуршалгъан. Мен санавланы айтагъаным, кёп адамны къуршап этилеген чаралар зая гетмеген, шогъар да райондагъыланы парахат яшаву шагьатлыкъ эте.
– Бугюнлер де не ишлер булан машгъулсуз?
– 15-17–нчи мартда Россияны Президентин сайлавлар оьтгерилежек. Демек сайлав участкалагъа кёп адам гележек. Олар буса районда 72 бар. Бугюнлерде комиссияны ортакъчылары булан сайлавлар юрюлежек ерлени тергейбиз. Адамлар оьзлени ватандаш борчун кютме гелгенде, хатар болар деп тартынмайлы, сайлавларда оьзлени юреги ушатгъан адамгъа парахат кюйде тавуш бермеге болажакълар.
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ.
СУРАТЛАРДА: И.Гьюсейнов; райондагъы АТК-ны комиссиясыны ортакъчылары охувчу яшлар булан
ёлугъув оьтгере.
