2004-нчю йыл. Сентябрь айны 1-и. Бизин уьлкебизде Билимлени гюню белгилене. Демек, шо гюн мактаплагъа, орта хас ва оьр билим ожакълагъа охумагъа барагъан охувчулар ва студентлер учун лап да агьамиятлы гюн деп айтмагъа ярай.
Тек… Шо гюн, 20 йыл алда Темиркъазыкъ Осетияны Беслан шагьарында уллу къайгъылы ва вагьши иш этиле – эсгерилген шагьарны 1-нчи номерли орта мактабына террористлер чапгъын эте ва шону ичиндеги яшланы ва уллуланы къолгъа ала. Шо агьвалатны барышында 334 адам къурбан бола. Оланы арасында ихтиярланы якълав къурумланы лап да бажарывлу къутгъарывчуларын да террористлер оьлтюре. Шо авур ва къайгъылы ишге савлай дюньяны халкъы шагьат болду. Озокъда, шо агьвалатны гьакъында оьсюп гелеген наслугъа англатмагъа, шолай ишлеге тюз багьа бермеге уьйретмеге тийишли.
Террорчулукъ ва экстремизм къайсы девюрде де ва не вакътиде де болгъан. Олай да, шо вагьши ишлер бир заманда да яхшылыкъ ва пайда гелтирмеген ва гелтирмежек. Эсгерилген ишлер халкъны арасында питне ва булгъавур яймагъа бола, гьатта пачалыкъны къанунларын ва барагъан ёлун тозмагъа ва бузмагъа имканлы.
Террорчулукъдан таба кёп адамны ва агьлюлени яшав ёллары къыркъылгъан, хыйлыланы хыяллары ва умутлары увалгъан, даимликге насип ёллары бегетилген деп айтмагъа ярай. Террорчулукъ ва экстремизм дагъыстанлылагъа да кёп зарал, къайгъы ва дерт гелтирди, хыйлыланы ожакъларына ва агьлюлерине уллу балагь салды, гьатта савлай юртлар къайгъыгъа ва «къара гюнлеге» тарыды.
Пачалыкъ кётюрлюкге тарыгъанда, ону гючю осал болмагъа башлагъанда, шо уьлкени тыш ва ич душманлары бирлеше ва оьзлени къаршы ишин юрютмеге башлай. Айтагъаным, 1991-нчи йылда Советлени Союзун тозгъанлар Россияны да гьар бир мююшюнде отлар якъмагъа ва халкъны терс ойлагъа къуршамагъа башлады. Шоллукъда, террорчулукъ ва экстремизм ойланы урлукълары чачылды ва гьазирине оьзлени «емишлерин» берди.
Шо «аччы ва агъулу емишлени» санаву юзлер ва минглер булан бар деп айтмагъа болабыз. Террорчулар этген вагьши ва намарт ишлени эсгерген сайын, юрекдеги яраларыбыз сызлай ва янгыра. Болса да, бизге террорчулукъну къурбанларын унутмагъа ва эсисбизден тайдырмагъа ярамай.
Каспийск, Буйнакск, Буденновск, Владикавказ, Первомайск, Волгодонск, Москва…
Темиркъазыкъ Кавказдагъы бары да республикаларда дегенлей шолай къайгъылы террорчулукъ ишлер болду. Террорчулукъгъа къаршы хас чаралар (КТО) бизин республикабызда айлар ва йыллар булан юрюлдю. Шоланы натижасында оланы ёлбашчылары ва якълавчулары ёкъ этилди, дагъы турмасгъа янчылды. Бугюнлерде, Аллагьгъа шюкюр, шолай вагьши ишлерден парахатбыз. Амма заманда бир шолай ишлер болуп да къала. Алдагъы гюнлерде Ростов ва Волгоград шагьарланы туснакъларында болгъан жинаятчы ишлер де шо террорчулукъну ёлунда этилген деп айтмагъа ярай.
3-нчю сентябрьде Россияда террорчулукъ булан ябушагъанланы бирлигини гюню белгиленегени 20 йыл бола тура. Демек, РФ-ни Пачалыкъ Думасы 2005-нчи йылда федерал законгъа алмашынывлар этген ва шо гюнню шолай эсделик гюню деп белгилеген. Шогъар да себеп, 2004-нчю йылда Беслан шагьарны 1 номерли орта мактабында болгъан террорчулукъ иш.
2004-нчю йылны сентябрь айыны 1-нден 3-не ерли, демек, 1200-ге ювукъ адамны 3 гюнню узагъында, къамавгъа алып, есликде сакъламакъ – о бек уллу вагьшилик ва намарт иш эди. Шо агьвалатда гюнагьсыз 334 адамны оьлтюрдю. Оланы 186-сы – сабий яшлар эди. Олагъа 3 гюнню узагъында аш, сув берилмей турду: онда болгъан адамлар «къыяматгюнню» гиччирек гесегин ва акъубасын гёрген деп айтмагъа да тийишли. Шо намартлыкъны яшлагъа ва уллулагъа террористлер ва экстремистлер этди.
Бугюнлерде Бесландагъы 1 номерли орта мактап шо бузулгъан кююнде тура. Шо – негьакъ оьлтюрюлгенлеге эсделик. Темиркъазыкъ Осетиягъа сапар чыкъгъан инсан шо ерге бармай къалмай. Олай да, 334 адам гёмюлген уллу майданда къабурлар да бар.
Оьрде эсгерилген къайгъылы агьвалатгъа бугюнлерде 20 йыл бола. Шону къайгъысы ва дерти бугюнлерде де юреклерибизни ачытдыра ва авурта, янгыдан терен ойлагъа сала, гёзлерибизни сувландыра, бавурларыбызны яра, башларыбызны салландыра.
3-нчю сентябрьде Россияда террорчулукъ булан ябушагъанланы бирлигини гюню белгиленегенде, террорчулукъ ишлерде оьлтюрюлгенлени эсге алабыз, оланы тарыкълы ва рагьмулу ишлерин узатажакъгъа сёз беребиз.
Багьавутдин САМАДОВ
