Янгы охув йыл башлангъаны кёп болмай. Оьтген охув йылны боюнда билим берив тармагъыны идараларында юрюлген гьаракатны гьасиллерин чыгъарып, гелеген тогъуз айны узагъында шоларда яшланы билимини сан янын артдырывгъа байлавлу не йимик иш юрюлежеги гьакъда лакъыр юрютмеге къыйышмай тюгюл. Алдагъы гюнлерде Къарабудагъгент районну билим берив управлениесини ёлбашчысы Тажли Хизриева булан бизин газетни бёлюгюню редактору ёлугъуп, шо гьакъда этген лакъырлашыву сизин тергевюгюзге бериле.
– Тажли Ибрагьимовна, белгили экени йимик, гиччи бир тар сокъмакъ гьар къачанда да уллу ёлгъа элте. Билим берив тармакъны гьакъында айтгъанда буса, мен англайгъан кюйде, яшлар бавлары билим алывну шагьра ёлуна элтеген шолай бир сокъмакъ гьисаплана. Шо саялы бизин лакъырлашывну лап башында яшлар бавлары гьакъда айтылса умпагьатлы болар.
– Бизин районну юртларында иш гёреген 30 да яшлар бавунда, Федерал пачалыкъ билим берив гесимлеге гёре алда токътагъан масъалаланы чечмек учун гьалиге ерли кёп иш этилген. Гележекде буса шоланы барысында да, оьзге охув ожакъларда йимик, янгы охув йылны алдында тасдыкъ этилген Билим беривню федерал аслу билим берив программасыны гесимлерине гёре иш юрюлежек.
– Къарабудагъгент районну юртларында яшлар бавларына гиччипавлар некъадар къуршалгъан?
–Тезден берли иш гёреген ва янгы къурулуп, гетген йылда Къарабудагъгентде ва Дёргелиде школа чагъына етишмейген яшлар тарбияланагъан дёрт идарасы пайдаландырывгъа берилгенге де къарамайлы, яшлар бавларда гиччипавлагъа ерлер етишмейгени айрыча гьис этиле. Буссагьатгъы вакътиде янгыз 2-3 йыл чагъындагъы гиччипавлар яшлар бавларына толу кюйде къуршалгъаны гьакъда айтмагъа бажарыла. Шо гьакъда айта туруп, бугюнлерде Жанга юртда 120 гиччипавну къабул этмеге болагъан яшлар баву ачылгъаны да кёпден гёзленген агьвалат болуп токътады. Шолай буса да, 2023-2025-нчи йылларда «Демография» деген миллли проектге гёре Къарабудагъгент, Къакъашура, Къакъамахи, Паравул, Аданакъ, Губден ва Къурбуки юртларда яшлар бавларыны янгы биналары къурулмагъа гёз алгъа тутулгъаны 7 йыл чагъына етишгенчеге гиччипавланы школа чагъына етишмеген яшлар тарбияланагъан идаралагъа къуршав булан байлавлу гьалны яхшылашдыражакъгъа умут бар. Нечик де, буссагьатгъы вакътиде яшлар бавларына юрюмеге оьзлени гезигин къаравуллагъан электрон къайдада язылып гьисапгъа алынгъан гиччипавланы санаву 4 минге етише.
– Тажли Ибрагьимовна, яшлар бавлар булангъы гьалны англадым. Орта билим берив ожакъларында охувчулар, олай да муаллимлер учун нечик шартлар болдурулгъан?
– Артдагъы бир нече йылны ичинде охув ожакъланы хыйлысыны биналары толу кюйде ярашдырылып янгыртылгъан. Шолай, янгыз бу янгы охув йылны алдында бизин республикада умуми билим берив идараларда онгайлыкълар болдурувгъа байлавлу яшавгъа гийирилген программаны оьлчевюнде Къарабудагъгентдеги гимназияны, Манасгентдеги, Дёргелидеги бир номерли школаланы биналары ичи-тышы дегенлей ярашдырылып янгыртылды. Эсгерилген охув ожакъларда юрюлеген шо ишлеге умуми кюйде алгъанда 102 миллион манат харжланды. Шондан къайры да, оьрде айтылгъан охув ожакълар компьютерлер ва оьзге тарыкъ-герек булан таъмин этилди. Бизин районну бюджетинден гёрсетилген акъча маялар харжланып, террорчулукъ ишлени алдын алывгъа байлавлу чаралар болдурулду. Шону булан бирче, шо охув ожакъланы биналарыны айланасы, демек, абзарлары онгайлы этип онгарылды. Дагъы да, ораву гелгенде, шу ерде бизин районну юртларындагъы школаланы биналарын янгы йылны алдында ярашдырмакъ учун 3 милллион 843 минг манат гёрсетилгенин айтмакъны тийишли гёремен. Юртларда школадан йыракъда яшайгъан яшланы дарслагъа етишдирмек учун, охув ожакъланы 25-си хас транспорт булан таъмин этилген.
– Шолай буса да, бары да охув ожакъланы биналары, нечакъы сюймесек де, гьалиги талаплагъа толу кюйде жавап берип битмейдир….
– Герти. Бизин районну юртларындагъы охув ожакъланы янгыз 17-си гьалиги талаплагъа гёре жавап береген биналарда иш гёрегенин айтмай къоймайлы бажарылмай. Шоланы 4-сюню бинасы ярашдырып янгыртгъан булан да, айтардай асув болмайгъан кюйде лап бузукъ гьалда. Охув ожакъланы 13-нде спорт не де жыйынлар оьтгерилеген заллар ёкъ. Шолардан 14-нде буса, ашханалар тийишли кюйде ясандырылмагъан. Манасдагъы ва Паравулдагъы 3 номерли орта школаларда дарслар уьч сменде юрюле. Шо гьал гьисапгъа алынып, бугюнлерде Къарабудагъгентде, Паравулда, Янгы Паравулда, Аданакъда, Къакъамахиде, Зеленоморскиде янгы школаланы биналарыны къурулушу башлангъан. Бир-эки йылны ичинде шолар да пайдаландырывгъа берилежек деп къаравулана. Шоларда 4 мингге ювукъ яш билим алажакъ.
– Яхшы чы, янгы охув йылны алдында хыйлы иш этилген. Ювукъ вакътини ичинде яшавгъа чыгъарылажакъ ишлер дагъы да бар. Гьали энни охув ожакъланы аслу ишине къайтып гелсек, билим берив тармакъны идараларыны алдына салынгъан талаплар не даражада кютюле?
– Инг алда бугюнлерде бизин районну юртларында иш гёреген 27 де школада, олай да хас школа интернатда, билим беривню шартларын белгилейген, пачалыкъны янындан умуми ва орта билим алывну таъмин этивню белгилейген республиканы ва уьлкени оьлчевюнде къабул этилген программалар ва милли проектлер яшавгъа чыгъарыла. Билим беривню федерал пачалыкъ гесимлерине гёчген сонг да, охув ожакъларда юрюлеген гьаракатны ичделигин янгыртывгъа аслу тергев бериле. Оьтген охув йылда янгыртылгъан Билим берив федерал пачалыкъ гесимлени талапларын кютювге биринчи класдан тутуп, бешинчи класларда аслу тергев берилип турду. Янгы башлангъан охув йылда башлапгъы, орта ва оьр класларда шо гесимлер толу кюйде яшавгъа гийирилежек. Шону булан бирге, мен айтып гетгеним йимик, 2023-2024-нчю охув йылда бары да класларда умуми билим берив аслу федерал программагъа гёре охутувну ва тарбиялавну сан янын артдырывну къасты да болдурулажакъ.
Сонг да, бизин районну бары да охув ожакъларында касбу танглавгъа байлавлу гьаракатгъа айрыча агьамият берилип, 9-нчу класдан тутуп юрюле. Шо да охувчу яшланы бирикген пачалыкъ экзаменни беривге, олай да шондан алда толмагъан орта билимини гьакъындагъы шагьатнамагъа лайыкълы болмакъ учун берилеген аслу пачалыкъ экзаменге гьазирлик гёрювню бир шарты болуп токътай. Дейгеним, гележекде танглама умутлу касбусуна гёре не йимик экзаменлени танглайгъаны гьисапгъа алына. Охувчу яшлагъа муаллимни ёлбашчылыгъыны тюбюнде оьзлер иштагьланагъан дарслар булан къошум гьисапда машгъул болмагъа имканлыкъ бериле. Бизин районну 23 билим берив ожагъында «Оьсювню отавлары» деген центрлар иш гёре. «Билим берив» милли проектни оьлчевюнде яшавгъа чыгъагъан «Гьар яшны уьстюнлюгю» деген программагъа гёре шоланы 16-сы къошум билим беривню асувлу юрютмеге шартлар яратагъан алатлар ва ясандырывлар булан таъмин этилген.
– Тажли Ибрагьимовна, охув ожакъларда бирикген пачалыкъ экзаменлеге охув йылны боюнда гьазирлик гёрюлегени гьакъда айтып гетдигиз. Шоланы оьтгерив нечик болду? Бирикген пачалыкъ экзаменлени барышында охувчулар гьакъыкъатда гёрсетген билимлер рази къалдырагъан кюйде болгъаны гьакъда айтмагъа бажарыламы?
– Оьтген охув йылда бизин районда иш гёреген охув ожакъланы тамамлап чыгъагъан яшлар бирикген пачалыкъ экзаменлени тийишли шартларда бермеге болсун учун бары да имканлыкълар яратылгъан эди. Алдагъы йылларда йиберилген кемчиликлени де алды алынды. Бирикген пачалыкъ экзаменге гьазирлик гёрювню барышында охув ожакъларда бир нече керен сынав чаралар оьтгерилди. Муаллимлер дарсны вакътисинде де, шолардан тышда да охувчулар булан бирикген пачалыкъ экзаменни тапшурувларыны уьстюнде арасы бёлюнмейген кюйде иш юрютегени де оьзлюгюнден англашылмай тюгюл. Бирикген пачалыкъ экзаменлени оьтген йылгъы натижалары гьакъда айтгъанда, Къарабудагъгентдеги гимназияны, 2, 3 ва 5 номерли орта школаланы, олай да Гьелидеги, Паравулдагъы 3 номерли, Зеленоморскидеги орта школаны охувчулары лап тизив билимлерин гёрсетме бажарды. Шолайлыкъда, гетген охув йылда школаны битдирип чыгъагъан уланланы ва къызланы умуми санавундан 253-вю орта билим алгънын гертилейген шагьатнамалагъа лайыкълы болду. Шо да школаны битдирип чыгъагъанланы 93 проценти болуп токътай. Олардан 40-ву оьр къыйматлары булангъы хас шагьатнамалагъа ес болду. «Билим алывда етишген айрыча уьстюнлюклери учун» деген медалны да гетген охув йылда 20 яш алды. Шо натижалар алдагъы йыллардан эсе яхшы болса да, гележекде алдын алмакъ учун оьзлени уьстюнде ишлемеге тюшежек бир тюрлю кемчиликлер ёлгъа йиберилгенин де гёрсете.
Тек, умими кюйде алгъанда, бизин районну охув ожакъларында билим алагъан яшлар билим алывда айрыча къасткъылып гьаракат этип геле. Шондан къайры да, олар республика оьлчевюнде ва шондан тышда юрюлеген олимпиадаларда, оьзге сынавларда да алдынлы ерлеге ес бола. Муаллимлер де оьзлени усталыгъын, бажарывлугъун, касбу жигерлигин гёрсетип, яхшы натижалагъа етише.
– Янгы охув йылны башлапгъы гюнлеринде иш кёп экенге къарамайлы, мени булан ёлугъуп, лакъырлашмагъа заман тапгъангъа разилигимни билдире туруп, оланы шо къастында гележекде дагъы да уьстюнлюклер ёрайман. Кёп савболугъуз.
– Сен де савбол.
Лакъырлашывну язгъан Насрулла БАЙБОЛАТОВ.
