Россияда айлана якъдагъы тыш ва ич талапланы гьисапгъа алып, къоллавчулар учун 2,2 триллион долларыны оьлчевюнде гьар тюрлю маллар болдурулгъан ва къуллукълар этилинген. Шо да – артдагъы сегиз йылны ичинде етишилген лап да гёрмекли натижа.


Юрюген ёл алыр. Заман алгъасата. Айтмагъа сюегенибиз, харлылыкъгъа ян тартып, гишини арбасына мингинче, оьзюнгню имканлыкъларынгны асувлу кюйде пайдаландырмагъа къарасанг, гележек учун хайырлы болур. Дюнья сынаву ташдырагъан кюйде, далапчылыкъны якълап яшавлукъ-экономика тармакъланы оьсдюрювге тергевню гючлендирмеге тюше. Шону оьзю заман да ачыкъ этип гёрсете.


Бизин булан дос тюгюл пачалыкълар къатты кюйде санкциялар билдирип, Россияны экономика къысасгъа салмагъа къарайгъанда, къыйынлыкълагъа бойсынмай, регион ва федерал оьлчевдеги пачалыкъ агьамияты булангъы программаланы, милли проектлени яшавгъа чы­гъарыв –агьамиятлы борч.

Хайыр арта

Бизин республикабызда умуми регион продукт алдагъы йыл булан тенглешдиргенде 3 процентге къолайлашгъан. Шо да артдагъы 12 йылны ичинде къолда этилинген гёрмекли натижа демеге ярай. Бугюн де, алдагъы йылларда йимик, Дагъыс­тан Россияны аграр ­республикасы гьисапда аслу гючлерин, гьаракатын пачалыкъны ва халкъны сурсат аманлыгъын болдурувгъа бакъдыра. Шо да оьз натижаларын бермей къоймай. Юзюм, чалтик, емишлер, овощлар оьсдюрювде йимик, гьайванчылыкъ тармакъда да сурсат малланы оьлчевлери ва сан яны къолайлаша бара.

Республикабызны агропромышленный тармагъында оьтген йыл 285 миллиард манатны къадарында гьар тюрлю юрт хозяйство маллар болдурулгъан. Демек, гьаракат ич ва тышдагъы талапланы гьисапгъа алып, сурсат аманлыкъны болдурувгъа бакъдырылгъан. Болдурулгъан продукцияны бир къадары тыш пачалыкълагъа йиберилип, шолайлыкъда 107 миллион доллар валюта къазанмагъа имканлыкълар яратылгъан.

– Дюньяны ва уьлкебизни сурсат базарларында, выставкаларда республикабызны юрт хозяйство къуллукъчулары оьз малларын малим этип хайыргъа ишлейгени ва къазанч этегени гьакъда ­разилик булан эсгерсем, янгылыш болмас, – дей ДР-ни юрт хозяйство ва сурсат министри Мухтарбий Ажеков. – Дагъыстанда оьсдюрюлген юрт хозяйство маллар гьалиги заманларда Китайгъа, Ирангъа, Тюркиягъа, Австралиягъа, Орта Азиядагъы ва шолай да, арап пачалыкълагъа йиберилегени булан дазуланмагъа хыял этилмей.

Къуллукълар кютюле

2030-нчу йылгъа ерли Да­гъыстанны яшавлукъ-экономика якъдан ­оьсдюрювню Стратегия программасында да регионну агропромышленный тармагъын оьсдюрювню гьакъында айрыча хат булан эсгериле. Шону учун загьмат тёгювню ва гьакъ тёлевню асувлу къайдаларын къоллай туруп, юртлу загьматчыланы ишге муштарлыгъын къолайлашдырмакъ муратда гьар тюрлю онгайлыкъланы болдурмагъа къаст этилине.

Юрт хозяйство продукцияны оьсдюреген, ишлетеген, сакълавгъа салагъан ва сатывгъа чыгъарагъан ­центрланы къурув ва пайдаландырыв янгы иш ерлени ачмагъа, къазанчланы артдырма, шону булан бирге гьар тюрлю бюджетлеге гелеген налогланы жыйылывун толумлашдырмагъа кёмек эте демеге ярай. Юрт хозяйство къуллукъчулар учун еринде гьар тюрлю онгайлыкъланы болдурув – ишлетив промышленностну ва шолай да сакълавгъа салыв предприятиелерин къуруп пайдаландырывгъа берив ич базарлардагъы сатыв багьаланы артмагъа къоймайгъаны да англашыла.

Асувлу дыгъарлар

Гьали-гьалилерде Ставраполь крайны Минеральные Воды деген шагьарында оьтгерилген ин­вестиция форумунда да айрыча сёз юрюлдю ва гьар тюрлю маячылар булан Дагъыстанда чалтик чачывну, бавчулукъну, юзюмчюлюкню ва оьзге тармакъланы оьсдюрювге байлавлу болуп дыгъарлар этилинди.

Юзюмчюлюкде ва бавчулукъда гьалиги заманда маячыланы харжлары пайдаландырылагъаны гележекде де давам этилежек. Мадарлы тайпаланы ва шолай да банкланы кредитге берилеген харжларын, далапчы адамланы ва компанияланы инвестицияларын, пачалыкъ субсидияланы республикабызны экономикасын гётеривге бакъдырыв – заманны аслу талабы. Шо гьакъда ДР-ни Башчысы Сергей Меликов да инвестиция форумда РФ-ни Председатели Михаил Мишустин булангъы ёлугъувунда оьз пикруларын аян этди.

– Дагъыстанны яшавлукъ-экономика тармагъы дотациялагъа харлылыкъда къалмасын учун, республикабызны аграр комплексинде де агьамиятлы проектлер пайдаландырыла ва шону учун маячыланы харжлары къоллана, – деди Сергей Меликов. – ­Сулейман-Стальск райондагъы «Полоса» деген ихтиярлары дазуландырылгъан жамиятны ва ВТБ-ни арасында байлангъан дыгъаргъа гёре чертлевюк ва оьзге емиш тереклер оьсдюрюлеген ерлер дагъы да 1 минг гектаргъа толумлашажакъгъа шеклик ёкъ. Неге десегиз, шону учун эсгерилген банкны янындан 700 миллион манат харж гёрсетмек учун ­разилешивге къоллар салынды.

Онгайлыкълар болдурула

Уьстде де эсгерилгени йимик, юрт хозяйство къуллукъчуланы талап­ларын гьисапгъа алып, онгайлы къуллукъланы болдурув давам этилежек. Къарабудагъгент, Къызлар, Лаваша, Дербент, Тарумов районларда логис­тика центрланы къурув ва пайдаландырыв къурумлу кюйде салынгъан. Къарабудагъгент райондагъы къоллавчулар учун сурсат маллар болдурув булан машгъул болагъан кооператив эки йыл алда 22 миллион манатны оьлчевюнде пачалыкъ грантгъа ес болгъан эди. Бугюнлерде мунда 1000 тон овощлар ва емишлер сакъламагъа ерлер болдурулгъан…

Бар имканлыкълагъа гёре бизин республикабызда гьалиге ерли 80 минг тондан да къолай оьлчевдеги юзюмню, авлакъ ниъматланы ва емишлени сакълавгъа салмагъа имканлыкълар болдурулгъан. Шону булан дазуланмай, ювукъ гележекде 150 минг тон юрт хозяйство продукцияны сакълавгъа салагъан ерлени болдурмагъа умут этилине.

Топуракъ байлыкъларыбызны асувлу кюйде пайдаландырывгъа белсенген маячылар учун сабанчылагъа йимик пачалыкъны янындан да гьар тюрлю онгайлыкълар болдурула ва кёп йыллыкъ оьсюмлюклени орнатып къуллукъ этегени учун