Гьайдакъ бойда  ерлешген къумукъ юртланы арасында Янгы­гент оьзюню бай ва гёрмекли тарихи булан танывлу. Тюнегюнден-бугюнге, бугюнден-танг­а­лагъа дегенлей, оьтген вакътини ичинде болгъан къыйынлыкълагъа чул бермейли, янгыгентлилер бугюнлерде де гележегин гёз алгъа тутуп яшай, ата-бабаларындан варисге къалгъан сыйлы саниятлагъа къуллукъ этегени разиликни тувдура.

Ерли экономиканы мердешли оьсюмлюкчюлюк ва гьайванчылыкъ тармакълары, унутулмай, оьсюп гелеген наслуланы вакиллерини янындан якълав табагъаны тергевню тарта. Яшавлукъ-экономика масъалаланы ёрукълашдырмакъ учун юртлу ватандашлагъа-къоллавчулагъа онгайлы къуллукъланы болдурув агьамиятлы экени гьакъда айта турмасакъ да англашыла.

 

– Янгыгент юрт администрация бугюн 4 юрт бирлешип къурулгъан, – дей муниципал къурулувуну баш гьакими Пашабек Мутаев. –  Янгыгент, Тюменлер, Моллагент ва Янгы Барша юртланы ватандашлары яшавну онгайлыкъларындан артда къалмасын учун, «Онгайлы шагьар шартлар» деген пачалыкъ программаны оьлчевюнде белгиленген борчлар кютюлегени гьакъда разилик булан эсгермеге сюер эдим. Гертиден де, арт вакътилерде Янгыгентде ва оьзгелеринде шагьар шартлар къолайлаша.

– Пашабек, артдагъы йылларда Гьайдакъ райондагъы юртланы арасында  Янгыгентдеги яшавлукъ-экономика масъалалар осал яшавгъа чыгъарыла деген меселдеги разисизликлеге сен нечик янашасан? Гьали Янгы­гентде не йимик онгайлыкълар болдурула?

– Ёлланы ва кёпюрлени къурув айлана якъдагъы экономика ва оьзге тюрлю байлавлукъланы беклешдиривде гёрмекли ерни тутагъаны гьакъ. Эки йыл алда юртда янгы кёпюр къурулуп пайдаландырывгъа берилди. Шону ачылывуна район администрацияны башчысы Алим Темирболатовну айрыча гьаракаты гьакъда да разилик булан эсгермесек бажарылмай. Мажалисден Янгыгентге ерли 12 чакъырым ёл бар. Шону 6 чакъы­рымына асфальт тутулуп тура. Асфальт  салыв ишлер давам этилине.

– Байлавлукъланы беклешдирмеге-генглешдирмеге имканлыкълар яаратагъан ­онг­а­йлы къуллукълар тарыкъ. Пашабек, Мажалисден таба гелгенче Къаягент райондагъы хоншу Башлыгент юртдан тезде салынгъан ёлну янгыртса къолай тюгюлмю?

– Шо гьакъда сёз юрюлегенли арадан 50-60 йыллар гетип тура. Башлыгентден Янгыгентге гелеген ёл онгарылса, янгы­гентлилени ва юртгъа къонакълай гелегенлени сапары 40 чакъырымлагъа аз болажакъ эди. Шону учун Магьачкъалада ДР-ни транспорт ва ёл хозяйство министерлигини башчысы Жамболат Салавов булан ачыкъ лакъырыбыз болду. Гелеген йылдан тутуп, Башлыгент-Янгы­гент ёлну проектин къурма  инамлыкъ тувулунду.

– Онгайлы шагьар шартлар юртну ичинде бугюнлерде некъадар яшавгъа чыгъарыла?

– «Маданият» деген милли пачалыкъ программаны оьлчевюнде юртдагъы маданият къала толу кюйде ярашдырылып янгыдан пайдаландырывгъа берилген. Шо да юртлулар учун тарыкълы къуллукъ деп айтмагъа ярай. «Онгайлы шагьар шартлар» деген проектни оьлчевюнде юртну ортасында, ерли школаны абзарыны алдында, Уллу Ватан давну ортакъчыларыны-къурбанларыны гьюрметине салынгъан эсделикге  30 миллионгъа ювукъ акъча маялар харжланды ва «Эсделик бав» салынды. Яшавлукъда тазалыкъны низамын болдурувгъа да гьюрметли янашыв гьажатлы. Юртну ичиндеги орамларда авул-хоншуну арасында татывлукъну болдурув ойлашдыра. Низамны талапларын кютмеге кёмек этегени гьакъда унутмай ватандашланы ихтиярларын якълайгъан, дин, спорт, маданият ва оьзге къурумлар англатыв ишлени оьтгеребиз. Неге тюгюл де, адамланы жавапгъа тартып такъсырламайлы, алданокъ анг­латыв ишлени юрютебиз, кёмек этебиз..

– Уллуланы ва яшланы яшавлукъ къуллукъларын кютюв башгъа-башгъа бола. Билим берив, савлукъ сакълав ожакълар юртда  талаплагъа къошум этеми?

– Юртлардагъы школалар ярашдырылып, билим ва тарбиялав ишлени оьтгермеге имканлыкъ бере. Ясли бавну коллективи борчларына намуслу кюйде янаша. Дёрт де юртда ФАП-лар  къурула. Моллагентде бугюнлерде янгы фельдшер-акушер пункт пайдаландырывгъа берилежек.  Яшавлукъ фондну ва шолай да оьзге тюрлю пачалыкъ къурумланы коллективлери булан байлавлукъ уьзюлмей. Оьсюп гелеген наслубузну спорт булан дос болмагъа уьйретебиз. Юртну ягъасында футбол майдан учун ер гёрсетилинген ва къурула. Узакъ къалмай пайдаландырывгъа бермеге умут этилине.

– Пашабек, сув, электрик ярыкъ, табии газ ягъарлыкъ булан къоллавчуланы талапларын кютюв рази къалдырамы?

– Къоллавчулагъа онгай береген къурумланы  башчылары булан чакъда-чакъда юртлуларымны арзаларына гёре ёлукъмагъа тюше. Ёлугъувларда арагъа чыгъарылагъан масъа­лалагъа байлавлу берилеген таклифлер къабул этилине ва ишге салына. Арт вакътилерде юртлуланы ичеген сув булан да таъмин этивге тергев бериле.

– Юртда оьз гючю, харжы булан онгайлыкълагъа къошулмай къалгъан харлылар бармы?

– Райондагъы адамланы яшавлукъ къуллукъларын кютеген центрны къуллукъчулары булан бирче амалсызланы гьайы этилине. Шону булан янаша кёп яшлы ва шолай да Украинада юрюлеген дав гьаракатда ортакъчылыкъ этегенлени агьлюлерине, авлетлерине кёмеклешив узатыла. Янгыгентлилени 70 проценти гьалиги заманда уллу уьлкебизни темиркъазыкъ бойларындагъы регионларда къазанч эте. Айтмагъа сюегеним, мадарлы юртлуларым да кёмек къолларын узата. Бугюнлерде мен отпускамны да алып Тюмен бойларда ишлейген къурдашларымны янына сапар чыкъмагъа хыял этемен, юртума олардан да кёмек къаравуллайман.

– Буссагьатгъы вакътиде юртда яшайгъанланы санаву  нечакъы болгъан?

– Дёрт де юртда 3 мингге ювукъ адам яшай, шоланы яртысы янгыгентлилер. Артдагъы 30-40 йылланы ичинде тышда оьз яшавун къурмагъа, мадарын болдурмагъа гьаракат этегенлер кёп. Шо саялы да оланы умуми санавун толу кюйде аян этмеге болмайман.

– Пашабек, юртда жамият ишлерде ва загьмат тёгювде, айрыча къошум болдурагъанланы гьакъында не айтмагъа сюер эдинг?

– Янгыгент тезги – къумукъ юрт. Оьзюню тарихинде  ХIII — ­ХIХ нчу асруларда 3 керен яллатылгъан ва уьч де гезик янгыдан къурулгъан. Янгыгент шо атын бугюнге ерли сакълагъан. Айтмагъа сюегеним, юртда белгили тухумлардан Исаевлер, Гьасанбековлар, Мутаевлер ва оьзгелерини эсделиги гьюрметге лайыкълы. Уллу Ватан давну ортакъчысыны уланы Мухтар Гьасанбеков, Исаевлени тухумундан Буньямин Исаев, Мутаевлерден Жанболат Мутаев ва оьзгелери – айрыча гьюрметге лайыкълы адамлар. Сабанчы-фермер агьлюню башчысы Шамил Агьматов да шолайлардан санала. Бу йыл Россияда Муаллимни ва насигьатчыны йылы деп билдирилгени гьакъда эсгере туруп, юртлу учителибиз Руслан Исмайыловгъа да  ата-аналаны атындан сыйлы касбугъа гьалал къуллукъ этегени учун баракалла болсун.

Ери гелген сонг, совет девюрлеге де гёчмеге ярайдыр. Билегенибизни гележек наслулагъа англатмакъ-аян этмек – бизин учун сыйлы борч. Янгыгентни яшавуну ва экономикасыны совет девюрде лап да оьсген вакътиси болгъан. Айрокъда 1981-1985-нчи йылларда. Шо заман 11-нчи бешйыллыкъны гьасиллерине гёре социалист ярышда уьст болгъаны учун Гьайдакъ районгъа гёчювчю байракъ да тапшурулгъан эди. Айтмагъа сюегеним, шолай гёрмекли натижаларда янгыгентлилени къошуму аслам. Ишчи Патимат Гьасанханованы аты республикабызны Гьюрметлев доскасын безей болгъаны гьакъда да айрыча эсгермеге ярай. Бизин юртну тарихинде макътавлу юртлуларыбызны атлары оьктемлик гьислени тувдура. ДАССР-ни финанс министри болуп ишлеген Къапар Бедиловну, Уллу Ватан давну ва Уьстюнлюкню Парадыны ортакъчысы Гьапис Юсуповну, Темиркъазыкъ Кавказда боксдан СССР-ни биринчи чемпиону болгъан агъам Жамболат Мутаевни атларын гьюрмет булан эсгермеге сюер эдим.

Янгыгентни тарихи бизге гележек учун да илгьам бере, ругьландыра.

 

Къ. КЪАРАЕВ.

СУРАТДА:Янгыгент юртну гёрюнюшю.