1999-нчу йылны яйында Шамил Басаевни ва Хаттабны уьюрлери, Мычыгъыш Республикагъа салгъан балагьы азлыкъ этегенде йимик, Дагъыстанны да елеме чапдылар. Шо чапгъынны башлайгъанда, олар берген англатывгъа гёре, сайки, Дагъыстанны халкълары, айрокъда тав бойдагъылар, о заман республикада яшав сюреген гьакимлик къурумгъа къаршы ва басаевчылар гелсе, оланы якълама гьазир болгъан. Амма чапгъынчылар янгылыш болгъанны ондан сонггъу агьвалатлар исбат этди.
Басаевни ва Хаттабны боевиклери оьзлени чапгъынын Ботлих ва Цумада районлагъа башлады. Дагъыстанда оьзюню идеологиясын къабул этегенлер бар деп Басаев инанса да, ватанына чапгъын этегенлер душманлар болагъанны да олар англамай тюгюл эди. Боевиклер ерли халкъ гелгинчилени къабул этмейгенни биринчи гюнден башлап англадылар. Гелгенлер оьзлени авулларына, малына-мюлкюне еслик этме сюегенни гёргенде, ерли халкъ бир ягъадан барысы да душмангъа, елевчюлеге къаршы турду. Ансалта авулда оьрюм чагъындагъы яш улан, арив сёйлеп алдатып, оланы автоматын да алып, чапгъынчыланы бешисин оьлтюрдю. Шо оьрюм яш этген игитлик дагъыстанлылар чапгъынчыланы къабул этмейгенге шагьатлыкъ тюгюлмю?
Дагъыстанлылар оьзлени якъламайгъанны билгенге болма ярай, мычыгъыш боевиклени Новолак районгъа этген чапгъыныны вакътисинде басаевчыланы биревню де аямайгъаны гёрюндю. Новолак район милицияны къуллукъчулары, район бёлюкде къамалып, душмангъа къатты къаршылыкъ гёрсетгени эсибизде.
Дагъыстангъа гелгенде В.В.Путин айтгъан кюйде, дагъыстанлылар оьзлени эркек, кавказ хасиятын гёрсетдилер. Дагъыстанлылар Россияны составында болгъан, дюр ва болажакъ.
15-нчи сентябрде, 1999-нчу йылда болгъан агьвалатланы 15 йыллыгъын белгилейген жыйында Дагъыстан Республиканы Башчысы Рамазан Абдулатипов булай сёйледи: «Россия Федерацияны аманлыгъын сакълавда Дагъыстан агьамиятлы роль ойнады. Басаев, Хаттаб булан гелгенлер болса тюгюл, Дагъыстанда оланы якълайгъанлар болмады».
1999-нчу йылдагъы къара гюнлени бириси – Буйнакскиде беш къабатлы уьйню атылтгъанлыкъ да болду. Буйнакскидеги асгер частны офицерлери яшайгъан уьйню атылтгъанда, 64 адам оьлдю, 120 адам яраланды. Сонгунда шо вагьшилик ишни этгенлер тутулду ва такъсырланды.
Шо къагьрулу гюнлерде Магьачкъаладан дав агьвалатда ортакъчылыкъ этмек учун барагъан ополченецлеге, оланы гёнгюллю кюйде язылагъанына къарап тамаша бола эдик.
Хасавюрт, Бабаюрт районланы юртларына боевиклер чапгъын бугюн-тангала эте деген хабарлар сёнмей турду, районлуланы гьазирлик гёрювю шо гюнлерде токъталмады.
Хасавюрт шагьар дав юрюлеген бойдагъы темир ёл станция гьисапда дав гючлер, дав техника мунда гелип, дав агьвалатларда яралангъанлар ерлешдирилип турду.
Дагъыстанны азатлыгъы учунгъу давларда ортакъчылыкъ этгенлеге, къоччакълыкъ гёрсетгенлеге Россияны Игити деген ат, оьзлени гёрсетгенлеге пачалыкъ савгъатлар берилди.
Дагъыстанда парахатлыкъ халкъланы дослугъуна кюрчюленген деген Дагъыстан Республиканы Башчысы Р.Абдулатиповну сёзлерин 15 йыл алда болгъан агьвалатланы аслу идеясы гьисапда къолласа дурус болур деп эсибизге геле.
А.ГЬАМЗАЕВ.
