Ону ишинде ортакъчылыкъ этмек учун янгыз бизин уьлкени гьар тюрлю регионларындан тюгюл, тыш пачалыкълардан да кёп санавдагъы къонакълар гелген эдилер. Шоланы арасында Россияны маданият министрини орунбасары Григорий Ивлев, Россияны Президентини ойчусу Сергей Глазьев, РФ-ни Федерал Жыйыныны Федерация Советини ёлбашчысыны орунбасары Ильяс Умаханов, эсгерилген законлар чыгъарагъан оьр къурумну ортакъчысы Александр Тотоонов, Пачалыкъ Думаны депутатлары, олай да Азербайжанны маданиятгъа ва туризмге къарайгъан министри Абульфас Мурсалоглы Къараев, Иракъны Россиядагъы элчиси Исмайил Шафик Муксин ва кёп оьзгелери де бар эди.
Дагъыстанны Башчысы Рамазан Абдулатипов, олай да бизин республиканы, уьлкебизни гьакимлик къурумларыны, министерликлени, ведомстволаны ва идараларыны башгъа вакиллери булан бирче олар барысы да халкъ саниятчылыкъны маллары сатылагъан «Дагестан» деген сатыв-алыв уьюню ачылывунда ортакъчылыгъын болдурду.
Форумну ачылывун белгилейген шо шатлыкъ чараланы барышында жыйылгъанлагъа ДР-ни экономика якъдан оьсдюрювге къарайгъан министри Райюдин Юсуфов бизин республиканы экономика гьалы гьакъда олагъа баянлыкъ берди. ДР-ни сатыв-алывгъа, инвестициялагъа ва далапчылыкъгъа къарайгъан министри Юсуп Умавов оьз гезигинде бизин республикада буссагьатгъы вакътиде яшавгъа чыгъарылагъан инвестиция проектлени малим этди.
«Дагестан» деген сатыв-алыв уьюнде сатывгъа салынгъан маллар да форумну ортакъчыларыны ва къонакъларыны тергевюн тартды. Гертиден де, шо уллу тюкендеги табасаран хали-халча, балхарлылар саздан этген савут-саба, унцукуллуланы накъыш-оюв салынып агъачдан этилген алатлары, губечили усталаны гюмюш тагъымчакълары, милли опуракълар ва оьзгелери дагъыстан халкъларыны тюгенмес байлыгъы гьисаплана.
Далапчылыкъны оьсдюрювге къарайгъан республика центрыны ёлбашчысы Вагьап Вагьапов форумну гьакъында бизге берген баянлыгъында:
– Озокъда, бизге торайып гелеген наслу учун мердешли маданиятны сакъламагъа тарыкъ. Белгили экени йимик, бизин халкъны маданияты асруланы боюнда ата-бабаларыбыз юрютюп гелген касбулар булан тыгъыс кюйде байлавлу болгъан. Шону гёз алгъа тутгъанда, мен гьисап этеген кюйде, форумну барышында халкъ саниятчылыкъны усталарыны гьаракатына тергев берилегени бек агьамиятлы болуп токътай. Неге тюгюл, ерли усталаны арагъа чыгъармакъ булан олагъа далапчылыкъ гьаракатгъа къуршалмагъа ёл ачыла деп ойлайман,– деди.
Алданокъ токъташдырылгъан кюйде, талатгюн, апрель айны 22-синде, Дослукъну уьюнде форумну генглешген жыйыны оьтгерилди. Шонда Дагъыстанны гьакимлик къурумларыны башчылары ва гелген къонакълар ортакъчылыкъ этди.
Дагъыстанны Башчысы Р. Абдулатипов жыйылгъанланы алдына чыгъып сёйлей туруп, инг алда оьтгерилеген форумну агьамиятлыгъы гьакъда айтды. Россияны Президенти белгилеген Маданиятны йылында бир тюрлю чараланы оьтгерив булан тамамланып къалмагъа тюшмейли, маданиятны ичделигине, гьалиги шартларда шо тармакъда оьтгерилмеге герек политикагъа тюшюнмеге тарыгъы гьакъда билдирди. Маданиятны гьалы пачалыкъ гьакимликни къурумларыны чалышывундан гьасил болагъанын айрыча эсгерди.
– Биз Олимпия оюнларда етишген уьстюнлюклерден, Къырым Россиягъа къошулгъан сонг маданиятны оьр белгисин, адамлыкъ, пачалыкъ менлигибизни айрыча гьис этмеге башлагъанбыз. Шо бизин пачалыкъ къолда этмеге бажаргъан, гьар къайсыбыз да кёпден берли къаравуллагъан оьрлюк гьисаплана. Болгъан агьвалатланы къабул этип, оланы толу кюйде англамагъа, бугюнлерде милли гьисибизде оьсген патриот гючню пайдаландырмакъ учун бизин маданият даражабыз етишмеклик бек агьамиятлы. Биз маданиятны масъалаларына байлавлу оьтгереген форумлар инг алда россиялыланы маданият бирлигини токъташывуна, оланы ватандашлыкъ ва милли менлигин тапмагъа, адамны ва жамиятны камиллешивюне кёмек этмеге тарыкъ, – деди Дагъыстанны Башчысы.
Бизин республиканы алдында токътагъан аслу масъалаланы гьакъында айта туруп, Р. Абдулатипов ону маданият ва экономика тармакъларда айрычалыгъы гьис этилегени гьакъда билдирди. Дагъыстанны Башчысы оьзюню сёйлевюнде оьр охув ожакъларда, олай да школада билим беривюню камиллешдирмек учун торайып гелеген наслуну терс ёллардан къоруп болагъан бажарывлу касбучулар етишмейгенин айрыча эсгерди.
Бизин республиканы экономика тармагъындагъы гьалны гьакъында айта туруп, ол артдагъы бир йылны ичинде етишген уьстюнлюклени гьакъында эсгерди. Шону булан бирге ватандашланы гьакимлик къурумларына бакъгъан якъдагъы инамлыгъы бир къадар артгъаны гьакъда билдирди.
– Халкъны гьакимлик къурумларына бакъгъан якъдагъы инамлыгъы мекенли кюйде артмай туруп, республиканы буссагьатгъы къыйынлы гьалындан чыгъармагъа бажарылмай. Мен гьисап этеген кюйде, бюджетдеги акъча маяланы 90–95 процентин асувлу къолласа, Дагъыстанны оьсювюню бары да аслу масъалаларын чечмеге бола. Мен гьисап этеген кюйде, янгыз биз тюгюл, уьлкени башгъа регионлары да оьсювню ёлуна тюшмеге тарыкъ. Дагъыстан ону бир гесеги гьисапда Россия булан бирче оьсмеге тарыкъ. Неге тюгюл, биз бир халкъбыз, бир пачалыкъбыз, бир уьлкебиз,– деди Р. Абдулатипов.
Россияны маданият министрини орунбасары Григорий Ивлев, Россияны Президентини ойчусу Сергей Глазьев, РФ-ни Федерал Жыйыныны Федерация Советини ёлбашчысыны орунбасары Ильяс Умаханов, Азербайжанны маданиятгъа ва туризмге къарайгъан министри Абульфас Мурсалоглы Къараев чыгъып сёйледилер. Олар оьзлени сёйлевлеринде маданият ва экономика тармакъланы бир вакътини ичинде бирге оьсювюн болдурмакъ учун оланы социал-экономика якъдан беклешдиривге элтмеге болар йимик шартланы яратывну айланасында пикруларын айтды. Оьтгерилеген форум бизин республиканы абурун гётеривге ёл ачажагъына инанагъанын билдирди.
«Гьалиги шартларда ерли политиканы ва маданияты экономикасы» деген биринчи Бютюнроссия маданият-инвестиция форуму 2 гюнню узагъында юрюлдю. Ону оьлчевюнде 6 секцияны жыйынлары, олай да кёп санавда «дёгерек столланы» айланасында пикру алышдырывлар оьтгерилди.
Чинкдеси, тышдан гелип форумда ортакъчылыкъ этеген далапчылагъа бизин республиканы бары да имканлыкълары малим этилди. Россияны оьлчевюнде иш гёреген, олай да тыш уьлкелерден гелген далапчыланы кёплери бизин республика булан бирче чалышмагъа гьазирлигин къол салынгъан дыгъарлар булан гертиледи.
Дагъыстанны Башчысы Рамазан Абдулатипов, олай да бизин республиканы, уьлкебизни гьакимлик къурумларыны, министерликлени, ведомстволаны ва идараларыны башгъа вакиллери булан бирче олар барысы да халкъ саниятчылыкъны маллары сатылагъан «Дагестан» деген сатыв-алыв уьюню ачылывунда ортакъчылыгъын болдурду.
Форумну ачылывун белгилейген шо шатлыкъ чараланы барышында жыйылгъанлагъа ДР-ни экономика якъдан оьсдюрювге къарайгъан министри Райюдин Юсуфов бизин республиканы экономика гьалы гьакъда олагъа баянлыкъ берди. ДР-ни сатыв-алывгъа, инвестициялагъа ва далапчылыкъгъа къарайгъан министри Юсуп Умавов оьз гезигинде бизин республикада буссагьатгъы вакътиде яшавгъа чыгъарылагъан инвестиция проектлени малим этди.
«Дагестан» деген сатыв-алыв уьюнде сатывгъа салынгъан маллар да форумну ортакъчыларыны ва къонакъларыны тергевюн тартды. Гертиден де, шо уллу тюкендеги табасаран хали-халча, балхарлылар саздан этген савут-саба, унцукуллуланы накъыш-оюв салынып агъачдан этилген алатлары, губечили усталаны гюмюш тагъымчакълары, милли опуракълар ва оьзгелери дагъыстан халкъларыны тюгенмес байлыгъы гьисаплана.
Далапчылыкъны оьсдюрювге къарайгъан республика центрыны ёлбашчысы Вагьап Вагьапов форумну гьакъында бизге берген баянлыгъында:
– Озокъда, бизге торайып гелеген наслу учун мердешли маданиятны сакъламагъа тарыкъ. Белгили экени йимик, бизин халкъны маданияты асруланы боюнда ата-бабаларыбыз юрютюп гелген касбулар булан тыгъыс кюйде байлавлу болгъан. Шону гёз алгъа тутгъанда, мен гьисап этеген кюйде, форумну барышында халкъ саниятчылыкъны усталарыны гьаракатына тергев берилегени бек агьамиятлы болуп токътай. Неге тюгюл, ерли усталаны арагъа чыгъармакъ булан олагъа далапчылыкъ гьаракатгъа къуршалмагъа ёл ачыла деп ойлайман,– деди.
Алданокъ токъташдырылгъан кюйде, талатгюн, апрель айны 22-синде, Дослукъну уьюнде форумну генглешген жыйыны оьтгерилди. Шонда Дагъыстанны гьакимлик къурумларыны башчылары ва гелген къонакълар ортакъчылыкъ этди.
Дагъыстанны Башчысы Р. Абдулатипов жыйылгъанланы алдына чыгъып сёйлей туруп, инг алда оьтгерилеген форумну агьамиятлыгъы гьакъда айтды. Россияны Президенти белгилеген Маданиятны йылында бир тюрлю чараланы оьтгерив булан тамамланып къалмагъа тюшмейли, маданиятны ичделигине, гьалиги шартларда шо тармакъда оьтгерилмеге герек политикагъа тюшюнмеге тарыгъы гьакъда билдирди. Маданиятны гьалы пачалыкъ гьакимликни къурумларыны чалышывундан гьасил болагъанын айрыча эсгерди.
– Биз Олимпия оюнларда етишген уьстюнлюклерден, Къырым Россиягъа къошулгъан сонг маданиятны оьр белгисин, адамлыкъ, пачалыкъ менлигибизни айрыча гьис этмеге башлагъанбыз. Шо бизин пачалыкъ къолда этмеге бажаргъан, гьар къайсыбыз да кёпден берли къаравуллагъан оьрлюк гьисаплана. Болгъан агьвалатланы къабул этип, оланы толу кюйде англамагъа, бугюнлерде милли гьисибизде оьсген патриот гючню пайдаландырмакъ учун бизин маданият даражабыз етишмеклик бек агьамиятлы. Биз маданиятны масъалаларына байлавлу оьтгереген форумлар инг алда россиялыланы маданият бирлигини токъташывуна, оланы ватандашлыкъ ва милли менлигин тапмагъа, адамны ва жамиятны камиллешивюне кёмек этмеге тарыкъ, – деди Дагъыстанны Башчысы.
Бизин республиканы алдында токътагъан аслу масъалаланы гьакъында айта туруп, Р. Абдулатипов ону маданият ва экономика тармакъларда айрычалыгъы гьис этилегени гьакъда билдирди. Дагъыстанны Башчысы оьзюню сёйлевюнде оьр охув ожакъларда, олай да школада билим беривюню камиллешдирмек учун торайып гелеген наслуну терс ёллардан къоруп болагъан бажарывлу касбучулар етишмейгенин айрыча эсгерди.
Бизин республиканы экономика тармагъындагъы гьалны гьакъында айта туруп, ол артдагъы бир йылны ичинде етишген уьстюнлюклени гьакъында эсгерди. Шону булан бирге ватандашланы гьакимлик къурумларына бакъгъан якъдагъы инамлыгъы бир къадар артгъаны гьакъда билдирди.
– Халкъны гьакимлик къурумларына бакъгъан якъдагъы инамлыгъы мекенли кюйде артмай туруп, республиканы буссагьатгъы къыйынлы гьалындан чыгъармагъа бажарылмай. Мен гьисап этеген кюйде, бюджетдеги акъча маяланы 90–95 процентин асувлу къолласа, Дагъыстанны оьсювюню бары да аслу масъалаларын чечмеге бола. Мен гьисап этеген кюйде, янгыз биз тюгюл, уьлкени башгъа регионлары да оьсювню ёлуна тюшмеге тарыкъ. Дагъыстан ону бир гесеги гьисапда Россия булан бирче оьсмеге тарыкъ. Неге тюгюл, биз бир халкъбыз, бир пачалыкъбыз, бир уьлкебиз,– деди Р. Абдулатипов.
Россияны маданият министрини орунбасары Григорий Ивлев, Россияны Президентини ойчусу Сергей Глазьев, РФ-ни Федерал Жыйыныны Федерация Советини ёлбашчысыны орунбасары Ильяс Умаханов, Азербайжанны маданиятгъа ва туризмге къарайгъан министри Абульфас Мурсалоглы Къараев чыгъып сёйледилер. Олар оьзлени сёйлевлеринде маданият ва экономика тармакъланы бир вакътини ичинде бирге оьсювюн болдурмакъ учун оланы социал-экономика якъдан беклешдиривге элтмеге болар йимик шартланы яратывну айланасында пикруларын айтды. Оьтгерилеген форум бизин республиканы абурун гётеривге ёл ачажагъына инанагъанын билдирди.
«Гьалиги шартларда ерли политиканы ва маданияты экономикасы» деген биринчи Бютюнроссия маданият-инвестиция форуму 2 гюнню узагъында юрюлдю. Ону оьлчевюнде 6 секцияны жыйынлары, олай да кёп санавда «дёгерек столланы» айланасында пикру алышдырывлар оьтгерилди.
Чинкдеси, тышдан гелип форумда ортакъчылыкъ этеген далапчылагъа бизин республиканы бары да имканлыкълары малим этилди. Россияны оьлчевюнде иш гёреген, олай да тыш уьлкелерден гелген далапчыланы кёплери бизин республика булан бирче чалышмагъа гьазирлигин къол салынгъан дыгъарлар булан гертиледи.
Насрулла Байболатов.
